İş Etüdü

Verimlilik artırma yöntemleriyle az maliyetle verimlilik artışı sağlanabilir. İş etütleri bu noktada önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmalar, iş düzenlemeyi, işlerin standartlaştırılmasını veya işletmenin üretim verilerinin doğru biçimde belirlenmesi yoluyla işletme verimliliğinin artmasını sağlamaktadır. İş etüdü bu sebeple işletmeler için önemli yere sahiptir.195 _{İş etüdü; metot etüdü ve iş ölçümünden oluşmaktadır.}196

Şekil 7: İş Etüdü Tekniği197

195 _{Mahmut Kayar, Üretim ve Verimlilik- Temel esaslar ve uygulama, Ekin Basım Yayın Dağıtım,} Bursa, 2012, s.118

196 _{M.Yalçın Tiftik ve Tunç Erkanlı, İşletmelerde Verimliliği Arttırmak İçin Çalışma Metodunun} Geliştirilmesi, Rota Yayınları, İstanbul,1977, s.18-20

197 _{M.Yalçın Tiftik ve Tunç Erkanlı, İşletmelerde Verimliliği Arttırmak İçin Çalışma Metodunun} Geliştirilmesi, Rota Yayınları, İstanbul,1977, s.18-20

İŞ ETÜDÜ

METOT ETÜTÜ Üretim metotlarının

geliştirilmesi

İŞ ÖLÇÜLMESİ Üretim zamanının ve insan gücü verimliliğinin ölçülmesi Sonuçta,  Malzeme  Makine ve teçhizat  İnsan gücü Kaynaklarının daha verimli kullanılması sağlanır. Sonuçta,  Planlama ve Kontrol  İnsan gücü hesaplaması

 Sağlam bir ücret teşvik sistemi İçin temellerin geliştirilmesi imkânı yaratır.

İş etüdünün birçok amacı vardır. Bunlar işletmeyi gereksiz faaliyetler sakınmak, gereken faaliyetleri olabildiğince ekonomik şekilde ayarlamak, en uygun çalışma yöntemini belirleyip bunu standartlaştırmak şeklinde sıralanabilir. Esas amaç mevcut çalışma koşullarından daha iyi çalışmak koşullarına sahip olmaktır.198

4.2.2. İş Basitleştirme

İş basitleştirme, kişinin yaptığı iş sayısını azaltarak yapılan görevdeki etkinliğini artırmayı amaçlar. Yapılan işler bu yolla basit, tekrarlı bir hal alır bu da eğitim ihtiyacını ortadan kaldırır. Bir başka deyişle, örgütün hizmet ve üretim sürecinde yöntemler daha basit hale getirilerek iş yapma performansın artırılarak verimliliğin artırılması işlemidir.199

İş basitleştirme modeli, sistematik bir yaklaşımla alet ve tekniklerin geliştirilmesi metodudur. Genel olarak iş basitleştirme çalışmasında altı adım yer alır. Bunlar:200

 Geliştirilecek iş seçimi

 Tüm olguların derlenmesi

 Süreç şemasının yapılması

 Ayrıntıların tüm olasılıklar dâhilinde düzenlenmesi

 Tercih edilen metotların geliştirilmesi

 Metodun uygulanması ve sonuçların kontrolü

İş basitleştirme bir işte profesyonelleşmeyi gerçekleştirirken işgören açısından bir takım problemlere sebep olabilir. İşgören bu durumda işten sıkılabilmektedir. Aynı zamanda rutinlikten dolayı işgören kendini geliştirme ihtiyacı duymayabilir.201

198 _{Orhan Kuruüzüm, Verimliliği Arttırmadan İş Etüdü Teori ve Uygulamaları, İstanbul Teknik} Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s.31

199 _{Kayar, a.g.e, s.145} 200 _{Kayar, a.g.e, s.145} 201 _{Kayar, a.g.e, s.145}

Şekil 8: İş Basitleştirme Süreci ve Sonuçları202

4.2.3. Pareto Analizi

Pareto analizi iktisat ve sosyoloji alanında çalışmaları bulunan İtalyan Vilfredo Pareto tarafından bulunmuştur. Pareto işletmelerde bir takım incelemelerde bulunmuş ve bu sonuçları karar alma sürecinde kullanmıştır. Pareto grafiklerinin amacı, hatalı parçaların ve hata çeşitlerinin tespitidir. Bu doğrultuda hata kaynaklarının giderilmesi veya gerekli tedbirlerin alınması sağlanır. Ayrıca bu metot ile üretim hataları, doğrudan işçilik masrafları ve maliyetlerin yüzdesi gösterilebilmektedir.203

Pareto ilkesine göre rastlanan problemlerin %80’i; %20 oranında makine, ham madde veya operatör kaynakları olmaktadır. Bu sebeple problem oluşturan %20’sinin tespiti ve çözümlenmesiyle beraber problemin %80’i çözümlenmiş olmaktadır. Pareto analizine “yaşamsal birkaç, önemsiz birçok” veya “80/20 Kuralı” gibi isimlendirmeler de yapılmaktadır.204

Pareto analizinin yararlarını şu şekilde sıralayabiliriz:205

 Problem üzerinde en yüksek önem derecesine sahip faktörün belirlenmesi

202 _{Reyhan Bilgiç, “ İş Özellikleri Kuramı: Geniş Kapsamlı Gözden Geçirme”, Türk Psikoloji Yazıları,} 2008, Sayı:11, Cilt:22, ss.66-77, s.67 Erişim adresi:

https://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0ahU KEwjA_- jU8f_QAhXLI8AKHUwXAk0QFggbMAA&url=http%3A%2F%2Fwww.turkpsikolojidergisi.com%2FPDF% 2FTPY%2F22%2F66- 77.pdf&usg=AFQjCNEwapkaY2llUy8yfUh0AhyX_QgqLw&sig2=2bQVi7Hz_Id504j8CLbv_A , Erişim Tarihi:15.12.2016

203 _{Selami Özcan, “İstatiksel Proses Kontrol Tekniklerinden Pareto Analizi ve Çimento Sanayiinde Bir} Uygulama”, Cumhuriyet Üniversite İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, ss.151-174, s. 152, Erişim Adresi: http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/124.pdf Erişim Tarihi: 15.12.2016 204 _{Hasan Şimşek, Toplam Kalite Yönetimi, Alfa Basım Yayın, İstanbul, 2004, s.237}

205 _{Muhittin Şimşek, Toplam Kalite Yönetimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara,2007, s.274} İşi

Basitleştirme Monotonluk Bıkkınlık İş Doyumu

İşe gecikme İşe gelmeme

İşi bırakma İş stresi

İşlem Algı His Duygusal Davranışsal

 Problemleri listelemek, sebeplerini sıralamak ve her biri için oluşan hata sayılarını saptamak,

 Önem sırasına göre Tablo oluşturmak,

 Listedeki toplam hata sayısını belirlemek,

 Her bir Problemin gösterdiği yüzde oranlarını hesaplamak

 Herhangi bir takım çalışmasında ortak bir karar almak ya da bir yolda birleşmek.

Pareto analizi işletmelerde süreçte meydana gelen problemlerin tespitinde ve giderilmesinde önem arz etmektedir. Pareto analizi, sorunların nasıl çözüleceğinden çok hangilerinin çözüleceğinin kararı aşamasında kullanılmaktadır.206

4.2.4. Maliyet-Fayda Analizi

Maliyet Fayda Analizin kökeni 19. yüzyıla kadar dayanmaktadır. Bu konudaki ilk çalışmaları kamu yatırımlarının sosyal faydasını ölçmeyi amaçlamış olan J. Dupuit yapmıştır. Teorik içinden esas gelişmeler 1958 yılı sonrasında olmuştur. Maliyet Fayda Analizi herhangi bir projenin sosyal fayda ve sosyal maliyetlerini ortak bir para türünden saptar ve değerlendirir.207

Halil Seyidoğlu’na göre Maliyet Fayda Analizi; “Bir yatırım projesinin sosyal maliyeti ile sosyal yararlarının değerlendirilerek projenin seçilip seçilmeme kararına yardımcı olan bir tekniktir.”208

Maliyet fayda analizi özellikle yatırım projelerinin değerlendirilmesinde kullanılır. Yatırım projelerinin fayda ve maliyetleri tespit edilerek rasyonel kararlar alınmasını sağlar.209

4.2.5. Beyin Fırtınası

Beyin fırtınası bir probleme çözüm getirmek ve çeşitli konularda değişik fikir üretmek için kullanılan bir öğretim tekniğidir. Bu teknikte önemli olan fikirlerin niteliği

206 _{Kayar, a.g.e., s.146}

207 _{İlhan Çelebi, Meslek Yüksekokulları Döner Sermaye İşletmelerinde Bütçeleme, Denetim ve Maliyet} Fayda Analizinin Uygulanabilirliği, Cumhuriyet Üniversitesi Sivas Meslek Yüksekokulu’nda Bir Uygulama, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Cumhuriyet Üniversite, Sivas, 2000,s.90 (Yayımlanmamış

Yüksek Lisans Tezi)

208 _{Halil Seyidoğlu, Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük, Güzem Yayınları No:4,Ankara, 1992,} s.546

değil niceliğidir. Bu yöntemde fikirler doğru-yanlış, iyi-kötü yargılamasından bağımsız bir şekilde üretilir. Bu yöntem uygulanırken önce problem veyahut üzerinde düşünülmesi gerekilen fikir belirlenir. Problemin soru şeklinde ifade edilmesi daha yaratıcı düşüncelere teşvik eder.210

Grup çalışmalarında uygulanmasıyla bir soruna dair planlanmış fikir üretme eylemi gerçekleştirilir. Bu yöntemin amaçları;211

 Toplantılarda düzeni sağlamak,

 Herkese eşit fırsat vermek, yararlı ve yaratıcı fikirlerin oluşmasını sağlamak,

 Zamanı en verimli şekilde kullanmak,

 Grubun ortak sorunlarını ortaya çıkarmak,

 Sorunlara ilişkin olarak hangi verilerin kullanılacağına karar vermek,

 Sorunu ortadan kaldırmaya yarayacak önerileri oluşturmak ve uygulamalarına karar vermek,

 Yeni bir uygulamada çıkabilecek olası sorunları önceden belirlemek.

Beyin fırtınası yöntemini ilk olarak Alex Osborn ortaya atmıştır. Eleştiriden uzak bir ortamda yapılan beyin fırtınası yönteminin bireyin grup içerisinde yalnız olduğundan daha çok fikir üretmesine yol açtığı düşüncesi vardır. Ayrıca bireyler arasında oluşan etkileşim gruplarının da daha üretken olduğunu düşünmektedir. Fakat yapılan deneysel çalışmalar bunu tersine sonuç vermiştir. Aynı sayıda tek başına çalışan bireyler, sözde grupların etkileşim gruplarına nazaran daha üretkendir. Beyin fırtınası esnasında üretkenlik azlığının ise birkaç sebebi bulunmaktadır. Sebeplerden biri bireylerin toplum içerisindeki değerlendirilme ve eleştirilme kaygısıdır. Bireyler eleştiriden kaçındıkları için fikirlerini rahatça ifade edememektedir. Diğer sebepler ise; boşverme veya sosyal kaytarma, üretim engellemesi (söz hakkı alamama durumu) ve aşağıya doğru eşleştirme ( gruptaki işgörenlerin en az üretkenlik sergileyen üyenin performansına eşleştirme yapma eğilimi) sorunlarıdır.212

210 _{Mehmet Arif Özerbaş, “Yaratıcı Düşünme Öğrenme Ortamının Akademik Başarı ve Bilgilerin} Kalıcılığa Etkisi”, Gazi Üniversite Eğitim Fakültesi Dergisi, 2011, Cilt:31, Sayı:3,ss:676-705, s.690, Erişim Adresi: http://gefad.gazi.edu.tr/article/view/5000078435/5000072656 , Erişim Tarihi: 15.12.2016 211 _{Kayar, a.g.e., s.153}

212 _{Hamit Coşkun,” Beyin Fırtınasında Sosyal Kimlik Değişiminin Üretkenlik Üzerine Etkisi”, Hacettepe} Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2005,Cilt22, Sayı:1/ ss.79-94, s.80, Erişim Adresi: http://193.140.229.51/index.php/EFD/article/viewFile/122/86 , Erişim Tarihi: 15.12.2016

Beyin fırtınası yöntemi ilk etapta çok yaratıcı fikirlere sebebiyet vereceği hissiyatı yaratsa da bireyler kendi düşüncelerinin değersiz olabileceğini düşünüp fikirlerini gizleme yolunu seçebilmektedir. Teoride işlevsel olduğu düşünülürken pratikte birçok psikolojik etmenle beraber yararsız olmaktadır.

4.2.6. Güç Alanı Analizi

Değişen ve gelişen teknolojiye, bilgi çağına adapte olmak ayrıca bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Değişime yönetimi kavramı da küreselleşme süreciyle önem kazanmıştır.213

Değişme yönetiminde bulunan değişkenleri ve kavramları iyi tanımak gerekmektedir. Bu değişkenlere göre bir yönetim anlayışı benimsenmelidir. Güç alanı analizi tekniği ile değişime karşı insanların tutum ve tepkileri ölçülmektedir. Bu tekniği ilk olarak Kurt Lewin geliştirmiş ve kullanmıştır. Güç alanı analizi örgütlerdeki değişim sürecini inceleyen, anlamaya yardım eden ve bu yönetimde kullanılan bir analiz tekniğidir.214

Değişme sürecinde bulunan güçler; korkuları, insan ilişkilerini ve değişimden etkilenen duyguları içerirler. Güç kaynakları ise fiziksel, ekonomik, bilgi ve normatif güç kaynakları olabilirler. Güç alanı analizinde değişime teşvik eden zorlayıcı- sürükleyici bir güç varken bir de değişime karşı çıkan engelleyici bir güç vardır. Engelleyici güçler verimlilik ve kalite üzerine negatif etki ederler. Bunlar ilgisizlik, düşmanlık, kaynak yetersizliği, başarısızlık korkusu, örgütsel tembellik, çıkar kaybı, olumsuz yaşantılar, bilgi ve beceri yetersizliği gibi güçlerdir. Güç alanı analizinin değişmenin gerçekleştirilmesinde kullanılan bir yöntem olmasına karşın her teknikte olabileceği gibi bu tekniğin sınırlıkları da söz konusudur. Amaçlar açıkça belirlenmemiş ise güç analizi tekniği ile değişim istenilen başarıya ulaşmaz.215

213 _{Feyyat Gökçe,”Bir Değişim Aracı Olarak Güç Alanı Analizi Tekniği ve Eğitimsel Değişmenin Yönetimi”,} Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 2005, sayı:43, ss.327-354, s.331-332 Erişim Adresi: http://kuey.net/index.php/kuey/article/view/390 , Erişim tarihi: 15.12.2016

214 _{Gökçe, a.g.e., s.331,332} 215 _{Gökçe, a.g.e., s.331,332}