İçerik Yönetim Sistemleri

Gelişen İnternet teknolojileri ile web’in gücü de gittikçe artmış, buna paralel olarak da web sitesi sahibi olan kurum, kuruluş ve bireylerde de büyük oranda artış olmuştur. Web’in etkileşimli olması, çok farklı yapılardaki veriyi aynı ortamda barındırmasından dolayı her alanda yoğun olarak kullanılır olmuş ve bu yoğunluğa paralel olarak da web site tasarım araçlarında, web tasarım şirketlerinde artış gerçekleşmiş ve web tasarım için yeni teknolojiler ile birlikte özellikle sitelerin içeriğinin güncellenmesi konusunda alternatif araçlar da geliştirilmiştir. Web sitelerinin başarılı olması, çok fazla kişi tarafından kullanılması için sahip olması gereken özelliklerden biri de sitenin güncel olmasıdır. Ancak web site tasarlamak ne kadar zahmetli ve emek isteyen bir süreç ise, sitelerin güncellenmesi de bir o kadar

emek istemektedir. Güncellenecek veya eklenecek web sayfası tasarlandıktan sonra FTP programları ile İnternet’e gönderilmeli, daha sonra o sayfaya bağlantı sağlayan web sayfası güncellenmeli ve aynı şekilde FTP araçları ile İnternet’e aktarılmalıdır. Bilgi paylaşımı için esas kaynak içeriktir düşüncesinden hareketle sitelerin güncellenmesi ve yeni içerik eklenmesini kolaylaştırmak amacıyla İYS, İçerik Yönetim Sistemleri (Content Management System, CMS) geliştirilmiştir.

İçerik yönetim sistemleri, çoğu kez web üzerinden site sahibi ve yetki verdiklerinin kullanıcı adı ve şifreleri ile ulaşabildiği, web sitesinin bazı bölümlerinde ya da tümünde yer alan yazıları ve görselleri değiştirmek ve yenilerini eklemek için kullanılan programlardır. Bir İYS, oluşturmayı, yönetimi, yayımlamayı, dağıtımı ve şirketleşmiş bilginin açığa çıkmasını desteklediği gibi, İnternet sayfasındaki bütün sayfaların yaşam döngülerini, iç ağdaki dokümanları, küçük ve kolay araçlar sayesinde yayımlamayı ve bunun sonucunda da arşivlemeyi sağlamaktadır. Ortaya çıkan ihtiyaçtan dolayı çok fazla sayıda içerik yönetim sistemi geliştirilmiş, bazı kişiler kendi içerik yönetim sistemlerini oluşturmuş, bazıları da çeşitli lisanslar altında geliştirilmiş İYS’leri kullanmıştır. İçerik yönetim sistemleri özel bir amaç için özel olarak değil de herkesin kullanımı için genel amaçlı bir araç olarak geliştirilmiş ise birçok kişinin ihtiyacını karşılamaktan uzak olacaktır. “İYS, sihirli bir değnek gibi her problemi çözememekte, parayla veya ücretsiz olarak alınan içerik yönetim sistemleri problemleri çözmede etkili olamayabilmektedir. İYS’den tam anlamı ile yararlanabilmek için nelere ihtiyaç olduğu, nelerin gerekmediği en başta iyi analiz edilmelidir” [60, s.2].

Web’in gelişmesi ve güncellenmesi ile ilgili sorunlardan dolayı çok fazla İYS geliştirilmiştir. Bu uygulamaların kimi kişisel amaçlı kullanılmakta, kimi özgür yazılım kapsamında, kimi de profesyonel olarak ticari amaçlı geliştirilmektedir. Profesyonel olarak geliştirilen içerik yönetim sistemlerine MCMS (Microsoft Content Management System) örnek verilebilir. MCMS’nin son sürümü 2002, .NET teknolojisi üzerine kurulmuş bir içerik yönetim sistemidir. MCMS 2002 sayesinde teknik bilgisi olmayan kullanıcılar da hiçbir kodlama bilgisi gerekmeksizin kendilerine verilen haklar çerçevesinde yayındaki web sitelerinin statik ve dinamik sayfalarını anlık olarak güncelleyebilir, yeni sayfalar oluşturabilir veya yayındaki bir

sayfanın yayını durdurabilir. MCMS 2002 ne kadar başarılı olursa olsun, fiyatı küçük işletme ve bireylere çok fazla gelebilecektir. 2006 yılı Ekim ayı itibarıyla MCMS 2002’nin Enterprise sürümü 24.999 $ ve standart sürümü de 6999 $ dır.

Geliştirilen profesyonel yazılımlar kadar başarılı sayılabilecek GPL lisansı altında dağıtılan ücretsiz İYS yazılımları da vardır. Mambo ismi ile geliştirilmeye başlanan içerik yönetim sistemi daha sonra Joomla adını almış ve bu isim altında geliştirilmeye devam edilmiştir. Joomla, birden çok ve farklı içeriği tek bir yerden yönetilmesine izin veren hazır bir web sitesi şablonudur. Joomla içerisindeki hazır şablonlar, içeriğe bağlı kalmaksızın web sitesinin görünümünü değiştirebilmektedir. Joomla bileşen (component), modül (modul) ve joomlabot olarak üç farklı bölümden oluşmaktadır. Bileşenler Joomla içerisine forum, dosya yöneticisi gibi ek özellikler dahil edilmek istendiğinde eklenirler. Modül ise, bileşenden daha basit sayaç, son ziyaretçi gibi ek özellikler eklenmek istendiğinde kullanılır. Joomlabot ise sitenin işleyişine katkı sağlamak amacıyla tasarlanmış html editörü, arama yapmayı sağlayan bir araç gibi ufak programcıklardır.

İçerik yönetim sistemleri eğitim, ticari ve kişisel amaçlar gibi çok çeşitli nedenlerle kullanılır. Birtakım İYS’ler özellikle belirli amaçlar için geliştirilmekte, geliştirildiği amaç için özel araçlar bulundurmaktadır. Eğitim alanında da kullanılmak üzere, kendine özgü çeşitli araçlar içeren İYS’ler geliştirilmiştir. Bu gruptaki İYS’lere genel olarak Eğitim Yönetim Sistemleri (LSM – Learning Management System) adı verilmektedir. EYS’ler öğrenci ile eğitim materyalleri ve öğrenci ile öğretmen arasındaki etkileşimi izleyen yöneten ve raporlayan yazılımlardır. Yani EYS’ler öğrencilere eğitim içeriği sunar, öğretmen ile öğrenci arasındaki ilişkiyi düzenler, kimlerin hangi dersleri aldığının kaydını tutar, bu derslerde ne kadar süre kaldıklarını ve test sonuçlarını raporlar, sonuç olarak da performansları değerlendirir. Günümüzde e-öğrenme yazılımları üreten şirketlerin geliştirdikleri EYS’lerin yanı sıra açık kaynak kodlu pek çok LSM de vardır. Moodle, açık kaynak kodlu, yoğun olarak kullanılan eğitim yönetim sistemidir. Açılımı, Modular Object Oriented Dynamic Learning Environment yani Esnek Nesne Yönelimli Dinamik Öğrenme Ortamı olarak çevrilebilir. Yazılım, MySQL ve PostgreSQL veri tabanı sistemleri altında ve PHP dilini destekleyen herhangi bir

ortamda çalışabilmektedir. Moodle aslında bir eğitim yönetim sisteminden çok, bir uzaktan eğitim sisteminde ihtiyaç duyulabilecek etkinliklerin çoğunu fazlasıyla yerine getirebilecek özelliklere sahip bir çevrimiçi kurs yönetim sistemidir. Moodle, iletişim araçları olarak tartışma formu, dosya alış verişi, e-posta, takvim ve not tahtası gerçek zamanlı sohbet imkanına sahiptir. Yazılım destek araçları olarak kimlik denetimi, kurs yetkileri, düzenleme, sunucu hizmetleri ve kayıt entegrasyonu bulunmaktadır. Eğitmenler özel tarihlerde tartışmalar veya kurs etkinlikleri düzenleyebilirler. Moodle’da haftalık düzenlenen etkinlikler, konularla düzenlenen etkinlikler ve sosyal içerikli tartışmaların yapıldığı üç çeşit kurs kalıbı vardır. Moodle, GPL lisansı ile dağıtıldığı için tamamıyla ücretsiz ve gönüllü programcılar ve eğitimciler tarafından geliştiriliyor olmasına rağmen WebCT, BlackBoard gibi ticari paketlerle yarışmaktadır.

İçerik yönetim sistemlerini sunucu üzerinde ayarlamak ve çalışır hale getirmek yerine içerik yönetimlerinin web üzerinden sağlandığı sistemler de vardır. Eğitim amaçlı yazılımlar geliştiren ve 1989 yılında kurulan Schoolworld’in geliştirdiği MyTeacherPages, kullanıcıların üye oldukları, sisteme giriş yatıktan sonra sayfa tasarlamak üzere çeşitli araçlar sunulduğu bir sistemdir. Sisteme üye olan kullanıcı, belirli başlıklar altında sistemde web sayfası oluşturmakta, takvim ile etkinlikler düzenlenebilmekte, öğrenciler için deneme sınavları oluşturulabilmekte, web sayfasına önceden hazırlanmış çeşitli oyunlar eklenebilmektedir. MyTeacherPages ile web sayfası ve alt sayfa tanımlamak alışılagelmiş sistemlerden biraz farklı ve tasarım aşamasında alt sayfalar arası bağlantı kopuklukları bulunmaktadır. Sistem, kullanıcı ve soru tanımlamalarından dolayı gelişmiş olmayan bir sınav sistemine sahiptir. Ayrıca MyTeacherPages’ın, sisteme üye olan kullanıcılara verdiği web adresi biraz uzun ve akılda kalıcı değildir. Ancak sistem içerisinde web sayfasını ziyaret edenlerin, yıl ve ay olarak zamanı belirten ve hangi bölümünün ziyaret edildiğini gösteren çok kullanışlı ve detaylı bir ziyaretçi istatistik sistemi vardır. MyTeacherPages’in sunduğu imkanlardan yararlanmak için yıllık 59$ lık bir bedel ödemek gerekmektedir.

Bu çalışma kapsamında geliştirilen eğitimciler için web aracı ve MyTeacherPages gibi sistemler, genel anlamı ile bir içerik yönetim sistemi olmasına

rağmen, web sayfa tasarım aracı, öğrenci listeleri, soru bankası, çevrimiçi sınavlar gibi özellikler içermesi nedeniyle eğitim yönetim sistemi olarak da değerlendirilebilir.

İçerik yönetim sistemleri genel olarak web sitelerinin içeriklerini hızlı ve etkili bir şekilde düzenlemek için geliştirilmiş uygulamalardır. Geliştirilmiş sistemlerin etkili şekilde kullanılabilmesi için, İYS için kullanım kılavuzlarının hazırlanması, daha genel anlamı ile eğitimlerinin verilmesi gerekmektedir.