İç Denetim Birimi, Organizasyonu ve Mesleki Yetkinliğin

TCMB İç Denetim Birimi; Banka Meclisi’nin 22 Ekim 2002 tarih ve 8345/17944 sayılı kararı ile kurulmuş, TCMB İç Denetim Yönetmeliği Banka Meclisi’nin 24 Aralık 2002 tarihli kararıyla yürürlüğe girmiş, Resmi Gazetenin 20.9.2006 tarihli sayısında yayınlanmıştır²²². Birim, hiyerarşik açıdan İdare Merkezindeki operasyonel ve idari birimler (mevcut TCMB İdare Merkezi organizasyon yapılanmasında operasyonel ve idari birimler genel müdürlük olarak adlandırılmaktadır) ile eşit düzeyde bir Genel Müdürlük olarak kurulmuştur.

TCMB bünyesinde modern bir iç denetim fonksiyonunun oluşturulmasına ilişkin 2005 yılı TCMB Faaliyet Raporunda yer alan ifade²²³ şu şekildedir:

“TCMB iç denetim fonksiyonunun uluslararası kabul gören standartlar ve en iyi uygulamalar paralelinde yeniden yapılandırılması için Banka’nın risk yönetimi, iç kontrol ve yönetim süreçlerinin etkinlik ve verimliliğinin sistematik yaklaşımlar kullanılarak değerlendirilmesi ve geliştirilmesi yoluyla Banka’nın hedeflerine ulaşmasına yardımcı olmak, etkinliklerini geliştirmek ve Banka’ya değer katmak amacıyla güvence ve danışmanlık hizmetleri vermek üzere 2002 yılı sonunda kurulan İç Denetim Genel Müdürlüğü, 2004-2005 Denetim Planı çerçevesinde denetimlerini sürdürmüştür.”

221 IIA, Audit Committee Briefing, Internal Audit Standards: Why They Matter?, Florida: IIA Publications, 2003, s.3.

222 04 Haziran 2007 tarihinde söz konusu yönetmeliğin 2 maddesinde küçük bir değişiklik yapılmıştır.

223 TCMB, 2005 Yılı TCMB Faaliyet Raporu, Ankara, 2006 ss.168-169.

Yukarıdaki ifadelerden;

• TCMB bünyesindeki iç denetim fonksiyonunun kabul görmüş standartlar ve en iyi uygulamalar paralelinde yeniden yapılandırılmasına ihtiyaç duyulduğu,

• Bu yapılandırma çerçevesinde oluşturulan Birimin, uluslararası alanda genel kabul görmüş iç denetim tanımında da yer verilen Kurumun iç kontrol, risk yönetimi ve yönetim süreçlerinin etkinlik ve verimliliğini değerlendirmeye başladığı,

• Temel amaçlarının Kurumun hedeflerine ulaşmasına yardımcı olmak ve Kuruma değer katmak olduğu

anlaşılmaktadır. 2002 yılı sonunda "Hata bulucu ve cezalandırıcı" klasik yaklaşımdan uzak kurum yönetiminin danışmanı, stratejik akıl ve çözüm ortağı haline dönüşmesi amaçlanarak kurulan İç Denetim Biriminin bu çalışmanın 2.4. ve 2.5. no’lu bölümlerinde bağımsızlık açısından örnek birer model olarak açıklanan Amerikan New York Merkez Bankası (FEDNY) ya da Avrupa Merkez Bankasındaki uygulamalara benzer şekilde sağlanması gerektiği düşünülmektedir.

Buna göre mevcut yapı içerisinde TCMB İç Denetim Biriminin idari olarak;

• İcra, politika ve stratejiden aynı anda sorumlu olan TCMB Başkanı yerine doğrudan Banka Meclisine bağlanması,

• Buna ilaveten birimin faaliyetlerinin organizasyonu, takibi, kurum içi birim ve organlar ile kurum dışı (örneğin dış denetçiler) iletişiminin Denetim Komitesi tarafından gerçekleştirilmesi ile Banka Meclisine Denetleme Kurulu üzerinden raporlama yapması

en uygun çözüm olacaktır. Bununla birlikte TCMB bünyesinde halen klasik denetim yaklaşımı çerçevesinde uygunluk denetimi gerçekleştiren bir başka birim daha bulunmasının ve bu birimin görev tanımları içerisinde aralarında iç denetimin de bulunduğu TCMB’deki

tüm Birim, Şube ve Temsilcilik işlemlerinin bulunmasının, TCMB iç denetim biriminin bağımsızlığı açısından bir risk unsuru olduğu düşünülmektedir.

TCMB iç denetim fonksiyonunun yasal düzenlemeleri, teknik açıdan Uluslararası İç Denetim Enstitüsünün En İyi Uygulama Rehberindeki (IIA Shell) tanımlar dikkate alınarak hazırlanmış olup Avrupa Merkez Bankası (AMB), Uluslararası Takas Bankası (BIS) ve dünya merkez bankaları iç denetim birimlerinin yönetmelikleri ile büyük ölçüde paralellik arz etmektedir.

TCMB bünyesinde uluslararası standartlarla uyumlu bir iç denetim fonksiyonunun oluşturulması, 2002 yılı niyet mektubu çerçevesinde IMF'e verilen taahhütler arasında da yer almaktadır²²⁴. Bu taahhüt çerçevesinde Birimin kuruluşu ve çalışması ile ilgili gelişmeler 2005 yılında IMF uzmanları tarafından gözden geçirilmiş ve “yapısal kriterin sağlandığı” şeklinde değerlendirilmiştir²²⁵.

İç denetim biriminin kurulma çalışmaları ile ilgili önemli bir nokta da şudur: TCMB Yönetimi, İç Denetim Biriminin kuruluşunun ve altyapısının oluşturulma çalışmaları sırasında 2004 yılı içinde iç denetim adına gerçekleştirilen çalışmalar ve gelişim planının uluslararası uygulamalar ve standartlarla ne derece örtüştüğünü öğrenmek amacıyla bir Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü Kalite Değerlendirme uzmanını bağımsız bir değerlendirme yapmak üzere TCMB'ye davet etmiştir. Söz konusu uzman tarafından hazırlanan raporda Birimin mevcut çalışmaları ve gelişme planı değerlendirilmiş ve “mükemmel” notu verilmiştir²²⁶.

Birim insan kaynağının oluşturulması amacı ile 2003 ve 2005 yıllarında iki sınav açılmış ve bu sınavlarda başarı gösteren 13 Denetçi Yardımcısı göreve başlamıştır. Eylül 2007 itibarıyla Birim Genel Müdür, 1 Genel Müdür Yardımcısı, 4 Baş denetçi, 2 Denetçi, 13 Denetçi Yardımcısı ile faaliyetlerini sürdürmektedir.

224 IMF, IMF Niyet Mektubu, 2002.

225 IMF, Gözden Geçirme Dokümanı, 2005.

226 Ridel, a.g.e., s.5.

Birim iç kontrol, risk yönetimi ve yönetsel süreçlerin denetimlerini gerçekleştirmek üzere Olağan Denetim Grubu ve bilgi sistemleri denetimlerini gerçekleştirmek üzere Bilgi Sistemleri Denetim Grubu olarak 2 grup halinde çalışmakta olup mevcut organizasyonel yapı aşağıdaki 14 no’lu Şekilde gösterilmiştir:

TCMB'de denetçiliğe yükselebilmek için denetçi yardımcısı olarak Bankada en az üç yıl çalışmış olmak yanında Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü tarafından yapılan

“uluslararası iç denetçi sınavı”nda (olağan denetim grubu için) ya da Bilgi Sistemleri Denetimi ve Kontrolü Birliği tarafından yapılan “uluslararası bilgi sistemleri denetçisi

Şekil 14

Kaynak: Çalışmada Kullanılan Kaynaklar Doğrultusunda Tarafımızca Hazırlanmıştır.

TCMB İç Denetim Birimi Organizasyon Şeması

İç Denetim Yönetimi - Genel Müdür - Genel Müdür Yardımcısı

İdari İşler ve Sekreterya

Finansal, Operasyonel ve Uyum Denetimi Grubu

(Olağan Denetçiler)

Bilgi Sistemleri Grubu (BS Denetçileri) Denetim Gözetim Grubu

(Baş denetçiler)

sınavı”nda (bilgi sistemleri denetim grubu için) başarılı olunması şarttır²²⁷. 2007 yılı Temmuz ayı itibarıyla İç Denetim Biriminde halen 14 adet CIA, 3 adet CISA ve 2 adet CCSA (Certification in Control Self-Assessment) yani Kontrol Öz Değerleme Sertifikasına sahip personel görev yapmaktadır.

Bunun dışında TCMB’de, kuruluşundan itibaren iç denetçilerin eğitimine büyük önem verilmiştir. Daha önce ifade edilen Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü kalite değerleme uzmanı Ronald J. Ridel’in Haziran 2004 yılında hazırladığı raporda denetçilerin eğitimine ilişkin önemli bir takım öneriler yapılmış, söz konusu önerilerin tamamı Birim Yönetimi tarafından dikkate alınarak iç denetçiler için detaylı eğitim programları hazırlanmış ve uygulanmıştır. Söz konusu eğitim programı dahilinde iç denetçilerce alınan eğitimler arasında doğrudan mesleki gelişim ile ilgili olan İç Kontrollerin Değerlenmesi: COSO Yaklaşımı (2005), Denetim Yazılımı (Auto Audit) Kullanıcı Eğitim Programı (2004), Operasyonel Denetim (2005), Analitik Denetim Yaklaşımı (2006), Kurumlarda Risk Yönetimi (2006) ve Kontrol Öz Değerleme Modeli ve Uygulama (2006), liderlik ve yöneticilik ile ilgili Koç ve Danışman Olarak Yönetici (2006), Liderlik (2006) gibi eğitimler yanında Denetçiler için Yaratıcı Problem Çözme Teknikleri (2006) gibi modern denetim yaklaşımında denetçilerden beklenen katma değerin sağlanmasına yönelik eğitimler de vardır.