Hukuki (Yasal Açıdan) Özellikleri Bakımından Otel İşletmelerinin

Otel işletmelerinin hukuki statüler açısından sınıflandırılmasında ve niteliklerinin belirlenmesinde; bulunduğu ülkenin koşulları, uluslararası standartlar ve ülkelerin bu konu ile ilgili düzenlemeleri etkili olur (Şıker, 2012: 46); Türkiye’de Turizm Bakanlığınce yapılan düzenlemelerde, yerel yönetimler tarafından belgelendirilen “Belediye Belgeli Otel İşletmeleri” ve Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından çıkarılan “Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmeliğe” göre belgelendirilen “Turizm İşletme Belgeli (bir, iki, üç, dört ve beş yıldızlı) oteller şeklinde ikili ayrım mevcuttur (Keskin, 2013: 22). Bir, iki, üç, dört ve beş yıldız şeklindeki turizm işletme belgeli otel işletmelerinin denetimi, Turizm Bakanlığında

29

iken; birinci sınıf, ikinci sınıf ve üçüncü sınıf şeklindeki belediye belgeli otel işletmelerinin denetimi ise belediyelerindir (Şenol, 2011: 9). Bunlar;

• Turizm İşletme Belgeli (Turistik) Oteller: Otel işletmeleri; 12.03.1982 tarihli ve 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu’ nun 37 nci maddesinin (A) bendinin (2) numaralı alt bendi hükmü uyarınca hazırlanan; 21 Haziran 2005 tarihli ve 8948 karar sayılı “Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik”e göre, Bir, İki, Üç, Dört, Beş yıldızlı oteller şeklinde sınıflandırılmakta ve taşımaları gereken nitelikler de resmi gazete de belirtilmektedir(http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/06/2005062111.htm,

Erişim tarihi: 04.03.2018):

• Belediye Belgeli (Turistik Olmayan) Oteller: Turizm işletme belgesine sahip olmayan bütün otel işletmeleri "turistik olmayan işletme ve oteller" grubuna girmekte ve yerel yönetimlerin (belediyelerin) tespit ettiği normlara göre sınıflandırılmaktadır. Denetimleri yerel yönetimler tarafından yapılan belediye belgeli otel işletmelerinin; oda fiyatları da yine aynı şekilde belediye tarifesiyle belirlenmektedir. Belediye Belgeli Oteller, İş Yeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik esaslarına göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır (Koçhan, 2015: 68);

• Birinci sınıf oteller • İkinci sınıf oteller • Üçüncü sınıf oteller.

1.6.1.2.Motel

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonraki yıllarda ekonomik, sosyal ve teknolojik anlamda yaşanan gelişmelerle birlikte başta Amerika’da olmak üzere tüm dünyada otomobil sektöründeki hızlı gelişmeler, otomobille seyahat edenlerin sayısını gün geçtikçe artırmıştır. Bu seyahatlerde insanların kalış süresi uzadıkça da barınma, yeme-içme, araç bakım-onarım gibi günlük gereksinimleri ortaya çıkmış, bu gereksinimlerini daha çok yoğun yerleşim merkezleri dışında, karayolu kavşaklarında, mola noktalarında veya yakın çevrelerinde inşa edilen, İngilizce "motor" motorlu taşıt ve "hotel" otel sözcüklerinin birleştirilmesiyle zuhur eden yeterli donanıma sahip işletmeler motel olarak nitelendirilir (Kantarcı, 2004: 32). Daha çok geçmişteki han olgusu ile benzerlik gösteren motelleri; 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu’na dayalı olarak çıkartılan;

30

Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesi ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik’ e göre en az 10 odalı olarak işletilen konaklama işletmelerinden olup; bu yönetmeliğin 4. kısmının 1. bölümünün 20. maddesinde belirtilen asgari nitelikleri taşımak zorundadırlar.

31.12.2017 tarihi itibariyle Turizm Bakanlığı İşletme Belgesine sahip; 282 oda, 567 yatak kapasiteli motel sayısı 9 iken, Turizm Yatırım Belgeli motel bulunmamaktadır (Erişim tarihi: 04.03.2018).

1.6.1.3.Tatil Köyü

Tatil köyleri; doğal güzellikler içerisinde ya da arkeolojik kazıların olduğu yerlerin yakınında geniş alanda; modern kent yaşamının yorucu ve bunaltıcı temposundan ya da geleneksel konaklama işletmelerinin formalitelrinden uzak, sessiz ve uzun süreli konaklamaya uygun, tek katlı küçük evler, villalar ya da bungalovlar şeklinde inşa edilen, eğimli arazilerde kottan kazanılan kat da dahil olmak üzere tüm cephelerinden en fazla üç katlı yapıların olabileceği, rahat bir konaklama yanında; iyi bir yerde konumlandırılmış lokanta, spor, hediyelik eşya satış mağazası, eğlence tesisleri, gazino, bar, diskotek, sağlık hizmetleri, yönetim binası, ilginç aktivite ve animasyon programları gibi çok yönlü hizmetlerin bir ücret karşılığında sunulduğu, sayılarının ve dolayısıyla önemlerinin gün geçtikçe arttığı, Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik uyarınca da en az seksen odası olan, odaları; otel odası, süit veya bunların kombinasyonu şeklinde olabilen tesislerdir (Ünüvar, 2008: 22-23).

Otel işletmelerinde olduğu gibi; yerleşim yerinin özellikleri, yapı, donatım, tesisat, dekorasyon ve servis yönlerinden üstün özellikler gösteren, ayrıca bünyelerinde alakart servis veren lokanta, eğlence, spor imkanları hamam, sauna ve çocuk yuvası bulunduran tatil köyleri birinci sınıf tatil köyü (5 yıldızlı) olarak nitelendirilirken; diğerleri ise, daha basit döşenmiş ikinci sınıf (4 yıldızlı) tatil köyü olarak nitelendirilmektedir. Niteliği her ne olursa olsun tatil köylerinde bulunan tesisler; 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu’na dayalı olarak çıkartılan Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin yönetmeliğin 4. kısmının 1. bölümünde yer alan madde 21’ de belirtilen asgari şartları taşımak zorundadırlar.

31.12.2017 tarihi itibariyle Turizm Bakanlığı işletme belgesine sahip 1.sınıf, 2. Sınıf toplam tatil köyü tesis sayısı 78 (27.738 oda, 61.422 yatak) iken, turizm yatırım

31

belgeli; 1. Sınıf, 2. Sınıf toplam 34 (8.219 oda, 19.203 yatak)tür (Erişim tarihi: 04.03.2018).

1.6.1.4. Pansiyon

Konaklama, dinlenme gibi ihtiyaçlar için uygun yörelerde (tatil yöreleri, termal tesis merkezleri vb.) yaygın olarak faaliyet göstermek adına planlanıp inşa edilen, yönetimi oldukça basit, uzun süreli konaklamaya uygun, müşterilerine talepleri doğrultusunda yeme-içme hizmetinin idare tarafından verilebildiği veya müşterilerin kendi yemeklerini bizzat kendilerinin hazırlayabilmesi için gerekli hizmet ve olanakların sunulduğu, küçük, ucuz, temiz aile işletmesi şeklinde; ücretli iş gören çalıştırmaya gerek duyulmaksızın mal sahibi veya aile üyeleri tarafından işletilebilen, Turizm Yatırım ve İşletmeleri Nitelikleri Yönetmeliği’ne göre de en az beş odası bulunan tesislerdir (Koçhan, 2015: 21-22). Pansiyonlar; 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu’na dayalı olarak çıkartılan Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin yönetmeliğin 4. kısmının 1. bölümünde yer alan madde 22’ de belirtilen asgari nitelikleri taşımak zorunda olup; otel, motel gibi turizm konaklama işletmelerinin dolu olduğu ya da hiç bulunmadığı küçük yerleşim bölgelerinde tercih edilebilmekte ve bölge halkı için önemli bir gelir kaynağı işlevi görmektedir (Barutçugil, 1989: 54). Özellikle termal tesis merkezlerindeki pansiyonların, yoğun sezon dışındaki zamanlarda üniversite öğrencilerinin kullanımına tahsis edilmesiyle de pansiyonlarda 12 ay boyunca doluluk sağlanmaya çalışılmaktadır.

31.12.2017 tarihi itibariyle Turizm Bakanlığı işletme belgesine sahip 2.479 yatak kapasiteli, 1.230 oda sayısına sahip, 97 pansiyon sayısı varken; 1 adet turizm yatırım belgeli pansiyon olup; 20 oda ve 40 yatak sayısına sahiptir (Erişim tarihi: 04.03.2018).

1.6.1.5.Kamping

Otomobil, karavan, motosiklet, bisiklet gibi araçlarla seyahat eden toplumun, her kesiminden insanlara yönelik olarak tasarlanan; karayolu güzergâhları, kent girişleri, deniz-göl kıyıları, tarihi turistik özelliği olan yerlerin yakınları, ağaçlık alanlar ve dağ gibi doğal güzelliği olup rahatça ulaşılabilecek yerlerde; genellikle de müşterilerin kendi imkânlarıyla kurduğu çadır, karavan gibi araçlar ile konaklayıp; temel ihtiyaçlarına (geceleme, yeme-içme, dinlenme, eğlenme, spor vb.) karşılayabilecekleri hizmetlerin sunulduğu en az on ünitelik tesislerdir (Bakan, 2015: 28). Genelde sağlam altyapısı olan bungalov (kamp evi) olarak adlandırılan sabit binalardan oluşup; daha

32

çok sosyal turizm amacı ile özel teşebbüsler veya mahalli idareler ve devlet kuruluşları tarafından kurulup işletilen sabit kamplar ve sağlam altyapıdan ziyade portatif olarak kurulabilen çadır tipi hizmet birimleri olan seyyar(geçici) kamplar şeklinde de ikiye ayrılabilen tesislerdir (Aktaş, 2002: 36-37).

Şehirler ve ülkelerarası ana yolların gelişmesi, motorlu taşıtların yaygınlaşması ve ucuzlaması, yol emniyetinin sağlanması gibi konular nedeniyle seyyar kampçılık hızla gelişme göstermekte olup; 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu’na dayalı olarak çıkartılan Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin yönetmeliğin 4. kısmının 1. bölümünde yer alan 23. madde de belirtilen asgari nitelikleri de taşımak durumundadırlar (Aktaş, 2002: 36).

31.12.2017 yılı itibariyle Turizm Bakanlığı işletme belgesine sahip kamping sayısı 7 (847 oda, 2.425 yatak) iken; 8 (323 oda, 929 yatak) turizm yatırım belgeli kamping bulunmaktadır (Erişim tarihi: 04.03.2018).

1.6.1.6. Apart Otel

Apart oteller; imar planlarında, mesken olarak kullanılmaya elverişli, bağımsız apartman ya da villa tipinde inşa ve tefriş edilebilen, belgeli bir otel, tatil köyü veya turizm kompleksi yatırım ya da işletmesi bütünü içinde yer alabileceği gibi Turizm Yatırım ve İşletmeleri Nitelikleri Yönetmeliği’ne göre en az on üniteden oluşacak şekilde, bir tesis bünyesinde bulunma zorunluluğu olmadan ‘müstakil apart otel’, hatta bazı ülkelerde “apartman” adı altında da müstakilen düzenlenebilen, içerisinde; müşterinin kendi yeme-içme, barınma vb. geksinimlerimi karşılayabilmesi için gerekli malzeme-teçhizat ile donatılan ve otel olarak kullanılıp işletilebilen konaklama tesisi şeklinde tanımlanabilmektedir (Özdipçiner ve Soydaş, 2015: 14). Apart oteller, 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu’na dayalı olarak çıkartılan Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin yönetmeliğin 4. kısmının 1. bölümünde yer alan 24. madde de belirtilen asgari nitelikleri taşımak durumundadırlar.

31.12.2017 tarihi itibariyle Turizm Bakanlığı İşletme Belgesine sahip; 6.792 oda, 15.353 yatak kapasiteli apart otel sayısı 172 iken, Turizm Yatırım Belgeli; 128 oda, 256 yatak kapasiteli 1 apart otel bulunmaktadır (Erişim tarihi: 04.03.2018).

33

1.6.1.7. Hostel

Hosteller; dinlenmek, eğlenmek, bilgi edinmek, macera aramak, kültürel veya sportif faaliyetlerde bulunmak amacıyla seyahat eden; öğrencilerin de dahil olduğu gençlerin, öğretmenlerin, gezginlerin ya da düşük bütçeli sırtçantalıların, diğer ülkeleri tanımalarına olanak sağlayan seyahatlerinde ihtiyaç duyacakları konaklama, yeme- içme, diğer aktiviteleri için ucuz, temiz, güvenli ve samimi bir ortamın oluşturulması veya onların kendi yemeklerini bizzat hazırlayabilmesi için gerekli imkanların sunulduğu mutfağı da olabilen, kar amacı gütmeyen, üyelik organizasyonları tarafından yönetilen Turizm Yatırım ve İşletmeleri Nitelikleri Yönetmeliği’ne göre de en az 10 odası olan konaklama tesisleri olarak tanımlanmaktadır (Gökdeniz ve Dinç, 2006: 9). Müşterilerine çok uygun bir fiyatla, dostça bir atmosferde kaliteli hizmet sundukları için tercih edilen hosteller; 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu’na dayalı olarak çıkartılan Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin yönetmeliğin 4. kısmının 1. bölümünde yer alan 25. madde de belirtilen asgari nitelikleri taşımak zorundadırlar.

31.12.2017 tarihi itibariyle Turizm Bakanlığı İşletme Belgesine sahip; 123 oda, 166 yatak kapasiteli hostel sayısı 1 iken, Turizm Yatırım Belgeli hostel bulunmamaktadır (Erişim tarihi: 04.03.2018).

1.6.2.Yardımcı Konaklama İşletmeleri