Yan hizmetler de, yatırım kuruluşları ve portföy yönetim şirketlerince ayrıca bir yetki belgesine tabi olmaksızın SPK’ca belirlenen esaslar çerçevesinde yapılabilen faaliyetlerdir. SPKn’nin 38 inci maddesinde belirlendiği üzere, yatırım kuruluşları ve portföy yönetim şirketlerinin yapabilecekleri yan hizmetler şunlardır:
“a) Sermaye piyasaları ile ilgili danışmanlık hizmetleri sunulması153
b) Proje finansmanı dâhil olmak üzere Kurulca belirlenecek hizmet ve faaliyetlerde, kambiyo düzenlemeleri saklı kalmak kaydıyla, kredi ya da ödünç verilmesi ve döviz hizmetleri sunulması
c) Sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlemlerle ilgili yatırım araştırması ve finansal analiz yapılması veya genel tavsiyede bulunulması154
152 MiFID2’nin 4 üncü maddesinde yer alan MTF tanımına göre, MTF’ler bir yatırım kuruluşu veya
piyasa işleticisi tarafından işletilebilmektedir.
153 III-37.1 sayılı Tebliğ’in 71 inci maddesi uyarınca; yatırım kuruluşları, Kanun’un 38 inci maddesinin
birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında aşağıdaki faaliyetlerde bulunabilirler: “a) Şirketlerin uzun ve kısa vadeli finansal hedefleri, risk tercihleri, nakit gereksinimleri ve vergi mevzuatı karşısındaki durumları dikkate alınarak yatırım planlarının oluşturulması, b) Şirketlerin, aktif-pasif yönetimi çerçevesinde finansal durum tablosu analiz edilmesi, gelir kaynaklarının ayrıştırılması, finansman seçeneklerinin tespit edilmesi, risklerin tanımlanması ve azaltılması veya gelirlerin artırılması yoluyla mali profillerinin geliştirilmesi gibi konularda yazılı veya sözlü yorum ve tavsiyelerde bulunulması, c) Şirketlerin, birleşme, bölünme, ele geçirme ve iş ortaklıklarının kurulması ve benzeri sermaye veya ortaklık yapılarındaki değişikliklerle ilgili yeniden yapılandırılma faaliyetleri ve tasfiye sürecinde yazılı veya sözlü yorum ve tavsiyelerde bulunulması, ç) Sermaye piyasaları ile ilgili (a), (b) ve (c) bentlerindekine benzer mahiyetteki diğer danışmanlık hizmetlerinin sunulması”.
154 Genel yatırım tavsiyesi sunulması, Kanun’un 38 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi
kapsamında, belli bir kişiye veya mali durumları, risk ve getiri tercihleri benzer nitelikteki bir gruba yönelik olmamak kaydıyla, bir veya daha fazla sermaye piyasası aracı veya ihraççı hakkında, müşterilere veya dağıtım kanallarına yönelik olarak hazırlanan ve sermaye piyasası araçlarının mevcut veya gelecekteki fiyat veya değerlerine ilişkin yorum da dâhil, açıkça veya zımnen bir yatırım
90
ç) Aracılık yükleniminin yürütülmesi ile ilgili hizmetlerin sunulması155
d) Borçlanma veya başka yollardan finansman sağlanmasında aracılık hizmeti sunulması156
e) Servet yönetimi ve finansal planlama yapılması157
f) Kurulca belirlenecek diğer hizmet ve faaliyetlerde bulunulması”.
Kanun’un 38 inci maddesinin 1/b bendine 20.2.2020 tarihli ve 7222 sayılı Kanunun 31 inci maddesi ile eklenen hüküm dışında, III-37.1 sayılı Tebliğ’in 6 ncı maddesinde de yan hizmetler Kanun’a paralel biçimde düzenlenmiştir158.
Kanun’un 20.2.2020 tarihli ve 7222 sayılı Kanunun 31 inci maddesi ile değiştirilen 1/b hükmünde ifadesini bulan proje finansmanı ise, aynı Kanun değişikliği ile SPKn’ye eklenen 61/B maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre proje finansmanı; “uzun vadeli ve yoğun sermaye isteyen altyapı, enerji, sanayi veya teknoloji yatırımları gibi projelerin gerçekleştirilmesi için proje finansman fonu yoluyla finansman
stratejisini öneren veya tavsiye eden yönlendirici nitelikteki her türlü araştırma veya diğer bilgi sunulması faaliyetidir (III-37.1 sayılı Tebliğ md. 73).
155 Yatırım kuruluşları, Kanun’un 38 inci maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendi kapsamında, sermaye
piyasası araçlarının halka arz edilmesi planlanan ihraççı ile ilgili olarak mali ve ekonomik analiz ile pazar araştırmaları yapılması, ilgili şirketin mali tablolarının sermaye piyasası mevzuatına uygunluğunun sağlanması, ilgili mevzuat çerçevesinde gerekli esas sözleşme değişikliklerinin yapılması, kamuoyuna açıklanacak bilgi ve belgelerin belirlenmesi yönünde çalışmalar yapılması gibi faaliyetlerde bulunabilirler (III-37.1 sayılı Tebliğ md. 74).
156 Yatırım kuruluşları, Kanun’un 38 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi kapsamında,
şirketlerin, yurt içi ve yurt dışı piyasalardan finansman ihtiyaçlarının karşılanmasına, alternatif finansman stratejilerinin belirlenmesine, mali risklerden korunmaları konularında yazılı veya sözlü yorum ve tavsiyelerde bulunulmasına, finansman ihtiyacı olan ve finansman sağlayacak tarafların bir araya getirilmesine yönelik faaliyetlerde bulunabilirler (III-37.1 sayılı Tebliğ md. 75).
157 Yatırım kuruluşları, Kanun’un 38 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında, kişilere,
ailelere ya da ortak yatırım hedeflerine sahip kişilerden oluşan gruplara yönelik mali, hukuki, vergisel ve benzeri hususlarda danışmanlık hizmeti sunulması, bu kişilerin finansal ve finansal olmayan varlıklarından oluşan servetlerine yönelik planlama yapılması ve servetlerinin yatırım hedeflerine ve tercihlerine uygun olarak yönetilmesi faaliyetlerinde bulunabilirler (III-37.1 sayılı Tebliğ md. 76).
158 Yan hizmetler arasında yer alan iki hizmet sermaye piyasaları için taşıdığı önem dikkate alınarak
daha ayrıntılı düzenlenmiştir. Buna göre, genel yatırım tavsiyesi sunulması esnasında uyulması gereken kurallar III-37.1 sayılı Tebliğ’in 78 inci maddesinde detaylandırılmış, bunun yanı sıra, finansal bilgi sunulmasına ilişkin olarak da, finansal bilginin sunulmasının yatırım danışmanlığı faaliyeti ya da genel yatırım tavsiyesi sunulması kapsamında sayılmayacağı, ancak sunulan bilgilerin tarafsız ve dürüst olması, belli bir kişi, grup ya da portföyün ihtiyaçlarının karşılanması amacını taşımaması gerektiği ayrıca düzenlenmiştir.
91
sağlanması”dır. Projeye dayalı menkul kıymetleştirme uygulamalarından biri olarak proje finansmanı159, yeni Kanun değişikliğinde, menkul kıymetleştirilecek varlıkları
devralıp, bu varlıklar karşılığında menkul kıymet ihraç ederek, menkul kıymetleştirme işlemini gerçekleştirmek amacıyla kurulan özel amaçlı bir kurum (Special purpose
vehivle-SPV) aracılığı ile değil, projeye dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan
para ve/veya diğer varlıklarla, projeye dayalı menkul kıymetler sahipleri hesabına, proje finansmanına konu varlık ve hakların gelirlerine dayalı olarak oluşturulan portföyü işletmek amacıyla kurulan proje finansmanı fonu vasıtasıyla ihraç yapılacak şekilde kurgulanmıştır.
Yan hizmetler de yatırım hizmet ve faaliyetlerini sunan yatırım kuruluşları ve portföy yönetim şirketlerince sunulmakla birlikte, tezimizin kapsamı itibariyle yan hizmetler bağlamında yatırımcının tüketici olarak korunması ayrıca inceleme konusu yapılmamıştır. Bununla birlikte, yatırım hizmet ve faaliyetleri bakımından bu hususta yapılacak değerlendirmelerden, her somut olayın özelliği ayrıca nazara alınarak yan hizmetler bakımından da faydalanılması mümkündür.
II. YATIRIM HİZMET VE FAALİYETLERİNDEN YARARLANAN
YATIRIMCILARIN SERMAYE PİYASASI MEVZUATI
KAPSAMINDA KORUNMASI
A. Genel Olarak Sermaye Piyasalarında Yatırımcıyı Korumaya Yönelik