2. Araştırmanın Amacı
2.4. Hidrografik Özellikler
Mut hidrografik açıdan zengin sayılır. Sahada hidrolojik unsurların oluşum ve gelişiminde topoğrafik, jeolojik ve klimatik unsurlar etkili olmuştur. Sahadaki başlıca hidrografik unsurlar, yeraltı suları ve kaynaklar ile akarsulardır.
2.4.1.Yeraltı Suları ve Kaynaklar
Araştırma sahasında yeraltı suları yönünden zengindir. Mut’un dağlık sahalarında karstik arazilerin varlığından dolayı yağan yağmur suları çatlak ve yarıklardan sızarak derinlere inebilmektedir. Dolayısıyla karstik araziler yer altı suyu bulundurmaktadır. Yayla alanlarında bu yer altı suları içme suyu olarak değerlendirilmektedir
Mersin ilinin ilçeleri arasında içme suyu yönünden uygun olanaklara sahip olan ilçe Mut’tur. İlçenin her köyünde berrak ve soğuk su akıtan çeşmeler vardır.
Mut’un içme suyu ihtiyacını karşılayacak olan “Narlı İçme Suyu Projesi”1996 yılında hayata geçirilmiştir. Belediyenin mücavir alanları içerisinde bulunan Balabanlı köyü halkı da bu sudan yararlanmaktadır.
Halkın yaz aylarını geçirdiği mücavir alan sınırları içinde yer alan Sertavul ve Kozlar yaylalarında da içme suyu sorunu büyük oranda çözüme kavuşturulmuştur. Yaylalardaki kaynak sularının tamamının değerlendirilmesine yönelik çalışmalar sürmektedir. Kırkpınar, Karaekşi, Yenipınar, Kocapınar, Mut Derinçay, Mavigöl kaynağı önemli kaynak suları arasındadır. Kıravga Göksu beldesindeki kaynaklar ise Pınargözü Kaynağı, Küllüin (Taşbent) Kaynağı, Ilısu (Bucakköy) Kaynağı, Esen Kaynağı, Susama Kaynağı, Gökboyun Kaynağı, Yarıkkaya Kaynağı, Göktepe Kaynağıdır. Kaynaklara ait debi ölçümleri aşağıya çıkarılmıştır (DSİ,2010).
Mut-Karaekşi kaynağı; 20.01.1995’te 294 (m³/s), 02.10.2003’te 114 (m³/s), 29.09.2010’da 160 (m³/s) olarak ölçülmüştür. Kaynağın debisinin gittikçe azaldığı görülmektedir.
Mut-Kırkpınar kaynağı; 18.06.1995’te 692 (m³/s), 02.10.2003’te 178 (m³/s), 01.2.2010’da 942 (m³/s)’dir. Kaynağın debisinin son yıllarda arttığı görülmüştür.
Mut-Yeni Pınar kaynağı; 18.06.1995’te 663 (m³/s), 02.10.2003’te 097(m³/s)’dir. Yeni Pınar kaynağının debisi sürekli azalmıştır.
Mut-Koca Pınar kaynağı; 20.01.1995’te 65 (m³/s), 31.07.2003’te 100 (m³/s), 23.09.2010’da 179(m³/s)’dir. Mut-Koca Pınar kaynağının debisi son yıllarda artmaktadır.
Mut-Derinçay Mavi Göl Kaynağı; 20.01.1995’te 202 (m³/s)’dir.
Kıravga Göksu Beldesindeki Kaynaklar; Pınargözü Kaynağı - Debi: 333 m³/s, Küllüin (Taşbent) Kaynağı-Debi:167 m³/s, Ilısu (Bucakköy) Kaynağı-Debi:106 m³/s,
Esen Kaynağı-Debi: 7 m³/s, Susama Kaynağı-Debi:28 m³/s Gökboyun Kaynağı- Debi:25 m³/s, Yarıkkaya Kaynağı-Debi:15 m³/s, Göktepe Kaynağı: Debi: 38 m³/s dir. Kaynak suları çevresindeki köylerin içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılamaktadır. Özellikle Mut Karaekşi kaynağının bulunduğu alanda alabalık işletmesi kurulmuştur. Burası aynı zamanda piknik yeri olarak da kullanılmaktadır.
2.4.2.Akarsular
Araştırma sahasının en önemli akarsuları Göksu Nehridir. Kurtsuyu, Pirinç suyu, Göksu’ya karışan diğer önemli su kaynaklarıdır.
2.4.2.1.Göksu
Toros dağlarının yüksek kesimlerinden doğup, kanyon vadiler içerisinden geçerek güneye doğru ilerleyip, Silifke’de delta oluşturduktan sonra Akdeniz’e dökülmektedir.Göksu Nehrinin iki önemli kolu vardır. Bunlardan biri Hadim tarafından gelen Göksu nehri diğeri de Ermenek’ten gelen Ermenek çayıdır Bu iki akarsu Mut’un Suçatı köyü civarında birleşerek asıl Göksu Nehrini oluşturur. Göksu kuzeybatı –güneydoğu doğrultusunda yoluna devam ederek Silifke’ye doğru uzanır. Taşucu yakınlarında Silifke deltasını oluşturarak Akdeniz’e dökülmektedir. (Foto 3) Foto-3: Göksu Vadisi’nden Genel Bir Görünüş
Göksu Nehri havzası farklı iklim tiplerinin görüldüğü bir sahada yer alır. Dolayısıyla Göksu Nehri’nin rejimi de farklılık göstermektedir. Sonbahar ve kış mevsiminde yağışların etkisiyle, ilkbahar mevsiminde de Toroslardaki kar erimelerine bağlı olarak akımda yükselmeler görülmektedir. Yaz mevsiminde ise yaz kuraklığının etkisiyle akım düşmektedir. Yaz mevsiminde köylülerin tarımda sulama amaçlı olarak Göksu nehrinden faydalanma yoluna gitmeleri de akımın düşmesinde etkili olmaktadır. Yıllık ortalama 305,9 m³/sn su akıtan Göksu Nehri’nin ortalama akımı, Ekim ayından itibaren artmaya başlar, Mart ve Nisan aylarında zirveye çıkarak; Nisan ayında maksimum 719,9 m³/saniyeye ulaşır (Tablo 10 ve Şekil 10). Akımın ilkbahar mevsiminde zirveye ulaşmasının en büyük sebebi Göksu Nehri’nin kaynağını aldığı Ermenek Çayının ilkbaharda eriyen kar suları ile beslenmesidir. Tablo-10: Göksu Nehri’nin Aylık Ortalama Akım Değerleri (1953-1993)
Aylar E K A O Ş M N M H T A E ORT.
m3/sn 127,2 179,9 336,6 403,9 378,8 572,7 719,9 423,8 195,6 125,9 106,89 100,3 305,9 Kaynak: DSİ 62. Şube Müdürlüğü, 2010
Nisan ayından itibaren sürekli azalan akım, Eylül ayında minimum seviyelere inerek 100,3 m³/sn ile en düşük akıma ulaşır (Tablo 10: Şekil 10).
Şekil-10: Göksu Nehri’nin Aylık Ortalama Akım Grafiği (1957-1993)
A kı m ( m ³/ sn ) 0 100 200 300 400 500 600 700 800 E K A O Ş M N M H T A E Aylar
Göksu gösterdiği bu akım değişimleri ile hem kar ve buz sularıyla beslenen hem de yağmur sularıyla beslenen akarsu özelliği taşımaktadır. Göksu nehri zaman zaman taşkınlar yapmaktadır.
Göksu Nehri 5-7 Mart 2004 tarihleri arasında taşkın yapmıştır. Bu taşkın kar erimelerine ve azda olsa yağışlara bağlıdır. Taşkın özellikle Ermenek çayı kolunda olmuştur. Gezende barajının su tutma kapasitesi bu taşkını önlemeye yetmemiştir. Bu nedenle; afetlerin yaşanmaması için Ermenek barajı bitirilmeli, proje halindeki Mut barajının inşasına başlanmalıdır (Buldur vd., 2007:155).
Araştırma sahasındaki diğer su kaynaklarını da dereler oluşturur. Dereler sürekli akan dereler ve kuru dereler şeklinde bulunmaktadır. Sürekli akan derelerin başında Kurtsuyu Deresi gelir. Kurtsuyu Deresi Göksu nehrine dökülmektedir.
DSİ (2010)’den alınan verilere göre; Mut-Kurt Suyu Deresi’nin bazı yıllardaki akım değerleri; 27.10.2003’te 2.281 (m³/s), 22.05.2007’de 2.247 (m³/s), 08.01.2011’de 3.924 (m³/s) şeklindedir. Görüldüğü gibi son yıllarda debi artmaktadır.
Pirinç Suyu Deresi de sürekli akan derelerdendir. Mut’un kuzeyinden gelerek Esen Çayı köyünden geçip, Yapıntı köyü civarından Göksu’ya dökülmektedir. 20.06.2001’de kurulan Mut Pirinç Suyu istasyonu (istasyon no:17.051) akım sonuçlarına göre; yıllık ortalama akım değerleri toplamı (m³/sn) yıllara göre şöyledir: 2001 yılı 0,14 (m³/sn), 2006 yılı 0,68 (m³/sn), 2010 yılı 0,58 (m³/sn), olarak hesaplanmıştır. Yıllık ortalama akım değerinde azalmalar görülmüştür.
Mut merkezinden geçen Mut çayı da Fakırca köyü civarından geçerek Göksu nehrine dökülür. DSİ’nin Mersin–Mut Projesi çalışmaları kapsamında Mersin–Mut projesi–Mut Ovası sulaması 1.kısım inşaatına: 1991 yılında başlanmış ve 1994 yılında tamamlanmıştır. (DSİ,2010)
Araştırma sahasında tarımda sulama amaçlı faydalanılması için göletler yapılmıştır. Bunların başında Dereyurt göleti gelir. Bu göletten Çukurbağ ve Hacıahmetli köylerinin arazileri sulanacaktır. Diğer göletlerden biride Hacınuhlu
göletidir. Hacınuhlu ve Kelce köy tarım arazilerini sulayacaktır. Kurtsuyu Göleti ile Kurtsuyu vadisi köyleri tarım arazileri sulanacaktır.
Tablo-11: Mersin - Mut Projesi
PROJE BİLGİLERİ
Gerçekleşme Durumu (%) Projenin Yeri Mersin İli Mut İlçesi sınırlarıiçerisinde yer almaktadır. Parasal Gerçek.: 99,35 Fiziksel Gerçek. :99,35
Projenin Maksadı 4 163 ha sahanınsulanmasıdır.
Sulama Alanı (ha) 4 163 ha (815 ha cazibe,3 348 ha pompaj)
Su Alma Yapısı Hocantı ve Pirinç suyuRegülâtörleri
Sulama Tipi Açık Kanal + Borulu Şebeke
Toplam Ana Kanal Uzunluğu
(m) 69.925
Ana Kanal Başlangıç Debisi
(m3/s) 5,00
Şebeke Uzunluğu (m) 96.556
Tahliye Şebekesi Uz. (m) 9.210
Toplam Pompa İstasyonu
(Adet) 5 (II.Kısım İnş.' da:2 Adet,I.Kısım İnş.'da: 3 Adet) Kaynak: Silifke DSİ, 2010