Yönetim literatüründe hizmetkâr liderlik ile çeşitli bilimsel çalışmalara rastlanmaktadır. Bu kapsamda hizmetkâr liderliğin, örgütsel vatandaşlık davranışı, örgütsel adalet algısı, lider-üye etkileşiminin kalitesi üzerindeki etkilerine dair çok sayıda araştırma yapılmış olmakla birlikte (Joseph ve Winston, 2005; Ehrhart, 2004; Vondey, 2010; Liden vd., 2008); liderlerin izleyenlerin bireysel ve örgütsel iş çıktıları üzerinde belirleyici rolü olduğuna (Carter ve Baghurst, 2014), çalışanların lidere duydukları güven konusuna (Tang vd., 2016) yönelik bulgulara da rastlanmaktadır. Türkçe yönetim yazınında ise; hizmetkâr liderliğe ilişkin çalışmaların özellikle 2000’li yıllardan sonra artış gösterdiği (Cerit, 2009; Çevik ve Kozak, 2010; Aslan ve Özata, 2010), ancak yine de sınırlı sayıda olduğu görülmektedir.
Birçok araştırmacı hizmetkâr liderliğin örgütsel performans üzerinde pozitif etkisi olduğunu iddia etmesine karşın, bu ilişkiyi gösteren çalışma sayısı oldukça sınırlıdır. Hizmetkâr liderliğin performans üzerindeki etkisinin direkt değil dolaylı bir etki olduğunu savunan çalışmalara ise rastlamak mümkündür. Becker ve diğerleri (1996) yaptıkları çalışmada işgören bağlılığının hizmetkâr liderlikle bağlantılı olarak performansı olumlu yönde etkilediğini ortaya koymuşlardır. Yine, Walumbwa ve arkadaşları (2010) yapmış oldukları çalışmaların da hizmetkâr liderlikliğin yüksek performansla sonuçlandığını saptanmışlardır.
Tourigny’ın (2001: 197) hizmetkâr liderliğin neden tercih edilen bir liderlik tarzı olduğunu sorguladığı çalışmasında ise; hizmetkâr liderlerin işgörenler üzerinde etkisinin olduğunu, işgörenlerin liderlerine ve işletmelerine olan bağlılıklarının yüksek olduğunu ve bu durumun işverenler için dolaylı olarak yüksek performansla sonuçlandığını tespit etmiştir.
Joseph ve Winston (2005) yaptıkları çalışmalarında; hizmetkâr liderlik, lidere duyulan güven ile örgütsel güven arasındaki ilişkileri incelemişlerdir. Bulgulara göre;
örgütteki algılanan liderlik yaklaşımı hizmetkâr ise lidere ve örgüte karşı daha yüksek güven duygusunun olduğunu ve bu tarz liderliğin hem lidere duyulan güven, hem de örgütsel güven ile pozitif ilişki içinde olduğunu saptamışlardır.
Melchar ve Bosco (2010) İngiltere’de yüksek performanslı üç farklı işletme üzerinde yaptıkları araştırmada; hizmetkâr liderlerin çalışanlarını da birer hizmetkâr lidere dönüştürüp hizmetkâr liderlik anlayışını örgütün geneline yayarak, hizmetkârlık kültürünü oluşturduğunu ortaya koymuşlardır. Parris ve Peachey’e (2013) göre, hizmetkâr liderlik sadece; adil davranan, güven uyandıran, işbirliğine dayalı, gerek bireysel gerekse organizasyonel etkinliği arttıran bir liderlik tarzı olmayıp, aynı zamanda çalışanların refah düzeyine de katkı sağlayıcı ve teşvik edici bir liderlik tarzı olarak belirtilmiştir.
Focht ve Ponton (2015), hizmetkâr liderliğin karakteristik özelliklerini incelediği araştırmasında birincil özelliklerin neler olduğunu ortaya çıkarmak için şimdiye kadar bulunan modeller ve çalışmaların üç turda karşılaştırmasını yapmıştır. Araştırmasında bu zamana kadar ortaya konmuş özellikleri ele alarak ortak ve birincil; hizmet odaklı, sevgi, koşulsuz sevgi duyan, güçlendirici, bütüncül davranabilen, güvenilir, bireylere değer veren, kendinden çok bireylerin gereksinimlerine hizmet eden, iş birlikçi, çevresine ilgi gösteren, mütevâzi, öğrenen, dinleyen özellikleri ortaya koymuştur.
Buna karşın, Güney Kore’de hizmetkâr liderlik ile ekip performansı arasındaki ilişkide bilgi paylaşımı ve çalışma ikliminin aracı rolünün incelendiği bir çalışmada, hizmetkâr liderlik ile ekip çalışma performansı arasındaki ilişkide bilgi paylaşımının aracı rolü oynadığı sonucuna varılmıştır (Song, Park ve Kang, 2015). Benzer şekilde Duyan (2012) yapmış olduğu çalışmada hizmetkâr liderlik ile çalışanın iyilik hali ve çalışma yaşamının kalitesi arasındaki ilişkileri incelenmiş ve araştırma bulgularına göre;
hizmetkâr liderliğin, hem çalışanın iyilik hali hem de çalışma yaşamı kalitesi üzerinde pozitif etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir.
De Rubio ve Kiser (2015) kültürel değişkenler bağlamında hizmetkâr liderliğin cinsiyet ve yaş değişkenleri bakımından ne ölçüde değişkenlik gösterdiğini inceledikleri çalışmada, kadınların erkeklere oranla kişilere ilgili olma ve hizmet etme tutumlarının daha fazla olduğu sonucu elde edilmiştir (Karaduman, 2017: 9). Zhang vd.,’nin (2012) ikiyüzotuz evli çift üzerinde yaptıkları araştırmada ise, hizmetkâr liderliğin işin aile yaşantısı üzerinde olumlu etkiye sahip olduğu ortaya konmuş ve bu etkide örgütsel özdeşleşmenin aracı rol oynadığı saptanmıştır.
Hizmetkâr liderliğin tükenmişlik üzerinde etkili olduğuna dair de sınırlı sayıda çalışmaya rastlanmaktadır. Rude (2004) tarafından yapılan araştırmaya göre, izleyenler yöneticilerin hizmet yönelimli lider olduğunu düşündüklerinde tükenmişlik düzeylerinin düşük olduğu ortaya konmuştur (Cerit, 2008: 556).
Bal Taştan ve Kalafatoğlu (2015) algılanan hizmetkâr liderlik ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide tükenmişliğin düzenleyici etkisini konu aldığı çalışmada, algılanan hizmetkâr liderlik ile örgütsel bağlılık arasında anlamlı bir ilişki olduğu ve tükenmenin bu ilişkide düzenleyici etkisi olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. İşe yönelik tükenmişliğin artmasıyla algılanan hizmetkâr liderlik ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin zayıfladığı tespit edilmiştir.
Karaduman (2017) özel sektörde çalışan yöneticilerin hizmetkâr liderlik davranışlarının çalışanların psikolojik sermayeleri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Araştırma bulgularına göre; katılımcıların amirlerinin algılanan hizmetkâr liderlik davranışları ile katılımcıların psikolojik sermaye düzeyleri ile arasında pozitif bir ilişki olduğu sonucuna varılmıştır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK
Bu bölümde sosyal sorumluluk kavramı, kurumsal sosyal sorumluluk kavramı ve boyutları, sosyal sorumluluk yaklaşımları, sosyal sorumluluğun avantaj ve dezavantajları, kurumsal sosyal sorumluluk ile ilgili çalışmalar, algılanan çevresel belirsizlik, hizmetkâr liderlik ve kurumsal sosyal sorumluluk ilişkisi üzerine yapılan araştırmaların bulguları yer almaktadır.