Helâl Turizm Ürünü

Turistik ürün, insanların geçici olarak yer değiştirmesiyle başlayan turizm faaliyetlerine binaen konaklama, yeme içme, ulaşım, eğlence gibi ihtiyaç duyacakları tüm unsurları nesnel ve öznel bir şekilde karşılayan ürün ve hizmetler bütünüdür (Burkart ve Meldik, 1981: 195; Middleton, 1988; Oral, 1988: 96; Olalı ve Timur, 1988; Jeffries, 1990; Olalı, 1990; Denizer, 1992; Cater vd., 1996; Doswell, 1997; Azaltun, 2000: 24; Goeldner vd., 2000; Usta, 2001: 105; Adnan, 2004, 16; Demir ve Demir, 2004: 94; Rızaoğlu, 2004; Okumuş ve Topaloğlu, 2004: 56; Oral, 2005: 4-5; Kotler vd., 2006: 304; Sarkım, 2007; Hacıoğlu, 2008; Altunışık, 2009: 329; Çolak, 2009; Zengin, 2009; Bardakoğlu, 2011; Cengiz, 2012: 20; Aydoğdu, 2012: 163; Batman, 2015; Pamukçu ve Sarıışık, 2017). Hacıoğlu ve Avcıkurt, (2008) bir başka boyut daha ekleyerek ülkeye veya bölgeye ait doğal, kültürel, tarihi ve turistik kaynakların da turistik ürün olduğunu belirtmiştir. Turistik ürünü tüm unsurları ile bütüncül bir şekilde arz etme çabası, birbirini tamamlayıcı ürünleri bir araya getirerek insanların tüm ihtiyaçlarına bir bütün olarak cevap vermeye çalışmaktan kaynaklanmaktadır. Bu düşünceye göre çeşitli hizmetlerden birinin sağlanamaması halinde bu durum diğerini olumsuz yönde etkileyecektir. Bir konaklama işletmesinde gecelemeyi düşünen turist için ise genel olarak konaklama,

yeme içme, seyahat, eğlence, ulaşım gibi ihtiyaçlara paralel olarak kişiye özel ibadet, dinlenme, masaj, sauna gibi beşerî ihtiyaçlarının da karşılanması zaruriyet göstermektedir. Bunların her birinin ayrı ayrı değerlendirilmesi durumunda bireysel turistik ürün, hepsinin birer ihtiyaçlar demeti olarak bütüncül şekilde arz edilmesi ise toplam turistik ürün olarak değerlendirilmektedir (Rızaoğlu, 2004: 172; Sezgin, 2004: 15).

Turistik ürün genel olarak konaklama, yeme içme, ulaşım, rehberlik, eğlence gibi hizmet ağırlıklı unsurlardan oluşmaktadır. Bu sebepten ötürü alınması, satılması veya sunulmasında birçok farklı özelliği bünyesinde barındırmaktadır (Kahveci, 1994; Çetin, 2001: 12). Herhangi bir turistik üründe bulunması gereken temel özellikler Tablo 17’deki gibi sıralanabilmektedir.

Tablo 17

Turistik Üründe Bulunması Gereken Temel Özellikler

Tanımlama Araştırmacı /Kaynak

Turistik ürün üretildiği yerde tüketilmek zorunda olduğundan satın alınıp denenebilen ürünler değildir.

Seaton ve Bennett, 1996; Hacıoğlu ve Avcıkurt, 2008: 7; Kotler, 2000: 43; Çolakoğlu, 2014: 53 Turistik ürünü içeren hizmetler, turistlerin tercihleriyle

oluşturulduğundan herkes için uygun bir hale getirilmesi mümkün değildir. Bu nedenle turistik ürünlerde

standartlaşmanın sağlanması mümkün değildir.

Olalı, 1990; Aktaş, 2009:22.

Turistik ürünlerin kaynağını hizmetten alması sebebiyle sonradan kullanma düşüncesi içerisinde stoklanması zordur. Bu özelliğiyle dayanıksız ve kolay bozulan ürünler olarak da nitelendirilmektedir.

Vellas ve Becherel, 1999

Turizm, özelliği gereği görülmeden, denemeden, tatmadan satışının yapılabildiği turistik ürünleri bünyesinde

barındırmaktadır. Bu nedenledir ki turistik ürünlerin satışının gerçekleştirilmesinde pazarlama çabaları ve ürüne ait imaj büyük önem teşkil etmektedir.

Youell, 1998; 208; Kotler, 2000; 429; Burke ve Resnick, 2002

Turistik ürünlere olan talep yere ve zamana göre farklılık göstermektedir. Yazın deniz, güneş ve kum üçlüsüne sahip destinasyonlar yoğunken, kışın kayak ve dağ sporlarının yapıldığı destinasyonlarda yoğunluk yaşanmaktadır.

Rızaoğlu, 2004 Turistik ürünün satın alma sürecinde müşteri doğrudan

Tablo 17’nin devamı

Turistik ürünlerin soyut olma özelliğine binaen

memnuniyetin sağlanabilmesi noktasında, yeni bir ürün verilmesi veyahut ürünün değiştirilmesi gibi bir ikinci seçenek çoğu zaman mümkün değildir.

Akgül, 2003 Turistik ürünler temel ihtiyaçlara cevap veren ürünler

olmadığından ikame olanağına fazlasıyla sahiptir. Bu sebeple sürekli rekabet halindedir.

Baytok, 1998; Rızaoğlu, 2004; Sarkım, 2007: 140 Turistik ürün bileşik ürün olma özelliği taşımaktadır.

Konaklama, yeme içme, eğlence, ulaşım gibi birden fazla ürünü alıcısına sunmak üzere bünyesinde barındırmaktadır.

Wahap vd., 1976; Youell, 1988: 208; Jeffries, 1990: 28, Korzay, 1992; Hacıoğlu, 2008; Usta, 2001: 107; Pamukçu ve Sarıışık, 2017 Turistik ürün emek yoğun bir üretim tarzına sahiptir. Bu

sebeple turistik ürünün makineleşmesi mümkün değildir.

Usta, 2008; Çolak, 2009: 6; Yükselen, 2003; 364

Turistik ürünlerin stoklanamaması ve belli bir standardı yerine getirememesi sebebiyle çekicilik, yararlılık, kolay elde edilebilirlik özelliklerini bünyesinde taşıması gerekmektedir.

Bardakoğlu, 2011: 51 Turizmde, "insanları turizm faaliyetlerine iten ürün ve

hizmetler ile faaliyetin kendisi, gidilecek bölge, o bölgenin içindeki unsurların birleşimini de turistik ürün" olarak adlandırmaktadır.

Küçükaltan vd., 2009: 319; Kılıç ve Kurnaz, 2010: 41; Güngör, 2016: 84

Sonuç olarak tüketim cazibesi uyandıran turistik ürün ve hizmetler, karma ürün olarak birbirini tamamlayan birçok somut ve soyut unsurdan oluşur. Konaklama, seyahat, yeme içme, ulaşım gibi ürünlerin bir arada sunulması turistik ürün ve hizmetin somut boyutunu oluştururken, turistlerin bu ürün ve hizmetleri temin ederken maruz kaldıkları müspet veya menfi hadiseler soyut boyutunu ifade etmektedir (Adnan, 2004, 16; Usta, 2008: 109; Bardakoğlu, 2011: 65; Cengiz, 2012: 20). Turistik ürün planlaması ve politikası, bir ülke, bölge ya da yöredeki turistik ürün ile ilgili mevcut durumun belirlenmesi, ülkenin veya bölgenin turizmden edineceği ekonomik yararın ve sosyal faydaların ortaya konulmasıdır. Bu sayede ürün planlaması yapılarak mevcut kaynaklar verimli ve uygun şekilde değerlendirilecek, kaynak israfı engellenecek ve daha fazla turist çekilerek daha fazla gelir elde edilebilecektir (Çetin, 2001: 23; Sarkım, 2007: 176).

Turistik ürün çeşitlendirmesi ise dünyadaki yeni eğilimlere ayak uydurabilmede çözüm sunan bir pazarlama anlayışıdır. Ürün çeşitlendirmenin ana ilkesi; sürekli değişen tüketici talep ve beklentilerine yönelik turistik ülke, bölge ya da destinasyonun daha çok gelir elde edebilmesi ve artan rekabet ortamında rakiplerine karşı üstünlük sağlaması için mevcut ürünleri terk etmeden yeni ürün oluşturma mücadelesine girmesidir. Turistik ürün çeşitlendirme; sosyal, kültürel ve ekonomik yarar elde etmek maksadıyla gerçekleştirilmektedir (Hodgson, 1990; Poon, 1993: 222; Buluç, 1997; Akova, 2000; Mucuk, 2001; Oktayer vd., 2007; Sarkım, 2007: 157; Sezgin ve Karaman, 2008; Hacıoğlu ve Avcıkurt: 2008; 9; Güzel, 2010; Bardakoğlu, 2011; Uğuz, 2011; Yıldız vd., 2014; Oflaz, 2015:23).

Özellikle 1990'lı yıllardan itibaren turistlerin ihtiyaçlarını karşılayabilmek amacıyla var olan turistik ürünlerin üzerine birtakım farklı turistik ürünler eklenerek turizmden daha fazla pay almak istenmiştir. Günümüzde mevcut pazar paylarını korumak ve büyütmek isteyen ülkeler var olan turistik ürünlerin kalitesini arttırmakta veya turistik ürün çeşitlendirmesine giderek varlıklarını devam ettirmektedirler. Turistik ürün çeşitlendirmesine gidilmesinin ana nedenleri turistlerin bireysel gelir düzeylerinin yükselişi, yeni destinasyonların turizme katılımı ve artan rekabeti turizm ile çeşitlemedir (Turizm Stratejisi 2023, 2007; Met vd., 2013: 652; Kamber, 2014; 14).

Genel itibariyle turizm sektörü başarılı yönetilemediği sürece ekonomik dengesizliklere, mali kaynakların israfçı bir şekilde kullanılmasına, sosyal ve çevresel kirlenmeye ve doğal kaynakların harap edilmesine yol açmaktadır. Her sektörün kendine has özellikleri olduğu gibi turizm sektörünü de diğer sektörlerden ayrılan birtakım farklılıklar vardır. Bu nedenle bu sektörde yapılacak yatırımların başarılı bir şekilde ilerlemesi, yatırımı yapan kişi ve/ya kuruluşların plan ve politikalarını bu sektörün özelliklerine uyumlu olacak şekilde belirlemesi ve alınacak kararlarda bu özellikleri gözönünde bulundurmasıyla direkt orantılıdır (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2000: 5; Demirkol ve Oktay, 2004; Sözen, 2006: 12; Özdemir, 2009; Kahraman 2010).

Tüm bu özellikler bağlamında turistik ürünün bir çeşit hizmet kollarının olduğu ve turistlerin ihtiyaçlarına yönelik çeşitliklik gösteren bir unsur olduğu görülmektedir. Helâl turizmde ise helâl turizm sertifikalı konaklama işletmeleri, helâl sertifikalı yiyecek içecek işletmeleri, helâl sertifikalı rekreasyon işletmeleri, helâl sertifikalı

ulaştırma işletmeleri, ar-ge işletmeleri faaliyet göstermektedir. Helâl turizm ürünü farklı bir turist profilinin varlığı ile gerçekleşen talep boyutu ve Müslüman turistlerin ihtiyaçlarını karşılayan konaklama, yeme içme, ulaşım ve dinlenme gibi ihtiyaç duyabileceği faaliyetlerinin tümünü içeren arz boyutu ile çok daha geniş bir uygulamadır. Bu bakımdan bakıldığında helâl turizm bir turizm çeşidi de değildir. Doğası gereği uyarlanması olanaksız olan turizm çeşitleri dışındaki tüm turizm çeşitlerine uyarlanabilen bir uygulamadır. Helâl turizm ürünü, turistik ürün plan ve politikaları neticesinde oluşan sağlıklı yatırım ortamını ve kaynakların verimli bir şekilde uyarlanması neticesinde oluşur. Ayrıca turistik ürün çeşitlendirmeleri, teknolojik gelişimler, ürün farklılaştırma gibi hususlarda da helâl turizm ürününün gelişmesine katkı sunmaktadır.