Araştırmanın Amacı ve Önemi

Bu tezin amacı İslamiyet ve helâl turizm arasında ki ilişkiyi irdelemek, helâl turizmin kavramsal çerçevesini çizmek ve konaklama işletmelerinde uygulanabilecek genel geçer bir helâl turizm standardizasyonu ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda helâl turizm alanyazını derinlemesine taranmış, helâl turizm kavramı, kapsamı, ortaya çıkış nedenleri, İslam dini ile ilişkisi, istatistiki verileri, sosyokültürel ve ekonomik katkıları incelenmiş, dünyada uygulanan helâl turizm konaklama işletmesi standartları araştırılmış ve helâl turizm sertifikalı bir konaklama işletmesinin taşıması gereken özellikler bir model önerisi olarak verilmiştir.

Helâl turizm konseptli otellerde konaklayan müşteriler üzerinde birtakım akademik araştırmalar (Cankül, 2011; Battour vd., 2011; Sahida vd., 2011; Samori ve Sabtu, 2012; Özdemir ve Met, 2012; Ahmat vd., 2012; Hamza vd., 2012; Mohamed, 2013; Razalli vd., 2013; Salleh vd., 2014; Jurattanasan ve Jaroenwisan, 2014; Rahman, 2014; Saad vd., 2014; Sriprasert vd., 2014; Battour ve İsmail, 2014; Mansouri, 2014; Hacıoğlu vd., 2015; Chookaew vd., 2015; Günaydın vd., 2015; Oflaz, 2015; Arpacı, 2015; Özdemir, 2015; Tekin, 2016; Sormaz vd., 2017) yapılmıştır.

Aynı şekilde kamu ve özel teşebbüslerin de yapmış olduğu araştırmalar (GİMDES, TSE, Dünya Helâl Birliği, ADL Belge Danışmanlık ve Eğitim firması, İslam İşbirliği Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK-COMCEC), Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA), Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA), Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD), Uluslararası Teknolojik, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Vakfı (ÜTESAV), Crescentrating, Dinarstandard,

SalamStandard) bulunmaktadır. Lakin konaklama işletmelerinde uygulanabilecek genel geçer bir helâl turizm standardizasyonu ortaya koyan akademik bir araştırmaya erişilememiştir.

Helâl turizm literatürü tarandığında aşağıda sunulan tespit ve değerlendirmelerin olduğu görülmüştür:

• İslam inancının yükümlülüklerinin turizm açısından incelenmesi gerekmektedir. Türkiye’deki üniversiteler İslam dini ve turizm arasındaki ilişkiyi araştırmalı, bu konuyu aydınlağa kavuşturmalı ve bu araştırmaların ışığından yeni bir turizm politikası tespit edilmelidir (Erol, 1977:111).

• Dini inanışların turizm sektörü içerisindeki rolünün etkisi geniş bir şekilde ortaya konulmalıdır. Böylelikle hem bu alanla ilgili literatüre katkı sağlanabilir hem de konuyla ilgili bundan sonra yapılabilecek araştırmalara örnek teşkil edebilir (Cankül, 2011: 92).

• Helâl konseptli oteller, ortak hizmet standartları geliştirmeli, tüketiciyi koruma kavramına önem vermeli ve dünyada yapılan uluslararası helâl standartları araştırmalarını izlemelidir (Met vd., 2013: 661).

• Helâl turizm, Suudi Arabistan ve Kuveyt gibi bölgelerden ekonomik gücü yüksek Müslümanların seyahat etmesi ile 1970'li yıllarda başlamıştır. Ancak, uygulama kapsamında kesin bir kriterin olmaması konseptin çok yavaş ilerlemesine neden olmuştur (Heyer, 2008; Nor Zafir vd., 2014).

• Helâl turizm konusunda çeşitli özel denetim firmalarının helâl sertifikası vermeye başlaması sonucunda seyahat eden Müslüman turistler arasında helâllik tercih sebebi olmaya başlamıştır. Helâl turizm sertifikasında akreditasyon araştırmalarına hız verilmesi gerekmektedir (MÜSİAD, 2014:160).

• Helâl konseptli otellerdeki ana sıkıntı uluslararası veya yerel otel sınıflandırmalarında bir standardın olmamasıdır. Uluslararası helâl konseptli otel sınıflandırmalarına uygun olan özel kriterlere ihtiyaç duyulmaktadır (Saad vd., 2014)

• Turizm sektöründe klasik konaklama tesislerine ait standart ve kriterler bulunmaktadır. Ancak, helâl turizm kapsamında hizmet veren konaklama tesislerine ilişkin devlet nezdinde akrediteli bir standardizasyon

bulunmamaktadır. Bu da helâl turizm kapsamında hizmet veren konaklama tesislerini kendi içinde farklılaştırmaktadır. Bu farklılığın ortadan kalkması için denetim devlet tarafından akrediteli bir standart ile yapılmalıdır (Oflaz, 2015). • Muhafazakâr konaklama işletmelerinin tümü için bağlayıcı nitelikte bir hizmet

kalite stardartı oluşturulmalıdır. Oluşturulan bu hizmet kalite standartı sayesinde otellerin derecelendirilmesi yapılarak müşterilerin bu derecelendirmeye göre otelleri tercih etmesi sağlanmalıdır. Böylece müşterilere yönelik aldatıcı ve yanıltıcı reklam ve tanıtım faaliyetlerinin önüne geçilmiş olacaktır (Özdemir, 2015: 278).

• Helâl turizm kapsamında hizmet veren otel işletmelerinin özellikleri, sundukları ürün ve hizmetlerin tam olarak neler olması gerektiği ile ilgili dünyaca kabul edilmiş ortak bir standart yoktur (Boğan vd., 2016).

• Helâl turizm ile ilgili dünyada ve Türkiye’de kabul edilmiş ortak tek bir standart belgelendirme faaliyeti henüz oluşmamıştır (Batman ve Arpacı, 2016: 59). • Dünyada ve Türkiye’de helâl turizm belgelendirmesine ilişkin İslam âlimlerinin

görüşleri doğrultusunda oluşturulmuş ortak kriterler bulunmamaktadır (Sürücü, Kıroğlu vd., 2017).

• Müslümanların dünyanın neresinde olursa olsun yolculuk, yeme içme ve geceleme ihtiyaçlarını tamamen helâl ve tayyib şartlarda gerçekleştirileceği sistem ve bu sistemin sürdürülebilirliğini kontrol eden bir standart meydana getirilmesi zorunluluk haline gelmiştir (Büyüközer, 2017: 25).

• Helâl turizmin uygulamadaki standartlarının belirlenmesi, belgelendirilmesi ve denetlenmesinin kamu idareleri tarafından yapılması gerekmektedir (Batman, 2017: 32).

• Müslümanın gönül huzuru ile tatil yapabilmesi için helâl turizm standartları belirlenmelidir (Sakallı, 2017: 57).

• Helâl turizm konsepti çerçevesinde helâl turizm eylemleri belirlenerek standardizasyon ve belgelendirme araştırmaları yapılmalıdır (Serçek, Karakaş ve Serçek, 2017: 188).

• Müslümanların yer alacağı bir turizm sektöründe İslam’a dayalı kriterler doğrultusunda bir uygulama standardı geliştirilecekse tek dine mensup insanların

ve onların inandığı İslamiyet’in sınırları doğrultusunda tek tür bir sertifikasyon kriterleri oluşturulmalı ve hayata geçirilmelidir (Soybalı vd., 2017: 271-272). • İslami motivasyonlarla seyahat eden turistlere hitap eden helâl konseptli

otellerin özelliklerine ilişkin halen uluslararası anlamda geçerliliği olan resmi bir sınıflandırma sistemi yoktur (Soydaş, 2017: 46).

Akademik araştırmaların öneriler kısmında belirtilen; İslamiyet’in sınırları doğrultusunda tek tür bir sertifikasyon kriterleri oluşturulmalı, devlet tarafından akrediteli bir standart yapılmalıdır gibi öneriler bu tezin temelini teşkil etmektedir. Bu tez kapsamında dünyada uygulanan helâl turizm konaklama işletmesi standartları araştırılmış ve helâl turizm sertifikalı bir konaklama işletmesinin taşıması gereken özellikler bir model önerisi olarak sunulmuştur. Bu modelin Ekonomi Bakanlığı’na bağlı Helâl Akreditasyon Kurumuna önerilmesi ve genel geçer bir standardizasyon olarak kabul edilmesi hususunda teklif edilmesi planlanmaktadır.

Konaklama işletmelerinde uygulanabilecek genel geçer bir helâl turizm standardizasyonu ortaya koyması, İslam dini ve turizm arasındaki ilişkiyi geniş bir şekilde irdelemesi ve helâl turizmin kavramsal çerçevesini sunması bakımından bu araştırmanın özgün bir araştırma olduğu ve gerek pratik saha gerekse de teorik alan için önem arz ettiği düşünülmektedir.