3.7. Veri Toplama Araçları
3.7.3. Nitel Veri Toplama Araçları ve Çözümleme
3.7.3.3. Hedef Öğrencilerin Öğrenme Yaklaşımları
Bu bölümde hedef öğrencilerin öğrenme yaklaşımlarındaki değişimi incelemek amacıyla yapılan analizler yer almaktadır. Öğrencilerin üst bilişlerindeki değişimin
veri toplama araçları kullanılmıştır. Araştırmanın nicel bölümünde Derinlemesine Öğrenme Yaklaşımı Ölçeği ve Yüzeysel Öğrenme Yaklaşımı Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın nitel bölümünde ise,
• öğrenme yaklaşımlarıyla ilgili ön görüşmeler ve son görüşmeler • grup içi etkileşimlerin ses kayıtları
• Fen ve Teknoloji Defteri
• üst bilişsel değişiminin incelenmesi amacıyla araştırma süresince yapılan görüşmeler
kullanılmıştır. Öğrenme yaklaşımlarındaki nitel değişimlerin değerlendirilmesinde temel olarak öğrencilerle yapılan ön görüşmelerin ve son görüşmelerin analizi dikkate alınmıştır. Yukarıda belirtilen diğer dört veri toplama aracı ise, ön ve son görüşmelere göre yapılan değerlendirmelerin daha iyi anlaşılmasını sağlamak için destekleyici ayaklar olarak kullanılmıştır. Görüşme dışında belirtilen diğer veri toplama araçları, yöntem bölümü içinde daha önce açıklandığından burada yeniden değinilmeyecektir.
3.7.3.3.1.Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu
Hedef öğrencilerin öğrenme yaklaşımlarındaki değişimin incelenmesi amacıyla bu öğrencilerle araştırma başlamadan önce ve araştırmanın bitiminden sonra yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler okulun kütüphanesinde gerçekleştirilmiş ve yaklaşık 40 dakika sürmüştür. Daha sonra bu görüşmeler yazılı hale getirilmiş ve ses kayıtlarıyla karşılaştırılarak yazılı metinlerin kontrolleri yapılmıştır. Görüşme formunda yer alacak sorular belirlenirken, öğrencilerin öğrenme yaklaşımlarının beş başlık altında incelenmesine karar verilmiştir. Bu başlıklar:
• derse olan yaklaşımı, • dersin amacına yaklaşımı, • öğrenmenin amacına yaklaşımı, • bir zorlukla karşılaştığında yaklaşımı
• öğrendiklerini hatırlamaya yaklaşımıdır.
Daha sonra her başlık altında yer alacak soruların belirlenmesine geçilmiştir. Sorular belirlenirken bu alanda yapılan araştırmalar incelenmiştir. Bu doğrultuda Yıldız, Akpınar ve Ergin (2006) tarafından öğrenme yaklaşımlarının belirlenmesi için hazırlanan sorulardan uygun olanları seçilmiş ve bu sorulara yeni sorular ilave edilmiştir. Böylece 7 soruluk bir görüşme formu oluşturulmuştur. Tablo 3.20 öğrencilerde ölçülecek olan öğrenme yaklaşımları başlıklarını ve her bir başlık için hazırlanmış görüşme soru/sorularını göstermektedir.
Tablo 3.20
Öğrenme Yaklaşımı Başlıklarına Göre Görüşme Formunda Yer Alan Sorular Derse Olan Yaklaşımı Okuldayken Fen ve Teknoloji dersine girmeden önce
neler hissediyorsun?
Bazı arkadaşların seninle sohbet ederken, Fen ve Teknoloji dersindeki amaçlarının yalnızca diğer öğrencilerden yüksek not almak olduğunu söylüyorlar. Bu durumla ilgili görüşlerin neler?
Dersin
Amacına Yaklaşımı
Bu derste anlatılanları öğrenmek mi yoksa yüksek not almak mı seni mutlu eder?
Öğrenmenin Amacına Yaklaşımı
Sınıf arkadaşlarından bir tanesi öğretmenin derste anlattığı her bilgiyi hiç düşünmeden aynen tekrarlayarak öğrendiğini söylüyor. Bu durumla ilgili görüşlerin neler?
Bir Zorlukla Karşılaştığında Yaklaşımı
Sınıf arkadaşlarından biri (X) ünitesinin çok zor olduğunu söylüyor. Bu arkadaşının görüşü seni etkiler mi?
Derste anlatılan konuyu anladığından emin olmak için dersten sonra kendi kendine bir şeyler yapar mısın? Cevabın evetse neler yaparsın?
Öğrendiklerini Hatırlamaya Yaklaşımı
Bir konuyu öğrenirken, o konuyu aklında tutmak için neler yaparsın?
3.7.3.3.2.Verilerin Analizi
Öğrencilerin verdikleri yanıtların hangi öğrenme yaklaşımına ait olduğunun belirlenmesi için öncelikle alan yazında ilgili araştırmalar incelenmiştir. Öğrenme yaklaşımının nicel olarak ölçüldüğü likert türü ölçeklerin yer aldığı araştırmalarda derin ve yüzeysel (Chin ve Brown, 2000; Ellez ve Sezgin, 2002; Ünal, 2005), derin güdü, yüzey güdü başarı güdü, derin strateji, yüzey strateji ve başarı strateji (Biggs, 1987) olmak üzere değişik faktörler vardır. Bu araştırmada öğrencilerin öğrenme yaklaşımları 3 kategoride ele alınmıştır. Bu kategoriler aşağıda sunulmuştur:
• Derinlemesine öğrenme yaklaşımı • Yüzeysel öğrenme yaklaşımı
• Hem derinlemesine hem de yüzeysel öğrenme yaklaşımı
Bir öğrencinin yukarıda belirtilen üç yaklaşımdan birine sahip olması için, verdiği yanıtın belirli özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bu amaçla hazırlanan kategori cetveli Tablo 3.21’de sunulmuştur.
Öğrenme yaklaşımlarının incelendiği her başlık için önce ön görüşmenin sonra da son görüşmenin analizi yapılmıştır. Ayrıca analizlerin anlaşılmasına yardımcı olması amacıyla, öğrencilerin yaklaşımları birer tablo olarak sunulmuştur. Tablolarda öğrencilerin yukarıda belirtilen 3 tür öğrenme yaklaşımı için 3 farklı sembol kullanılmıştır. Bu semboller aşağıda gösterilmiştir.
<
: Derinlemesine Öğrenme Yaklaşımı[
: YüzeyselF
Derin(Hem Yüzeysel Hem de Derinlemesine Öğrenme Yaklaşımı)
Tablo 3.21
Öğrenme Yaklaşımları Kategorileri İçin Kodlama Cetveli
Öğrenme Yaklaşımının Tanımı Öğrenme Yaklaşımı Başlıkları Derinlemesine
<
Hem Derinlemesine Hem de
Yüzeysel
[
Yüzeysel
=
Derse olan yaklaşımı • Derse ilgisi yüksektir. Yeni bilgiler öğrenme isteğine sahiptir.
• İlgisi dersten derse, konudan konuya göre değişkenlik gösterir.
• Derse önem vermez.
Dikkati ders dışındaki etkiler nedeniyle hemen dağılır.
Dersin amacına yaklaşımı • Dersin amacı, anlayarak yeni bilgiler öğrenmek ve bu bilgilerin kalıcılığını sağlamaktır.
• Dersin amacı, hem yüksek not almak hem dersi öğrenmektir.
• Dersin amacı yalnızca
yüksek not almaktır.
Öğrenmenin amacına yaklaşımı • Ezberleyerek öğrenmek yerine günlük hayatla ilişkilendirmek,
öğrenirken analiz ve sentez gibi üst düzey bilişsel becerilerin
• Ezberlemek yararlı olabilir ama öğrenirken öğrenci de bir şeyler yapmalıdır.
• Ezberleyerek öğrenmek
kullanılması gerekir. Bir zorlukla karşılaştığında
yaklaşımı
• Zorluğu tanımlar.
Üstesinden gelmek için çözüm arar.
• Zorluğu tanımlar.
Karşılaştığı durumun zorluk düzeyine göre çözüm yolu arar.
• Durumun zorluğunu
kabullenir, bir şey yapamayacağını düşünür ve çözüm aramaktan vazgeçer. Öğrendiklerini hatırlamaya
yaklaşımı
• Öğrendiklerini hatırlamak için kendine göre geliştirdiği yöntemleri kullanır.
• Öğrendiklerini hatırlamak için bazen uğraşır ve uğraştırıcı olmayan yöntemler kullanır.
• Öğrendiklerini hatırlamak için derste veya dersten sonra bir şey yapmaz.
Son olarak “Öğrenme Yaklaşımındaki Değişim” başlığı altında, öğrencilerin öğrenme yaklaşımındaki değişim ve bu değişimin nedenleri üzerinde durulmuştur. Bu nedenlerin ortaya çıkarılması için, sadece ön ve son görüşmelerin analizi yeterli olmayacaktır. Bu nedenle araştırmacı, analizlerde kullanılacak diğer verileri de incelemiş ve böylece değişik veri toplama araçlarını kullanarak öğrenme yaklaşımına daha bütünsel bakılması hedeflenmiştir. Bu amaçla aşağıda belirtilen veri kaynakları kullanılarak öğrencilerin araştırmadan önceki durumu, araştırma süresince öğrencilerde oluşan değişimler ve araştırma sonundaki durumu incelenmiştir.
• Derinlemesine Öğrenme Yaklaşımı Ölçeği’nden ön testte ve son testte aldığı puan
• Yüzeysel Öğrenme Yaklaşımı Ölçeği’nden ön testte ve son testte aldığı puan
• Ön/son görüşmedeki yaklaşımı • Grup içi etkileşimlerin ses kayıtları • Fen ve Teknoloji Defteri
• Üst bilişsel değişiminin incelenmesi amacıyla araştırma süresince yapılan görüşmeler
Öğrenme yaklaşımı için ortaya çıkan üç kategori dışında, yukarıda belirtilen veri kaynakları dikkate alınarak, öğrencilerin öğrenme yaklaşımında oluşan diğer değişimler de değerlendirilmiştir. Belirtilen kategoriler dışında ele alınan bir başka kategori, öğrencilerin üst bilişlerindeki değişimle öğrenme yaklaşımlarındaki değişim arasındaki ilişkidir. Bu amaçla, öğrencilerle üst bilişlerindeki değişimin incelenmesi amacıyla araştırma süresince yapılan görüşmelerden yararlanılarak öğrenme yaklaşımları üzerindeki olası etkileri incelenmiştir. Ancak her öğrenci için belirtilen veri kaynaklarının hepsi kullanılamamıştır. Örneğin Cihan isimli hedef öğrenci araştırma süresince günlüğünü tamamlayamadığından, analizine günlük dahil edilmemiştir. Böylece hedef öğrencilerin öğrenme yaklaşımlarının analizi tamamlanmıştır.