Halkla ĠliĢkiler Performans Ölçüm Araçlarının Kullanılmasının

Halkla iliĢkiler performans ölçüm araçlarının kullanılmasının olumlu ve olumsuz birtakım etkileri bulunmaktadır. Ankete cevap veren katılımcıların bu etkileri içeren ölçeğe vermiĢ oldukları cevaplar bu bölümde ayrıntılı olarak yorumlanmıĢtır.

Tablo 35. "Halkla ĠliĢkiler Uzmanları Basın Temsilcisi Durumuna Getirildi" Yargısına Katılımcıların Verdiği Cevaplar

Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Toplam Yüzde

Hiç Katılmıyorum 7 6,5 6,5 6,5 Katılmıyorum 13 12,0 12,0 18,5 Kararsızım 20 18,5 18,5 37,0 Katılıyorum 41 38,0 38,0 75,0 Tamamen Katılıyorum 27 25,0 25,0 100,0 Toplam 108 100,0 100,0

Halkla iliĢkiler performans ölçümünü halkla iliĢkiler uzmanlarını basın temsilcisi durumuna getirdi yargısına ankete katıların % 38‟i katılıyorum, % 25‟i tamamen katılıyorum, % 19‟u kararsızım, %12‟si katılmıyorum, % 6‟sı hiç katılmıyorum cevabını vermiĢtir. Ölçümlerin genellikle gerek dijital medya gerekse geleneksel medya kullanılarak gerçekleĢtirilmesinin ankete cevap veren katılımcıların bu tutumunda etkili olduğu söylenebilir.

Tablo 36. " Markalara Dikkat Çekmek Ġçin OluĢturulan Etkinliklere Güven OluĢmasını Sağladı" Yargısına Katılımcıların Verdiği Cevaplar

Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Toplam Yüzde

Hiç Katılmıyorum 4 3,7 3,7 3,7 Katılmıyorum 9 8,3 8,3 12,0 Kararsızım 23 21,3 21,3 33,3 Katılıyorum 57 52,8 52,8 86,1 Tamamen Katılıyorum 15 13,9 13,9 100,0 Toplam 108 100,0 100,0

Halkla iliĢkiler performans ölçümünün markalara dikkat çekmek için oluĢturulan etkinliklere güven oluĢmasını sağladığı yargısına ankete katılanların % 53‟ü katılıyorum, % 21‟i kararsızım, % 14‟ü tamamen katılıyorum, %8‟i katılmıyorum, % 4‟ü hiç katılmıyorum cevabını vermiĢtir. Verilen cevaplardan ölçümün bir güven ortamının oluĢmasını sağladığı görülmektedir. Bu doğrultuda ankete katılanların çoğunluğunun bu yargıya katıldıkları, halkla iliĢkiler performans ölçümünün markalara dikkat çekmek için oluĢturulan etkinliklere güven oluĢmasına katkı sağladığı söylenebilir.

Tablo 37. "Halkla ĠliĢkiler Bütçesini Azalttı/Kısıtladı" Yargısına Katılımcıların Verdiği Cevaplar

Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Toplam Yüzde

Hiç Katılmıyorum 10 9,3 9,3 9,3 Katılmıyorum 28 25,9 25,9 35,2 Kararsızım 32 29,6 29,6 64,8 Katılıyorum 27 25,0 25,0 89,8 Tamamen Katılıyorum 11 10,2 10,2 100,0 Toplam 108 100,0 100,0

Halkla iliĢkiler performans ölçümünün halkla iliĢkiler bütçesini azalttığı yargısına ankete katılanların %30‟u kararsızım, %26‟sı katılmıyorum, %25‟i

katılıyorum, %10‟u tamamen katılıyorum, %9‟u hiç katılmıyorum cevabını vermiĢtir. Bu yargıya ankete katılanların % 30‟unun kararsızım seçeneğini iĢaretlemeleri dikkat çekicidir. Ankete cevap veren katılımcıların bir kısmı ajanslara iĢverenler tarafından ölçüm için bir bütçe ayrılmadığında ajansların kendi bütçelerinden bir pay ayırarak ölçüm yapmak zorunda kaldıklarını ve dolayısıyla bütçelerinin kısıtlandığını belirtmiĢlerdir.

Tablo 38. "Halkla ĠliĢkiler Bütçesini Artırdı" Yargısına Katılımcıların Verdiği Cevaplar

Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Toplam Yüzde

Hiç Katılmıyorum 14 13,0 13,0 13,0 Katılmıyorum 26 24,1 24,1 37,0 Kararsızım 32 29,6 29,6 66,7 Katılıyorum 32 29,6 29,6 96,3 Tamamen Katılıyorum 4 3,7 3,7 100,0 Toplam 108 100,0 100,0

Halkla iliĢkiler performans ölçümünün halkla iliĢkiler bütçesini artırdığı yargısına ankete katılanların %30‟u katılıyorum, %30‟u kararsızım, %24‟ü katılmıyorum, %13‟ü hiç katılmıyorum, %4‟ü tamamen katılıyorum cevabını vermiĢtir. Bir önceki tabloda yorumlandığı gibi ankete cevap katılımcıların ölçüm sonuçlarının halkla iliĢkiler bütçesini artırdı ya da azalttı yargılarına verdikleri cevaplarda kararsız bir tutum sergiledikleri söylenebilir.

Tablo 39. "Halkla ĠliĢkiler Uygulamalarının Organizasyona Olan Katkısının Kabulünü KolaylaĢtırdı" Yargısına Katılımcıların Verdiği Cevaplar

Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Toplam Yüzde

Hiç Katılmıyorum 2 1,9 1,9 1,9 Katılmıyorum 13 12,0 12,0 13,9 Kararsızım 30 27,8 27,8 41,7 Katılıyorum 53 49,1 49,1 90,7 Tamamen Katılıyorum 10 9,3 9,3 100,0 Toplam 108 100,0 100,0

Halkla iliĢkiler performans ölçümünün halkla iliĢkiler uygulamalarının organizasyona olan katkısının kabulünü kolaylaĢtırdı yargısına ankete katılanların % 49‟u katılıyorum, % 28‟i kararsızım, % 12‟si katılmıyorum, % 9‟u tamamen katılıyorum, % 2‟si hiç katılmıyorum cevabını vermiĢtir. Bu yargıya katılımcıların yarıdan fazlasının katıldıkları görülmektedir. Bu bağlamda halkla iliĢkiler performans ölçümlerinin halkla iliĢkiler uygulamalarının organizasyona olan katkısının kabulünü kolaylaĢtırdığı söylenebilir.

Tablo 40. "Halkla ĠliĢkiler Uygulamalarının Organizasyona Olan Katkısının Kabulünü ZorlaĢtırdı" Yargısına Katılımcıların Verdiği Cevaplar

Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Toplam Yüzde

Hiç Katılmıyorum 6 5,6 5,6 5,6 Katılmıyorum 15 13,9 13,9 19,4 Kararsızım 41 38,0 38,0 57,4 Katılıyorum 32 29,6 29,6 87,0 Tamamen Katılıyorum 14 13,0 13,0 100,0 Toplam 108 100,0 100,0

Halkla iliĢkiler uygulamalarının performans ölçümünün halkla iliĢkilerin organizasyona olan katkısının kabulünü zorlaĢtırdı yargısına ankete katılanların %38‟i kararsızım, %30‟u katılıyorum, %14‟ü katılmıyorum, % 13‟ü tamamen katılıyorum, %7‟si hiç katılmıyorum cevabını vermiĢtir. Ankete katılanların çoğunluğun halkla iliĢkiler performans ölçümünün halkla iliĢkilerin organizasyona olan katkısının kabulünü zorlaĢtırdığı yargısına kararsızım cevabı verdiği görülmektedir. Ankete cevap veren katılımcıların bu tutumunda kimi zaman bilinçsiz, kimi zamanda çıkar elde etmek adına bilinçli olarak ölçümlerin saptırılmasının etkili olduğu söylenebilir.

Tablo 41. Halkla ĠliĢkiler Ajanslarının Uyguladığı Halkla ĠliĢliler Faaliyetlerinin Etkilerinin Ortalaması

Sayı Ortalama Standart Sapma Halkla iliĢkiler uzmanları basın

temsilcisi durumuna getirildi

108 3,6296 1,17284

Markalara dikkat çekmek için oluĢturulan etkinliklere güven oluĢmasını sağladı

108 3,6481 ,95031

Halkla iliĢkilerin bütçesini azalttı/Kısıtladı

108 3,0093 1,13973

Halkla iliĢkilerin bütçesini artırdı 108 2,8704 1,09453 Halkla iliĢkiler uygulamalarının

organizasyona olan katkısının kabulünü kolaylaĢtırdı

108 3,5185 ,89109

Halkla iliĢkiler uygulamalarının organizasyona olan katkısının kabulünü zorlaĢtırdı

108 3,3056 1,04531

Halkla iliĢkiler ajanslarının uyguladığı halkla iliĢkiler faaliyetlerinin etkilerinin ortalaması Tablo 41‟de ki gibidir. En yüksek ortalamaya sahip ilk üç etki sırasıyla markalara dikkat çekmek için oluĢturulan etkinliklere güven oluĢmasını sağladı, halkla iliĢkiler uzmanları basın temsilcisi durumuna getirildi, halkla iliĢkiler uygulamalarının organizasyona olan katkısının kabulünü kolaylaĢtırdı olarak görülmektedir. Markalara dikkat çekmek için oluĢturulan etkinliklere güven oluĢmasını sağlaması ve halkla iliĢkiler uygulamalarının organizasyona olan katkısının kabulünü kolaylaĢtırması olumlu bir gösterge olarak görülmektedir. Ancak halkla iliĢkiler uzmanlarının birer basın temsilcisi durumuna getirilmesi halkla iliĢkiler mesleğini gazetecilik mesleği ile aynı kategoride değerlendirmek anlamına gelmektedir. Bu durum ise bir olumsuzluk olarak görülmektedir.

En düĢük ortalamaya sahip olan yargı ise halkla iliĢkiler ajanslarının uyguladığı halkla iliĢkiler faaliyetleri halkla iliĢkiler bütçesini artırdı yargısıdır. Halkla iliĢkiler ajansları çoğu zaman iĢveren tarafından halkla iliĢkiler performans ölçümü için bir bütçe ayrılmadığı görüĢünü savunmaktadırlar. Bu durumunda halkla iliĢkiler ajansları ölçüm için kendi bütçelerinden pay ayırmak zorunda kalmaktadır. Bu bağlamda halkla iliĢkiler ajanslarının payına düĢen ücret miktarı azalmaktadır.

SONUÇ VE DEĞERLENDĠRME

Halkla iliĢkiler kampanyalarının değerlendirilmesinde halkla iliĢkiler ajansları tarafından kullanılan ölçüm yöntemlerine yönelik ajans çalıĢanlarının yaklaĢımlarının analizini gerçekleĢtirmek adına bir çalıĢma yürütülmüĢtür. Bu kapsamda çalıĢmada halkla iliĢkiler ajanslarının performans ölçümü yapıp yapmadıkları, performans ölçümünün organizasyona olan katkısı, performans ölçümünde kullanılan ölçüm araçları, performans ölçümünde kullanılacak ölçüm araçlarının seçiminde etkili olan faktörler ve performans ölçümlerinin halkla iliĢkiler sektörüne olan etkileri üzerinde durulmuĢtur.

Bu bağlamda katılımcılara herhangi bir halkla iliĢkiler uygulamanızın performans ölçümünü gerçekleĢtirdiniz mi sorusu sorulmuĢ, bu soruya katılımcıların % 88‟inin evet cevabı verdiği görülmüĢtür. Bu sonuç göz önünde bulundurulduğunda halkla iliĢkiler ajanslarının çok büyük çoğunluğunun halkla iliĢkiler uygulamalarının performanslarını ölçtükleri söylenebilir. Katılımcıların halkla iliĢkiler performans ölçümünden alınan feedbackler daha sonraki kampanyaların baĢarısına katkı sağlar yargısına % 54‟ü katılıyorum, % 41‟i tamamen katılıyorum cevabını verdikleri görülmektedir. Buradan hareketle halkla iliĢkiler performans ölçümlerinin gelecekte yapılacak halkla iliĢkiler faaliyetlerinde yol gösterici olacağı söylenebilir.

Halkla iliĢkiler performans ölçümünde en önemli sorunlardan birisi de ölçümün nasıl yapılacağı sorusunun cevabıdır. Bu noktada halkla iliĢkiler ajanslarında çalıĢan uzmanlar kendi aralarında tam anlamıyla uzlaĢma sağlayamamıĢlardır. Ölçüm araçlarının tercihi noktasında anket sonuçlarına baktığımızda ortalaması en yüksek performans ölçüm aracının sosyal medya olduğu görülmektedir. Sosyal medya dijital bir mecra olduğu için ajanslar tarafından ölçümlenmesi daha pratik ve güvenilir görülmektedir. Bu ölçüm aracını sırasıyla çıktıların hedeflerle karĢılaĢtırılması, medya içerik analizleri, etkinlik ölçümü ve reklam eĢdeğerleri takip etmektedir. Reklam eĢdeğerinin bir halkla iliĢkiler performans ölçüm aracı olarak kullanılması noktasında ajansların anlaĢma sağlayamadıkları görülmüĢtür. Bazı ajanslar reklam eĢdeğerini bir ölçüm aracı olarak kesinlikle kullandığını belirtirken bazıları reklam eĢdeğer kullanımını tamamen reddetmekte ve halkla iliĢkiler performans ölçümünde reklam eĢdeğer kullanımını doğru bulmamaktadır. Barcelona ilkelerine göre de reklam eĢdeğerinin halkla iliĢkiler eĢdeğeri olarak ele alınması doğru bulunmamaktadır. Katılımcıların görüĢlerini almak amacıyla sorulan açık uçlu soruda algı-itibar

ölçümlerinin de halkla iliĢkiler performans ölçümünde kullanıldığı görülmektedir. Algı ve itibar ölçümleri imaj ölçümüne göre daha objektif olduğu için ajanslar tarafından tercih edildiği söylenebilir. Bu bağlamda müĢterilerinde halkla iliĢkiler uygulamalarından sonra algı itibar ölçümleri yaptırdığı görülmüĢtür. Ancak algı-itibar ölçümleri genellikle bu iĢte uzmanlaĢmıĢ bağımsız kuruluĢlar tarafından yapılmaktadır. Halkla iliĢkiler ajanslarının bu kuruluĢlar ile iĢbirliği içinde olmaları halkla iliĢkiler performans ölçümlerinin doğru sonuçlar vermesi noktasında fayda sağlayacaktır.

Halkla iliĢkiler performans ölçüm yöntemlerinin seçiminde etkili olan faktörlere baktığımızda ilk sırada etki yer almaktadır. Ajanslarının ölçüm aracının tercihine karar verirken en çok etki faktörüne dikkat etmeleri kendi çıkarları açısından önemli görülmektedir. Bu bağlamda etki faktörünü takiben müĢteri memnuniyeti gereksinimleri faktörünün bulunması ajansların ölçümlerde müĢteri beklentilerini de göz önünde bulundurduklarının bir göstergesidir. Halkla iliĢkiler performans ölçüm aracının belirlemesinde etkili olan üçüncü faktör ise zamandır. ĠĢverenlerin ajanslardan kısa sürede bir kampanya uygulamaları ve baĢarısını ölçmelerini istemeleri zaman faktörünü halkla iliĢkiler ajansları açısından önemli kılmaktadır.

Halkla iliĢkiler uygulamalarında performans ölçümünün etkilerine bakıldığında ortalaması en yüksek etkinin markalara dikkat çekmek için oluĢturulan etkinliklere güven oluĢmasını sağladı yargısının olduğu görülmektedir. Halkla iliĢkiler uygulamaları açısından bu sonuç olumlu görülmektedir. Bu bağlamda halkla iliĢkiler uygulamalarına güvenin artması sektörün geleceği için uzun vadede katkı sağlayacaktır. Ġlk etkiyi sırasıyla halkla iliĢkiler uzmanlarını basın temsilcisi durumuna getirdi, organizasyona olan katkının kabulünü kolaylaĢtırdı, bütçeyi azalttı ve son olarak bütçeyi arttırdı takip etmektedir. AraĢtırmadan beklenen sonuç halkla iliĢkiler bütçesinin arttırdığı yönündedir. Ancak araĢtırma sonucunda katılımcıların bu görüĢü desteklemedikleri görülmektedir. Ankete katılanlar iĢveren tarafından ölçüm için bir bütçe ayırılmadığında kendilerini ölçüm yapma zorunluluğunda hissettiklerini belirtmiĢlerdir. Bunun sonucunda ise kendi bütçelerinden ölçüm için pay ayırdıklarını belirtmiĢlerdir. Dikkat çeken bir diğer nokta ise ajansların kendi bütçelerini artırmak adına ölçümleri bilinçli olarak saptırdığı görüĢüdür. Etik hareket etmeyen ajansların hayali ölçümler yapmaya son vermeleri olumlu bir davranıĢ olacaktır.

Sonuç olarak halkla iliĢkilerde ölçme ve değerlendirme konusu mesleğin daha iyi yerlere gelmesi ve itibar kazanması için üzerinde durulması gereken bir husus olarak görülmektedir. Nasıl ki satıĢa katkı sunan reklam değerli ve baĢarılı olarak görülüyorsa

halkla iliĢkilerde de ölçüm standartlarının geliĢtirilip baĢarı kriterlerinin net olarak belirlenmesi halkla iliĢkilerin değerini artıracaktır. Bu noktada mesleğin uygulayıcısı olan ajanslara büyük iĢ düĢmektedir. Dijital halkla iliĢkiler uygulamaları ile net, sonuca götüren, basit anlaĢılır kolay uygulanabilir ölçüm yöntemlerinin geliĢtirilmesi beklenmektedir. Algı ve itibar ölçümü gibi uzmanlık gerektiren ölçüm yöntemlerinde ajansların bu alanlarda uzman bağımsız kuruluĢlardan da destek almaları halkla iliĢkiler performans ölçümüne olan güvenin artmasında fayda sağlayacaktır.

KAYNAKÇA

Acar, Ali ve Sevinç, Ġsmail (2005). 1980 Sonrası Türk Kamu Yönetiminin Merkez Örgütünde Yapılan Reform ÇalıĢmaları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (13), 19-37.

Armağan, Ġbrahim (1983). Yönetim Bilim-2: Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, Ġzmir.

Aslan, Mehmet G. (2013). Yeni Medyanın Ne‟liği ve Yöntem, Yeni Medya Çalışmaları I. Ulusal Kongresi Bildirileri, I, 102-110.

Asna, Alaeddin (1993). Public Relations Temel Bilgiler, Der Yayınları, Ġstanbul.

Asna, Alaeddin (2012). Kuramda ve Uygulamada Halkla İlişkiler, Pozitif Yayınları, Ġstanbul.

Aydede, Ceyda (2002). Halkla İlişkiler Kampanyaları, Mediacat Yayınları, Ġstanbul.

Balcı, Ali (2004). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem Teknik ve İlkeler, Pegem A Yayıncılık, Ankara.

Barry, Amanda (2003). Halkla İlişkilerin Gücü, (Aysın Önen, Steidle çev.), Elips Yayınları, Ankara.

Baskan, Banu M. (2004). Halkla İlişkiler Ortamı Olarak İnternetin Kullanımı: Üç Büyük Şirket ve Üç Halkla İlişkiler Firması Örneğinde Görsel Kimlik Göstergeleri Açısından Ağ Sitesi İncelemesi, Doktora Tezi, Ġstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul.

BaĢok, Nilay ve CoĢkun, Gül (2008). Teoriden Pratiğe Halkla İlişkiler Projeleri Ödüllü Örnek Uygulamalar, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.

Bayat, Bülent (2015). Uygulamalı Sosyal Bilim AraĢtırmalarında Ölçme, Ölçekler Ve “Likert” Ölçek Kurma Tekniği. İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 1- 24.

Bıçakçı, Ġlker (2006). İletişim ve Halkla İlişkiler “ Eleştirel Bir Yaklaşım”, MediaCat Yayınları, Ġstanbul.

Budak, Gönül ve Budak, Gülay (2014). İmaj Mühendisliği Vizyonundan Halkla İlişkiler, Nobel Yayıncılık, Ankara.

Bülbül, A. Rıdvan (2003). Halkla İlişkiler, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.

Canöz, Kadir (2008). Kamuda Halkla ĠliĢkilerin Yeni Yüzü: Bilgi Edinme Yasası. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 5(3), 141-152.

Cüceloğlu, Doğan (1974). Duygusal Anlam Ölçülerinde Ölçek Basamaklarının EĢitliği Sorunu. Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 11, 89-96.

Demir, E. (2017). İstatistik Ders Notları.

Demir, Filiz (2005). “Ölçümleme ve Değerlendirme” Halkla İlişkiler Uygulamaları ve Örnek Olaylar, Yılmaz, Rasime A. (ed). Anadolu Üniversitesi Yayınları, EskiĢehir, 111- 129.

Demir, Filiz (2012). “Halkla ĠliĢkiler Birimlerinin ĠĢlevleri ve Örgütlenmesi”, Halkla İlişkiler Yönetimi, (ed. Nuray Tokgöz), Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, EskiĢehir, 27-81

Demirel, Demokaan (2006). E-devlet Ve Dünya Örnekleri. Sayıştay Dergisi, 61(6), 83- 118.

Dinçer, Caner (2009). Pazarlamada Halkla ĠliĢkilerinin Önemi Ve Rolü: Kobiler Üzerine Bir AraĢtırma. Akademik Araştırmalar Ve Çalışmalar Dergisi (Akad), 1(1).

Erdoğan, Ġrfan (2006). Teori ve Pratikte Halkla İlişkiler, Pozitif Matbaacılık, Ankara.

Ergüven, Mehmet Sinan (2013). “Halkla ĠliĢkilerde Kullanılan Ortamlar, Araçlar ve Yöntemler”, Halkla İlişkiler,(ed. Aydın Ziya Özgür), Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, EskiĢehir, 83-105.

ErkuĢ, Adnan (2013). Davranış Bilimleri İçin Bilimsel Araştırma Süreci, Seçkin Yayıncılık, Ankara.

Ertürk, K. Özkan (2010). Küreselleşme Ekseninde Halkla İlişkiler, BirleĢik Yayınevi, Ankara.

Ertürk, K. Özkan (2016). DönüĢen ĠletiĢim Paradigmasının Halkla ĠliĢkilerdeki ĠletiĢim Politikasına Etkileri (Tarihsel Bir Analiz). Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 8(1), 205-220.

Fidan, Mehmet (2011). “Halkla ĠliĢkilerin GeliĢimi Süreci”, Halkla İlişkiler, (ed. Ahmet Kalender ve Mehmet Fidan), Tablet Yayınları, Konya, 49-78.

Geçikli, Fatma (2013). Halkla İlişkiler ve İletişim, Beta Basım Yayım Dağıtım, Ġstanbul.

Göksel, Ahmet B. ve Yurdakul, Nilay B. (2007). Temel Halkla İlişkiler Bilgileri, Ege Üniversitesi ĠletiĢim Fakültesi Yayınları, Ġzmir.

Güler, NeĢe (2011). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Pegem Akademi, Ankara.

Gürsakal, Necmi (2001). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Uludağ Üniversitesi Basım Evi, Bursa.

Güzelcik Ural, Ebru (2006). Stratejik Halkla İlişkiler Uygulamaları, Birsen Yayın Evi, Ġstanbul.

Hazar, Çetin M. (2009). Bir Aygıt Olarak Halkla İlişkiler ve Araçları, Eğitim Akademi Yayınevi, Konya.

Hon, Linda Childers, Grunig, James E. (1999). Guidelines For Measuring Relationships İn Public Relations.

Ġslamoğlu. Ahmet H. (2002). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Beta Basım Yayım Dağıtım, Ġstanbul.

ĠĢçi, Metin (2002). Halkla İlişkiler, Der Yayınları, Ġstanbul.

Kalender, Ahmet (2013). “Kavram Olarak Halkla ĠliĢkiler, Dünyada ve Türkiye‟de Halkla ĠliĢkilerin Tarihsel GeliĢimi”, Halkla İlişkiler, (ed. Aydın Ziya Özgür), Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, EskiĢehir, 2-29.

Kalyon, YeĢim (2007). Halkla İlişkiler, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.

Karaca, Erol (2008). “Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar” Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Serdar Erkan ve Müfit Gömleksiz (ed.), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 1-36.

Karaca, Pelin (2010). Halkla İlişkiler, Etap Yayınevi, Ġstanbul.

Karadeniz, Mustafa (2010). Halkla İlişkiler Faaliyetlerinin Rolü ve Önemi, Beta Yayım Dağıtım, Ġstanbul.

Karagöz, Yalçın & Ekici, Süleyman (2004). “Sosyal Bilimlerde Yapılan Uygulamalı AraĢtırmalarda Kullanılan Ġstatistiksel Teknikler Ve Ölçekler” C.Ü. İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 1

KarakuĢ, Ceren (2010). Kurumsal İletişim Yönetiminde Halkla İlişkiler Ajanslarının Yeri, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul. Karasar, Niyazi (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar İlkeler Teknikler, Nobel Yayıncılık, Ankara.

Kazancı, Metin (1980). Halkla İlişkiler, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.

Köksal, Yüksel ve Özdemir, ġuayip (2013). Bir ĠletiĢim Aracı Olarak Sosyal Medya'nın Tutundurma Karması Ġçerisindeki Yeri Üzerine Bir Ġnceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1).

Küçüksaraç, Banu (2008). Toplumsal Örgütlenmelerde İnternet Aracılığıyla Halkla İlişkiler, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġzmit. Likely, F., & Watson, Tom (2013). Measuring The Edifice. Sriramesh, Krishnamurthy, Zerfass, Ansgar & Kim, Jeong-Nam(ed.) Public Relations And Communication Management: Current Trends And Emerging Topics. London: Routledge, 143-162.

Lindenmann, Walker K. (1993). An'effectiveness Yardstick'to Measure Public Relations Suc. Public Relations Quarterly, 38(1), 7.

Macnamara, Jim (2005). PR Metrics: How To Measure Public Relations And Corporate Communication. International Association For The Measurement And Evaluation Of Communication.

Macnamara, Jim R. (2006). PR Metrics: Research For Planning And Evaluation Of PR And Corporate Communication.

Mccorkindale, T. ,Distaso, M. W. (2014). The State Of Social Media Research: Where Are We Now, Where We Were And What Ġt Means For Public Relations. Research Journal Of The Institute For Public Relations, 1(1), 1-17.

MEB, (2011). Halkla İlişkiler Ve Organizasyon Hizmetleri, “Halkla İlişkilerde Kampanya”, Ankara.

Mert, Yener Lütfü (2016). Kamu Kurumlarının Hakla ĠliĢkiler Bölümlerinde Örgütlenme Sorunları ve Çözüm Önerileri. Erciyes İletişim Dergisi, 4(4).

Michaelson, David (2007). "Practice of Best Practices in Public Relations Measurement and Evaluation Systems", Public Relations Review, 1(1)

Michaelson, David, & Stacks, Don W. (2011). Standardization Ġn Public Relations Measurement And Evaluation. Public Relations Journal, 5(2), 1-22.

Mutua, Anthony M. (2016). An Analysis Of Measurement Tools Used İn Evaluating Public Relations Campaigns By Public Relations Consultancies İn Kenya, The University Of Nairobi, Kenya.

Okay, Aydemir ve Okay, Ayla (2015). Halkla İlişkiler ve Medya, Derin Yayınları, Ġstanbul.

Okay, Ayla ve Okay, Aydemir (2014). Halkla İlişkiler Kavram Strateji ve Uygulamaları, Der Yayınları, Ġstanbul.

Öngören, Yasemin (2009). Halkla ĠliĢkiler Stratejik Planlamada Değerlendirme: Reklam EĢdeğerinin Kurumlar Açısından Kullanım Alanları. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi Istanbul University Faculty Of Communication Journal, (35), 95-114.

Örs, Ferhat (1999). Halkla İlişkilerde Araştırma, Ölçme ve Değerlendirme, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ġzmir.

Özçelik, DurmuĢ Ali (2011). Ölçme ve Değerlendirme, Pegem Akademi, Ankara.

Özer, Mehmet A, (2009). Halkla İlişkiler Dersleri, Adalet Yayınevi, Ankara

ÖzerbaĢ, Demet (2012). “Halkla ĠliĢkilerde Kullanılan ĠletiĢim Araçları”, Halkla İlişkilere Giriş, (ed. Metin IĢık), Eğitim Kitapevi, Konya, 36-50.

Özgen, Ebru. (2011). Halkla ĠliĢkiler ve Yeni Medyanın ĠĢaret Ettiği Sorunlar Üzerine Bir TartıĢma, Global Media Journal. 2(1) 81-102.

Özkan, Abdullah (2009). Halkla İlişkiler Yönetimi. ĠTO.

Özkanal, Berrin (2006). İnternetin Halkla İlişkiler Aracı Olarak Kullanılması: Açıköğretim Sistemine Yönelik Bir Model Önerisi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Peltekoğlu, Filiz (2001). Halkla İlişkiler Nedir ?, Beta Basım Yayım Dağıtım, Ġstanbul.

Peltekoğlu, Filiz Balta (2013). “Halkla ĠliĢkiler ve ĠletiĢim, Halkla ĠliĢkiler Mesleği” Halkla İlişkiler,(ed. Aydın Ziya Özgür), Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, EskiĢehir, 30-53.

Sabuncuoğlu, Zeyyat (2004). İşletmelerde Halkla İlişkiler, Alfa Akademi, Ġstanbul.

SarıtaĢ, Ahmet ve Tilki, BüĢra (2017). Sosyal Medya Analizi: Türkiye Beyaz EĢya Sektöründe Bir Uygulama, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (22)1, 75-84.

Seçim, Özgür M. (2014). “Bir Halkla ĠliĢkiler Ortamı Olarak Türkiye Cumhuriyeti Cumhur BaĢkanlığı Ġnternet Sitesinin Değerlendirilmesi” Halkla İlişkilerde Yeni