Halk Ezgileriyle Solfej Kitap Adı: Halk Ezgileriyle Solfej

Yazarlar: Ali SEVGİ – Erdal TUĞCULAR Kapak Tasarım: Rekmay Ltd.Şti.

ISBN: 975-6813-23-7 Basım Yılı: 2002

Basımevi: Rekmay Ltd.Şti. / Ankara

Yayınevi: Sevda – Cenap And Müzik Vakfı Nota Yayınları

Halk ezgileriyle solfej çalışmalarını içeren bu kitap toplam 95 sayfa, A4 boyutunda, 1 hamur kağıt, karton kapak ve tutkal ciltlidir.

Kitap, bölümlere ayrılmaksızın toplam 213 solfej çalışmasından oluş-maktadır. Bu solfej çalışmalarında daha önceden bilinen ve kitabın sonun-da sonun-da listesi verilen Türk halk müziği eserlerinin ezgileri kullanılmıştır. Ki-tapta bulunan tüm solfej çalışmaları Türk müziği makam dizileri ve dona-nımları olarak değil tamamen tampere sistemle ve çeşitli ölçü yapılarında hazırlanmıştır. Solfej çalışmalarına geçilmeden önce “çalışmanın amacı ve önemi” ile “halk müziğinde makam” başlıklarıyla ve İngilizce bölümleriy-le açıklanmıştır. Solfej çalışmalarından sonra “kitapta kullanılan ezgibölümleriy-lerin halk müziğinde kullanılış biçimiyle makam dizileri”, “kitapta kullanılan ezgilerin piyanoda çalınışına göre aktarım (transpoze) dizileri” ve “kitapta

kullanılan ezgilerin makam dizilerinin piyanoda çalınışa göre çeşitli ek-senlerden yazılımı” başlıkları altında teorik bilgiler verilmiştir. Son olarak kitaptaki solfej çalışmalarının yararlanıldığı 213 Türk halk müziği eserinin yöre, makam, aktarım ve ölçü bilgilerini içeren listesi yer almaktadır.

ÇALIŞMANIN AMACI VE ÖNEMİ: Bu başlık altında çalışmanın ama-cı ve solfej eğitimine getirmesi beklenen katkılar maddeler halinde şu şe-kilde sıralanmıştır:

• Zamanları eşit olmayan (aksak) ölçülerin solfej eğitiminde kullanılmasını sağlamak

• Aynı parça içinde ölçü değişikliğinin gerçekleştiği örneklere yer vererek öğrencinin dikkatini sürekli uyanık tutmak

• Türk halk müziğinde çok sık kullanılan makamlara ilişkin ör-neklere yer vererek bu makamlar ve kullanım biçimleri konusunda bilgi-lenmeye yardımcı olmak

• Halkın ustaca gerçekleştirdiği kusursuz motiflerin birikimi so-nucu gelişecek beğeni anlayışı ile öğrencilerin ileride yapacakları müzik-sel yaratılarında daha seçici olmalarını sağlamak

• Olabildiğince ülkemizin her bölge ya da yöresinden örnekler bulundurarak sahip olduğumuz kültürel zenginliğin bir kez daha farkına varabilmemizi ve bunların hiç birine yabancı kalmamamızın ulusal birli-ğimiz açısından da önemini vurgulamak

Bu çalışmanın hareket edildiği temel ilkeler şu şekilde sıralanmıştır:

• Sözlü yapıtların sözleri kullanılmayarak sözlerden yardım al-maksızın okumayı solfej eğitimi için gerekli görmek

• Tampere (eşyedirimli) sistemle yetişmekte olan öğrencilerin halk ezgilerini daha kolay algılayıp kavramalarını sağlamak

• Müzikal dinamiklerin seçilmesinde sözler yerine müzikten yola çıkmak

• Geleneksel yazımdan kaynaklanarak insan sesi için tiz olan örnekleri okunabilir ses alanında sunarak, çıkarılan ses ile adlandırmanın farklı olmasının mükemmel işitmeye gidişi engelleyici etkilerini ortadan kaldırmak (Sevgi ve Tuğcular, 2002:3).

Ayrıca bu kitabın solfej eğitiminde bir metod olarak hazırlanmadığın-dan, ezgilerin sırayla izlenmesi yerine, solfej eğitimcilerinin öğretmeyi dü-şündükleri konuya uygun sıralamayı kendi isteklerine göre yapmalarının daha yararlı olacağı bilgisine yer verilmiştir.

HALK MÜZİĞİNDE MAKAM: Bu başlık altında halk ezgilerini ma-kamsal olarak kavramada ve tanımada bazı güçlüklerle karşılaşıldığı,

çeşitli kurumlarda müzik eğitimi verilirken halk müziği ile ilgili yeterli kuramsal çalışma ve kaynak bulunmaması sebebiyle kavram karmaşası yaşandığı konularına değinilmiştir. Devamında GTSM ve GTHM’nin; ma-kam, usul ve ses sistemi bakımından büyük benzerlikler gösterdiği, do-layısıyla GSTM’nin kuramsal birikiminden halk müziğinin yararlanması gerekliliği vurgulanmıştır. Ayrıca makam ifadesinin GTSM ve GTHM’de kullanımı karşılaştırmalı olarak açıklanarak, bu kaynakta yer alan ezgilerin makamları belirtilirken aktarıldığı sese göre değil, özgün yazımında yer alan makama göre yazıldığı ifade edilmiştir. Son halk müziğinde makam yerine ayak sözcüğünün de kullanıldığını, ancak ayak sözcüğünün bir tür-küyü; dizi, ses ilişkileri, inicilik-çıkıcılık, perdeler ve koma değerleri gibi makamı oluşturan unsurları tam olarak ifade edemediği, bu sebeple kitapta kullanılan halk ezgilerinin makam ile ifade edilerek daha belirli olmasının sağlandığı belirtilmiştir.

Kitapta solfej çalışması olarak kullanılan 213 Türk halk müziği eseri kitabın sonunda türkü adı, yöre, makam, aktarım (transpoze) ve ölçü bil-gileriyle beraber listelenmiştir. Kitap, kullanılan eser sayısının fazlalığına bağlı olarak yöre, makam ve ölçü yapısı bakımından fazlaca çeşitlilik gös-termektedir. Bu 213 solfej çalışmasında bulunan “Habudiyar”, “Sarıkız”,

“Ben Havada Uçardım” ve “Fırın Üstünde Fırın” isimli eserlerin makam bilgileri belirtilmemiştir. Solfej çalışmalarında kullanılan eserlerin buselik, zirgüleli hicaz, hicazkar, nihavend, saba, hüzzam, nikriz, karcığar, kürdi, segah, rast, hicaz, hüseyni, hüseyni-karcığar, karcığar-hüseyni, segah-hüz-zam, segah-rast, hüseyni-saba, hicaz-hüseyni, hüseyni-kürdi makam dizi-lerinde olduğu belirtilmiştir. Bu eserlerin dışında makamı belirtilmemiş 4 eser bulunmaktadır. Yine solfej çalışması olarak kullanılan eserler 9/2, 2/4, 3/4, 4/4, 5/4, 7/4, 9/4 3/8, 4/8, 5/8, 6/8, 7/8, 8/8, 9/8, 10/8, 12/8, 15/8, 16/8, 20/8, 7/16 ve 9/16’lık ölçülerde olmakla beraber 2/4-3/4, 5/8-3/8, 8/8-9/8, 9/4-4/4, 9/4-7/4, 11/8-5/8, 11/8-15/8, 14/4-4/4, 27/8-15/8-12/8, 12/8-18/8’lik değişken ölçüler de bulunmaktadır.

Kitapta Kullanılan Ezgilerin Halk Müziğinde Kullanılış Biçimiyle Makam Dizileri: Bu başlık altında kitapta bulunan Türk halk müziği eser-lerinin içerdiği hüseyni, karcığar, kürdi, hicaz, zirgüleli hicaz, saba, nikriz, rast, mahur, segah ve hüzzam makamlarının Türk halk müziği perde siste-miyle dizek üzerinde dizileri verilmiştir.

Kitapta Kullanılan Ezgilerin Piyanoda Çalınışına Göre Aktarım (Transpoze) Diziler: Bu başl aşağıda belirtilen makamların tampere sis-temle aktarıldığı dizileri verilmiştir.

Tablo 1. “Halk Ezgileriyle Solfej” Kitabında Kullanılan Ezgilerin Piyanoda Çalınışına Göre Aktarım (Transpoze) Dizileri Makamlar ve Kararları Aktarımı Verilen Diziler

Hüseyni (La) Re-Mi-Fa-Sol-Si-Do

Karcığar (La) Re-Mi

Kürdi (La) Re-Mi-Sol-Do

Hicaz (La) Do-Re-Mi

Saba (La)

-Zirgüleli Hicaz (La) Re

Nikriz (Sol) Do

Rast/Mahur (Sol) Do-Re

Segah (Si) Fa#-Do#

Kitapta Kullanılan Ezgilerin Makam Dizilerinin Piyanoda Çalınışa Göre Çeşitli Eksenlerden Yazılımı: Bu başlık altında kitapta tampere sis-temle kullanılan tüm makamların dizileri verilerek çeşitli kararlara tranpo-ze edilmiş dizileri verilmiştir:

Tablo 2. “Halk Ezgileriyle Solfej” Kitabında Kullanılan Ezgilerin Makam Dizilerinin Piyanoda Çalınışa Göre Çeşitli Eksenlerden Yazılımı

Makamlar ve Kararları Aktarımı Verilen Diziler Hüseyni (La) Si-Do-Re-Mi-Fa-Sol Karcığar (La) Si-Do-Re-Mi-Fa-Sol

Kürdi (La) Si-Do-Re-Mi-Fa-Sol

Hicaz (La) Si-Do-Re-Mi-Fa-Sol

Saba (La) Re-Mi-Sol

Zirgüleli Hicaz (La) Si-Do-Re-Mi-Fa-Sol Nikriz (Sol) La-Si-Do-Re-Mi-Fa Rast/Mahur (Sol) La-Si-Do-Re-Mi-Fa

Segah (Si) Do#-Mi-Fa#

Hüzzam (Si) Fa#

Nhavend (Sol)

-3. BULGULAR

3.1. Kitapların Fiziki Durumu Ve Künye Bilgileri