Halk Baytarlığı

İlçede tarımın yanında hayvancılık önemli bir geçim kaynağıdır. Kırsal köylerde özellikle her evde ortalama seksen ila yüz küçükbaş hayvan bulmak mümkündür. Bu yüzden insanlar hayvanları her hastalığında baytar çağırmazlardı. Atalarından öğrenilen tedavi yöntemleri ile hayvanlarının tedavilerini kendileri yapmaktaydı. Fakat içinde bulunduğumuz çağ ile birlikte hayvancılıkla uğraşan kişilerde önemli ölçüde azalma oldu. Bunun sonucunda da aşağıdaki halk baytarlıklarında yapılan tedaviler unutulmaya yüz tutmuştur.

1. Genel Olarak Zehirlenmelerin Tedavisi

Zehirlenen hayvan sakin bir yere kaldırılır. Ardından bir tasa bol sarımsaklı bir yoğurt yapılır ve içerisine odun kömürü ezilir. Oluşturulan karışım hayvana yedirilir böylece hayvan iyileşir.

2. Yılan Sokması

Yılan soktuğu anlaşılan hayvana hemen ateşte bir taş ısıtılır ve hayvanın kuyruk tarafına bu taş bastırılır. Diğer taraftan ise hayvanın gözünün önündeki damar kesilir ve kanatılır. Böylece yanan yerdeki korun (kıl) kokusu ve kanın dışarı çıkması ile hayvanı iyileştiriyor (Katılımcı No:6).

3. Salgın Hastalıkların Tedavisi

Eskiden salgın hastalıklarda ilçe halkı birçok hayvanını kaybetmiştir. Salgın hastalıktan ölen hayvanın karaciğeri ve beyni alınarak havanda yedi değişik baharat ile karıştırılarak dövülür. Bu karışım bakır bir kap da kaynatılır. Ardından bir iğneye yedi farklı renkte ip takılır. Bu ipi bakır kap da ki karışıma batırılır ve sağlam

hayvanların kulağına batırılarak kulaktan geçirilir. Böylece sağlam hayvanlara salgın hatalığa karşı bağışıklık kazandırılmış oluyor (Katılımcı No:6) .

4. Eskileme Hastalığı

Bu hastalıkta bir tür zehirlenmedir. Daha çok hayvanlar uzunca bir süre ekilmeyen yerlerden yediği otlardan kaynaklanmaktadır. Bu hastalığın tedavisinde ise göktaş, tereyağı ile iyice karıştırılır ve hayvana yedirilir. Ya da hayvana sarımsaklı yoğurt yedirilerek bir kulağa küçük bir şekilde kesilir. Böylece hayvan iyileşir (Katılımcı No:5)

5. Deli Bakla Tutması

Deli bakla bir çeşit zehirli bitkidir ve ilkbaharda çıkar. Bu bitki hayvanlar tarafından yendiğinde hayvanda zehirleme yapar ve aşırı şekilde hayvanda kan basıncına neden olur. Bu durumda yapılması gereken tedavi hayvanın burnundan veya kulağından bir yer kesilir ve kan basıncı düşen hayvan iyileşir (Katılımcı No:6 ve 23).

6. Su Tutması

Taş değen veya farklı şekilde yaralanan hayvan aşırı şekilde su içer. Bundan dolayı hayvanın karnı çatlamaya noktasına gelir. Bu hastalığın tedavisinde ise bir şiş ısıtılır ve hayvanın ön ayaklarının yanından iki kaburga kemiğinin arasından delinir. Delinen bu yerden sarı su akar ve hayvan iyileşir (Katılımcı No:35).

7. Yaraya Kurt Atması

Her hangi bir sebeple yaralanan hayvana müdahale edilmez ise yaraya kurt atar. Özellikle yaz aylarında yaraya kurt daha çabuk atar. Bu yüzden hayvan yaralandığı anda yaraya kekik yağı ile katran karıştırılarak sürülür. Bu işlem birkaç gün devam eder böylece yaraya kurt atmaktan kurtulur. Aynı işlemi kurtlanmış yaraya da yapılabilir. Bu sayede yaradaki kurtlar dökülür.

8.Ur Çıkması

Bu hastalık küçükbaş hayvanlarda daha sık görülmektedir. Hayvanın herhangi bir bölgesinde vücutta bulunan kirli kanın toplanması sonucu meydana gelmektedir. Hastalığı tedavi edebilmek için ur iyice olgunlaşması beklenir. Olgunlaşan ur hayvanın iç yağı ve çam pise si ile ovulur ve ardından ur iğne yardımı ile delinir. Delinen ur iyice sıkılarak içindeki irin ve pis kan dışarıya çıkartılır. Ardından yaraya katran sürülerek iyileşmeye bırakılır (Katılımcı No35 ve 36).

9. Karın Şişliği Tedavisi (Soğuklama)

Bu hastalık kış aylarında hayvanların soğuk su ve soğukta kalmasından dolayı meydana gelmektedir. Hasta olan hayvanın karnında aşırı bir şişkinlik olur ve hayvanının karnı guruldar. Böylesi durumda kekik yağı, zeytinyağı ve sabun karıştırılarak bir karışım elde edilir. Bu karışım ile hayvanın karnı iyice ovulur ve hayvan iyileşmeye bırakılır (Katılımcı No:23).

10. Kene ve Pirelerden Koruma

Büyük bir kazana su kekik yağı, pise ve katran ile bir karışım yapılır. Bu karışıma hayvanlar batırılır veya hayvanlar yıkanır. Ardından tüm ahıra kireç atılır. Böylece kene ve pirelerden hayvanlar korunmaktadır.

11. Kırık ve Çıkıkların Tedavisi

Hayvanın her hangi bir sebeple dışarıdan aldığı bir darbe sonucu kemiklerinde kırılma veya çıkma meydana gelmektedir. Bu nedenle insanlarda olduğu gibi öncelikle hayvanlarda kırık ve çıkıklar tespit edilir ve yerine getirilir. Bal, tuz ve un iyice yoğrulur bu hamur hayvanın kırık veya çıkık bölgesine bez yardımı ile sarılır. Ardından ağaçtan yapılan “seyik” adındaki ortalama 15-20 cm dört tahta veya çıta ile kırık veya çıkık olan bölge iyice sarılır. Bu sarmadaki amaç kırk ve çıkık olan bölgeyi sabit tutmaktır.“Seyik” yaklaşık on gün boyunca hayvanın ayağında kalır ve böylece kırık ve çıkıklar iyileşir (Katılımcı No:35).

12. Boynuz Batmazı

Bu boynuz batması genellikle küçükbaş hayvanlarda çok görülen bir rahatsızlıktır. Hayvanın boynuzu aşırı şekilde büyüyerek yüzüne batmasına denilmektedir. Bu gibi durumlarda hayvanın boynuzu bir tel veya bıçkı ile batan yerden yaklaşık 5cm yukarısından kesilir. Bir diğer işlem ise hayvanın batan boynuzu yanan kömür ile ısıtılır ve ısıtılan boynuz el yardımı ile geriye çevrilir. Böylece hayvan boynuz batmasından kurtulmuş oluyor (Katılımcı No.11).

13. Göğüs Ağrıması

Bu hastalık en çok küçükbaş hayvanlarda görülmektedir. Hastalığa erken tedavi yapılmaz ise hayvan göğsünü kaybetmektedir. Hayvan bu hastalığa ilk yakalandığında fark edilir ise bir kaba idrar yapılır ve sıcak idrar ile hayvanın ağrıyan göğsü ovulur. Ardından kil ve bal karıştırılarak hayvanın ağrıyan göğsüne sıkıca sarılır. Üç gün bekletilen sargı çıkarılır ve hayvanın göğüs ağrısı böylece geçmiş olur (Katılımcı No:35).