YARGI VE TEMEL HAKLAR

FASLIN KATILIM MÜZAKERELERİNDEKİ MEVCUT DURUMU

³¹

:

23. Yargı ve Temel Haklar Faslının Tarama Sonu Raporu resmi olarak tarafımıza iletilmemiştir.

Gayrı resmi bilgilere göre 6 adet açılış kriteri öngörülmektedir:

1. Türkiye, yargının bağımsızlığını, tarafsızlığını ve etkinliğini daha fazla güçlendirmeye yönelik Yargı Reformu Stratejisini Komisyona sunmalıdır. Bu Stratejide, somut tedbirler, belirlenen hedeflerin gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla ana hatlarıyla belirtilmelidir. Bu tedbirlerin uygulanmasına yönelik zaman çizelgesi gerekli kaynaklarla birlikte Stratejide yer almalı, çizelgeyi takip edecek sorumlu makamlar ve bunların arasında etkili bir koordinasyonun ne şekilde sağlanacağı belirlenmelidir.

2. Türkiye, yolsuzlukla daha fazla mücadele konusunda etkili yasal ve kurumsal çerçevenin tesis edilmesi için Komisyona bir Yolsuzlukla Mücadele Stratejisi sunmalıdır. Bu Stratejide, belirlenen hedeflerin gerçekleştirilmesini sağlayacak somut tedbirler ana hatlarıyla belirtilmeli, siyasi partilerin ve seçim kampanyalarının finansmanına ilişkin mevzuatın yolsuzlukla mücadelede ne derece etkili olduğuna dair bir analiz yer almalıdır. Ayrıca, bu tedbirlerin uygulanmasına yönelik zaman çizelgesi, gerekli kaynaklarla birlikte Stratejide yer almalı ve çizelgeyi takip edecek sorumlu makamlar ve bunların arasında etkili bir koordinasyonun ne şekilde sağlanacağı belirlenmelidir.

3. Türkiye, temel hakların uygulamada tamamıyla gözetilmesini sağlamak amacıyla, temel hakların daha fazla uygulanmasına yönelik bir eylem planını Komisyona sunmalıdır. Eylem planı, gerekli görüldüğü takdirde yasal tedbirler de dâhil olmak üzere, AİHS ve AİHM içtihadı çerçevesinde güvence altına alınan hak ve özgürlüklere tam olarak riayet edilmesini en nihayetinde güvence altına alacak tedbirleri içermelidir. Türkiye, ayrıca temel haklar konusundaki gelişmelere ilişkin bir izleme mekanizması oluşturmalıdır.

4. Türkiye, hem bir Kamu Denetçiliği sistemi hem de BM’nin ilgili esasları uyarınca, bağımsız ve yeterli kaynaklara sahip ulusal bir insan hakları kurumu kurmalıdır.

5. Türkiye, vakıflar mevzuatı ile ifade özgürlüğüne ilişkin mevzuatını, AİHS ve AİHM içtihadına uygun olarak gözden geçirmelidir.

6. Türkiye, BM İşkenceyle Mücadele Sözleşmesi İhtiyari Protokolü’nü (OPCAT) onaylamalıdır.

31 23. Yargı ve Temel Haklar Faslı siyasi blokaj nedeniyle müzakerelere açılamamaktadır.

ÖNÜMÜZDEKİ DÖNEMDE ATILACAK ADIMLAR:

1- BİRİNCİL MEVZUAT

Sıra

No Değiştirilecek/Yeni

Çıkarılacak Mevzuat Uyum Sağlanması Öngörülen

AB Mevzuatı Düzenlemenin Amacı Mevcut Durum Sorumlu

Kurum Yayım Tarihi

1 Suç Mağdurlarına

Yardım Kanunu

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Siyasi Kriterler

Şiddet suçu mağdurlarının maddi zararının giderilmesi, diğer suç mağdurlarına psiko-sosyal destek verilmesi veya danışmanlık hizmeti sunulması amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Adalet Bakanlığı

2017 II. Dönem

2

6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunda (RG:

03.04.2011/

27894) değişiklik yapılması

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Siyasi Kriterler

Temel hak ve hürriyetleri koruyan bir mekanizma olan bireysel başvuru sisteminin daha etkin çalışması ve iş yükü gibi pratik sorunların

çözümlenmesi için önlemler alınması amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Anayasa Mahkemesi Adalet Bakanlığı

2016 II. Dönem

3

4675 sayılı İnfaz Hâkimliği Kanununda (RG: 23.05.2001/

24410) ve Bazı Kanunlarda değişiklik yapılması

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Siyasi Kriterler

Ceza ve güvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesi sırasında verilen kararların infaz hâkimliği tarafından verilmesi ile yargılama yapan

mahkemelerin iş yükünün azaltılması, infazda ihtisaslaşmaya gidilmek suretiyle infaz hizmetlerinin etkinliğinin artırılması ve infaz

Hazırlık aşamasında Adalet

Bakanlığı 2017 I. Dönem

134

Sıra

No Değiştirilecek/Yeni

Çıkarılacak Mevzuat Uyum Sağlanması Öngörülen

AB Mevzuatı Düzenlemenin Amacı Mevcut Durum Sorumlu

Kurum Yayım Tarihi

tek bir makamda toplanması

amaçlanmaktadır.

4

1512 sayılı Noterlik Kanununda (RG:

05.02.1972/14090) ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu (RG:

19.06.1932/2128) değişiklik yapılması

Siyasi Kriterler Uygulamada Noterlik Kanunu (Veraset ilamının tamamen noterlerce verilmesi ve noterlik işlemlerindeki bürokratik kademelerin kaldırılması), İcra ve İflas Kanunundan (İcranın geri bırakılması kararının Yargıtay yerine İcra Tetkik Mercii tarafından verilmesi) kaynaklanan bir takım

sorunların giderilmesi ve yargı hizmetlerinin hızlandırılması amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Adalet

Bakanlığı 2015 II. Dönem

5

Hukuk Muhakemeleri Kanununda

(RG:04.02.2011/27836) değişiklik yapılması

Siyasi Kriterler Hukuk Muhakemeleri

Kanununun uygulanmasının geliştirilmesine yönelik adımların atılması amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Adalet

Bakanlığı 2017 II. Dönem

6

2659 sayılı Adli Tıp Kurumu Kanununda (RG: 20.04.1982/

17670) değişiklik yapılması

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Siyasi Kriterler

Adli Tıp Kurumu’nun hızla artan iş yükü ve personel sayısı dikkate alınarak, var olan ihtisas kurullarının sayısının arttırılması, ihtisas dairelerinde faaliyette olmayan şube

müdürlüklerinin faaliyete geçirilmesi, kurumun taşra teşkilatının güçlendirilerek

Hazırlık aşamasında Adalet Bakanlığı

2015 II. Dönem

Sıra

No Değiştirilecek/Yeni

Çıkarılacak Mevzuat Uyum Sağlanması Öngörülen

AB Mevzuatı Düzenlemenin Amacı Mevcut Durum Sorumlu

Kurum Yayım Tarihi

yeniden yapılandırılması, Adli

Tıp Kurumu Genel Kurulu’nun yapısının gözden geçirilerek birden fazla "Üst Kurul"

biçiminde örgütlenmesi amaçlanmaktadır.

7

1512 sayılı Noterlik Kanununda

(RG: 05.02.1972/

14090) değişiklik yapılması

Siyasi Kriterler Noterlik müessesesinin ülkemizde meydana gelen ekonomik, sosyal ve hukuk alanlarındaki hızlı değişime uygun hale getirilmesi, daha etkin ve işlevsel bir yapıya büründürülmesi, Avrupa Birliği üye ülkelerinin noterlik

mevzuatı ile uyum sağlanması amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Adalet

Bakanlığı 2017 II. Dönem

8

2004 sayılı İcra ve İflas Kanununda

(RG: 19.06.1932/

2128) değişiklik yapılması

Siyasi Kriterler İcra ve İflas Kanununun yeniden yazılması suretiyle dünyada ve ülkemizde yaşanan sosyal, ekonomik, teknolojik değişikliklere uygun bir icra iflas sisteminin kurulması amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Adalet

Bakanlığı 2019 I. Dönem

9

Hukuk Eğitiminde Yaşanan Sorunların Tespiti ve Bu Sorunlara Çözüm Bulunması amacıyla Çeşitli Kanunlarda değişiklik

Siyasi Kriterler Modern devlet yaşamı için çok büyük ve özel bir önemi olan

“hukuk”un, toplumda adaleti tesis etme görevini en iyi şekilde yerine getirebilmesi ve bu kapsamda hukuk öğretimi

Hazırlık aşamasında Adalet

Bakanlığı 2019 I. Dönem

136

Sıra

No Değiştirilecek/Yeni

Çıkarılacak Mevzuat Uyum Sağlanması Öngörülen

AB Mevzuatı Düzenlemenin Amacı Mevcut Durum Sorumlu

Kurum Yayım Tarihi

şekilde yürütülerek “İyi

Hukukçu” yetiştirilmesi amaçlanmaktadır.

10

İdari Yargı Reformu Siyasi Kriterler Davaların hızlı, en az giderle ve etkin bir biçimde görülmesinin sağlanması ve karşılaştırmalı hukuktaki gelişmelerin hukukumuza yansıtılması amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Adalet Bakanlığı

2019 I. Dönem

11

5237 sayılı Türk Ceza Kanununda

(RG:12.10.2004/25611), 5271 sayılı Ceza

Muhakemeleri Kanununda

(RG:17.12.2004/25673) ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunda

(RG:29.12.2004/25685) değişiklik yapılması

Siyasi Kriterler Uzlaşma, kamu davası açılmasının ertelenmesi, hükmün açıklanmasının geri bırakılması, tutuklama gibi ceza yargılaması konularında

uygulamada yaşanan

sorunların tespiti, çözümü ile ceza mevzuatının

uygulamasında avukatların rolünün gözden geçirilmesi amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Adalet Bakanlığı

2016 II. Dönem

12

2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununda (RG: 08.10.1983/

18185) değişiklik yapılması

Siyasi Kriterler Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun gözden geçirilmesi amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında İçişleri

Bakanlığı 2019 I. Dönem

Sıra

No Değiştirilecek/Yeni

Çıkarılacak Mevzuat Uyum Sağlanması Öngörülen

AB Mevzuatı Düzenlemenin Amacı Mevcut Durum Sorumlu

Kurum Yayım Tarihi 13

108 sayılı Avrupa

Konseyi Kişisel Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireylerin Korunmasına İlişkin Sözleşme’nin 181 sayılı Ek Protokolü’nün Uygun Bulunduğuna Dair Kanun³²

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Siyasi Kriterler

108 sayılı “Avrupa Konseyi Kişisel Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireylerin Korunmasına İlişkin Sözleşme”ye denetleyici otoriteler ile sınır ötesi veri

transferine ilişkin ilave

düzenlemeler getiren 181 sayılı Ek Protokolün onaylanması amaçlanmaktadır.

Hazırlık

aşamasında³³ Dışişleri

Bakanlığı 2016 I. Dönem

2- İKİNCİL MEVZUAT

Sıra

No Değiştirilecek/Yeni

Çıkarılacak Mevzuat Uyum Sağlanması Öngörülen

AB Mevzuatı Düzenlemenin Amacı Mevcut Durum Sorumlu

Kurum Yayım Tarihi

1 Anayasa Mahkemesi

İçtüzüğü Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Siyasi Kriterler

Temel hak ve hürriyetleri koruyan bir mekanizma olan bireysel başvuru sisteminin daha etkin çalışması ve iş yükü gibi pratik sorunların

çözümlenmesi için önlemler alınması amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Anayasa Mahkemesi Adalet Bakanlığı

2017 II. Dönem

32 108 sayılı Avrupa Konseyi Kişisel Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireylerin Korunmasına İlişkin Sözleşme’nin 181 sayılı Ek Protokolü’nün uygun bulunduğuna dair Kanun, 24. Adalet, Özgürlük ve Güvenlik Faslı altında da yer almaktadır.

138

Sıra

No Değiştirilecek/Yeni

Çıkarılacak Mevzuat Uyum Sağlanması Öngörülen

AB Mevzuatı Düzenlemenin Amacı Mevcut Durum Sorumlu

Kurum Yayım Tarihi

2 25/08/2011 tarihli

Toplumsal Olaylarda Görevlendirilen

Personelin Hareket Usul ve Esaslarına Dair Yönergenin Değişikliği

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları

Orantılı güç kullanım ilkesi çerçevesinde zor kullanma aşamalarının revizyonu amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında İçişleri

Bakanlığı 2015 II. Dönem

3 Göz Yaşartıcı Gazlar ve Savunma Tüfekleri ile Bunlara ait Teçhizat ve Mühimmatların

Kullanımı Yönergesi

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları

Mevcut 15/02/2008 tarih ve 19 No’lu Göz Yaşartıcı Gaz Silahları ve

Mühimmatları Genelgesinin günün şartlarına uygun hale getirilmesi, yönerge olarak hazırlanması, göz yaşartıcı gazlar ve savunma tüfekleri ile bunlara ait teçhizat ve mühimmatların kullanım usul ve esaslarının belirlenmesi amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında İçişleri

Bakanlığı 2016 I. Dönem

3- KURUMSAL YAPILANMA VE DİĞER ÇALIŞMALAR (Strateji Belgesi, Eylem Planı vb.)

Sıra

No Kurumsal Yapılanma/Diğer

Çalışmalar Amacı Mevcut Durum Sorumlu

Kurum Gerçekleşme Tarihi

1 Türkiye’de Yargı Etiğinin

Güçlendirilmesi Yargı etiğine ilişkin mevcut durumun ve ihtiyaçların analizinin yapılması, hâkim ve savcıların yargı etiğine dair farkındalıklarının arttırılması, etik kodlarının oluşturularak uygulamaya yönelik çalışmaların yapılması ve kamuoyunun bilinçlendirilerek kamu gözetiminin arttırılması

amaçlanmaktadır.

Hazırlık Aşamasında Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu

2017 II. Dönem

2 Toplumsal olaylara müdahalede eğitim ve tatbikat merkezi kurulması

Toplumsal olaylara müdahale eğitimlerinin, gerçek görev şartlarını yansıtan eğitim alanlarında yapılması, görevlerin icrası sırasında müdahale eden personelin eğitim eksikliğinden kaynaklanan istenmeyen olumsuz durumların ortadan kaldırılarak insan hakları ihlallerinin önlenmesi

amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında İçişleri Bakanlığı 2017 II. Dönem

3 Jandarma Genel Komutanlığı iç güvenlik birliklerindeki

nezarethanelerin uluslararası standartlara uygun hale getirilmesi

Jandarma Genel Komutanlığı iç güvenlik birliklerinde mevcut nezarethanelerin Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesinin (AİÖK) öngördüğü standartlara uygun hale getirilmesi amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında İçişleri Bakanlığı 2019 I. Dönem

140

Sıra

No Kurumsal Yapılanma/Diğer

Çalışmalar Amacı Mevcut Durum Sorumlu

Kurum Gerçekleşme Tarihi

4 Jandarma Genel Komutanlığı iç

güvenlik birliklerindeki ifade alma odalarının uluslararası

standartlara uygun hale getirilmesi

Jandarma Genel Komutanlığı iç güvenlik birliklerinde mevcut ifade alma odalarının uluslararası standartlar ve AB müktesebatına uyumlu hale getirilmesi

amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında İçişleri Bakanlığı 2019 I. Dönem

5 Polis ve Jandarma için Kolluk

Şikâyet Sistemi Kurulması Vatandaş şikayetlerinin tarafsız, etkin, hızlı ve adil olarak soruşturulmasını sağlayacak yeni bir sistemin

oluşturulması amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında İçişleri Bakanlığı 2016 II. Dönem

6 Mülki İdare Amirlerinin Toplumsal Olay Yönetimine Yönelik Mülkiye Başmüfettişlerinin Etkin

Soruşturma Kapasitesinin Artırılması

Kalabalık kontrolü ve etkin soruşturmayı etkileyen temel faktörlerin belirlenerek, rehber ilkelerin oluşturulması

amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında İçişleri Bakanlığı 2017 II. Dönem

7 İllerde bulunan Çocuk ve Kadın Kısım Amirliklerinin Tefrişi ile Olaylara Müdahalede İhtiyaç Duyulan Teçhizatın Sağlanması

Kırsal alanda şiddete maruz kalan kadınların, Çocuk ve Kadın Kısım Amirliklerine başvuru yapmaları esnasında yaşanan zorlukların giderilmesi maksadıyla Çocuk ve Kadın Kısım Amirliklerinin ihtiyaç duyduğu teknik donanımın sağlanması ve kapasitelerinin artırılması

amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında İçişleri Bakanlığı 2019 I. Dönem

8 Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları (INTOSAI) standartları doğrultusunda Sayıştay’ın denetim rehberlerinin güncellenmesi ve

INTOSAI Standartlarının (iç kontroller, risk odaklı denetim, mali analiz

tekniklerinin denetimde kullanılması vb.) denetim rehberlerine uygun

Hazırlık aşamasında Sayıştay Başkanlığı

2016 I. Dönem

Sıra

No Kurumsal Yapılanma/Diğer

Çalışmalar Amacı Mevcut Durum Sorumlu

Kurum Gerçekleşme Tarihi

standartların denetim süreçlerine

aktarılması³⁴ biçimde aktarılarak, denetimin etkinliğinin artırılması ve denetim kapasitesinin geliştirilmesi

amaçlanmaktadır.

9 Denetimin her aşamasında kaliteyi artırmaya yönelik kalite kontrol süreçlerine ilişkin rehber hazırlanması³⁵

Denetim rehberleri içinde yer alan kalite kontrol ilke ve prosedürlerinin ayrı bir rehber ile düzenlenmesi yoluyla denetimin etkinliğinin artırılması ve denetim kapasitesinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Sayıştay Başkanlığı

2016 II. Dönem

10 Denetim sonucunda üretilecek raporların Parlamento ve kamuoyunun beklentilerini karşılamasına yönelik olarak denetim raporlama rehberlerinin hazırlanması³⁶

Sayıştay’ın raporlama kapasitesinin güçlendirilerek Parlamento ve halka kamu kaynaklarının daha iyi

kullanılmasına ilişkin sağlam ve güvenilir bilgi sunulması amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Sayıştay

Başkanlığı 2016 II. Dönem

11 Sayıştay Başkanlığı’nda Adil Yargılama Kapasitesinin Güçlendirilmesi

Adil yargılama hakkının sağlanmasına yönelik Sayıştay yargısının

güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Sayıştay

Başkanlığı 2017 II. Dönem

12

Ulusal Engelli Hakları Stratejisi ve Eylem Planı³⁷

Engellilerin tüm insan hak ve temel özgürlüklerinden tam ve eşit şekilde yararlanmalarını teşvik ve temin etmek ve insanlık onurlarına saygıyı güçlendirmek amaçlanmaktadır.

Hazırlık aşamasında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı

2015 II. Dönem

34 Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları (INTOSAI) standartları doğrultusunda Sayıştay’ın denetim rehberlerinin güncellenmesi ve standartların denetim süreçlerine aktarılması, 32. Mali Kontrol Faslı altında da yer almaktadır.

35 Denetimin her aşamasında kaliteyi artırmaya yönelik kalite kontrol süreçlerine ilişkin rehber hazırlanması, 32. Mali Kontrol Faslı altında da yer almaktadır.

36 Denetim sonucunda üretilecek raporların Parlamento ve kamuoyunun beklentilerini karşılamasına yönelik olarak denetim raporlama rehberlerinin hazırlanması, 32. Mali Kontrol Faslı altında da

142

Belgede Avrupa Birliği ne Katılım İçin Ulusal Eylem Planı İÇİNDEKİLER (sayfa 134-144)