Konumuz olan bu hadisler Kur‟an‟a arzedilirken ilk önce “Cuma gününün fazileti,”kısmını, sonra “Hz. Adem (a.s.)in bu günde yaratılması, Cennet’e girdirilmesi çıkartılması, tevbesinin kabul olması, Kiyametin bu günde kopması, bundan dolayı İnsan ve Cinler dışında tüm canlıların korkuya kapılması,” kısmını, son olarak da bugünde “icabet saatinin bulunması,” kısmı ele alınacaktır. Böylece mezkur hadislerin içeriği ile Kur‟an‟ın bu konulardaki malumatı arasında bir iliĢkinin ve uyumun ya da çeliĢkinin var olup olmadığı tespit edilmeye çalıĢılacaktır.
a) Kur’an’da Cuma Günü
Kur‟ân-ı Kerîm‟de zamanı ifade eden çeĢitli kelimeler bulunmaktadır. Yevm (gün), Ģehr (ay) ve sene (yıl) gibi sınırlı zaman belirtenler içinde en sık kullanılanı yevmdir.468Kur‟anda aylar arasında Ramazan‟ın (el-Bakara 2/185) adı, günler arasında ise Cuma (el-Cumua 69/9) ve Cumartesi‟nin( el-Bakara 2/65) isimleri geçmektedir. Kur‟an‟da Cuma namazı bağlamında zikredilen Cuma günü dıĢında bu günün günlerin efendisi veya güneĢin doğduğu en hayırlı gün olduğuna dair hiçbir ifade bulunmamaktadır. Nass-ı Kur‟an‟la Müslümanlar için bütün zamanların en değerlisi Kur‟an‟ın indirildiği, bin aydan daha hayırlı olan (el-Kadr 97/1-5) Kadir gecesidir.
b) Kur’an’a göre Hz. Adem (a.s.)
Kur‟ân‟da, Hz. Âdem ile ilgili birçok âyet mevcuttur. Kur‟ân‟da Âdem ismi yirmi beĢ âyette geçmektedir. Bunlardan on altı yerde sadece “Âdem” lafzı, bir yerde “Âdem‟in iki oğlu” Ģeklinde, geriye kalan sekiz yerde de “Âdemoğulları” Ģeklinde
468Ġlhan Kutluer, “Zaman” mad., DĠA Diyanet Ġslam Ansiklobedisi, TDV., 2013 Ġstanbul, c.
112
zikredilmektedir. 469 Hz. Âdem‟in yaratılıĢı ve kıssasına ellibeĢ âyette yer verilmektedir. 470Hz.Âdem‟in kıssasına yer veren ayetleri dikkate aldığımızda, bunlarda Hz. Âdem‟in yaratılıĢı, Allah‟ın, Hz. Âdem‟e bütün isimleri öğretmesi, meleklerin Hz. Âdem‟e secde ile emredilmeleri ve Ġblis‟in bu emre karĢı gelerek secde etmekten kaçınması, Hz. Âdem‟in iĢlediği günah neticesinde piĢman olup Allah‟a tevbe etmesi ve tevbesinin kabul edilmesi, Hz.Âdem‟in iki oğlu Hâbil ile Kabil‟in kıssası gibi hususların geniĢçe yer aldığını görmekteyiz.471
Kur‟an Hz. Adem‟le ilgili mezkur kaziyelere yer verdiği halde bunların hangi zaman zarfında meydana geldiğini ne yıl ne ay ve ne de gün olarak hiçbir Ģekilde belirtmemiĢtir. Ayrıca hadislerde geçtiği gibi Kur‟an, Hz. Adem‟in Cennet‟e sokulması ve ölümünden de söz etmemiĢtir. Hadislerde ise Hz. Adem‟le ilgili ayrıntılı bilgi bulunmaktadır. Bunlara ihtiyatla yaklaĢmak gerekir.
c) Kur’anda Kiyamet Konusu
Kur‟an‟da Kiyametle alakalı birçok ifade bulunmaktadır. Bu ifadelerin büyük bir bölümü, kıyâmeti inkar edenlere yönelik olmakla birlikte, bir kısmı da, mü‟minleri bu güne hazırlıklı olmaya çağırma, onu zihinlerde pekiĢtirme, teselli ve öğüt mâhiyetindedir. Kur‟an, kıyâmetin kopacağını kesin olarak bildirmiĢ, Hz. Peygamber de, kendisine yöneltilen sorular üzerine kıyâmet hakkında bilgiler vermiĢtir. Ancak bu konuda gerek Kur‟an‟ın, gerek Hz. Peygamber‟in verdiği bilgiler, kıyâmet‟in kopacağı zamana netlik getirmek yerine, sadece bunun yakın olduğunu bildirmekten ibarettir.472Kur‟an, zaman bildirmekten ziyâde, kıyâmetin
baĢlangıcı ile birlikte meydana gelecek olan olağanüstü olaylardan bahsetmektedir.
473Kur‟an‟da, kıyâmetin kopmasının mutlak bir gerçek olduğu, Arap dilinin vurgu
469 Bakınız, Nurullah Agitoğlu, “Kutsal Metinlerde ve Hadislerde Hz. Adem-Tespit ve Değerlendirme,” Makale, ġırnak Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi, Temel Ġslam Bilimleri Bölümü,
2014. s. 3.
470Bu âyetler el-Bakara (2/30-39), el-Maide (5/27-31), el-A‟raf (7/11-25), el-Hicr (15/28-43) veTâhâ
(20/115-123) surelerindedir.
471
Bakınız, Nurullah Agitoğlu, age., a.y.
472 Süleyman AltuntaĢ, Kiyamet Alametleri (On Alameti Bir Arada Zikreden Rivayetlerin Tahlili),
Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel Ġslam Bilimleri Hadis AnaBilim Dalı, Ankara, 2007, s. 19-20.
473
Örnek olarak bkz. Kur‟an-ı Kerim, 75/ 7-9. Âyetler. Bu ve benzeri âyetlerde, kıyâmet esnâsında vukû bulacak olan olağan üstü haller sıralanmıĢtır. Meselâ bu âyette, ayın burulmasından, ay ile güneĢin bir araya getirilmesinden bahsedilmektedir. Aynı içeriğe sahip olan 89 / 21. âyetlerde, yeryüzünün parça parça olup dağılacağından, 84 / 1-4. âyette göğün yarılacağından, yerin dümdüz
113
özellikleri kullanılarak dile getirilmiĢtir. Ancak Kur‟an, gelmesi mutlak olan kıyâmetin kopuĢ zamanı hakkındaki bilginin sadece Allah‟a ait olduğunu474
Peygamberler dahil hiçbir kimse tarafından bilinemeyecek bir bilgi olduğunu hatırlatmıĢtır.475
Hadislerde kiyametin Cuma gününde kopacağını açık bir Ģekilde ifade edilmiĢ olup Kur‟an zahirine aykırı olduğu görülmektedir.
Yine konumuz olan hadislerde kiyamet Cuma gününde koptuğu için tüm hayvanların bundan haberdar oldukları, bundan dolayı hayvanlarınCuma gününde kulak kabarttıklarından ve bu günde icâbet saatinin bulunduğundan söz edilmiĢtir. Kur‟an‟a baktığımızda bu iki meseleyle ilgili hiçbir ifadeye rastlayamıyoruz.
Tevrat‟a baktığımızda onda Cuma günü ifadesi geçmediğini bunun yerine altıncı gün ifadesi geçip bugünün haftanın son günü olduğu, insanın/Adem‟in bu günde yaratıltıldığı ifade edilmiĢtir. Tevrat Âdem‟in yeryüzünde, altıncı günde yerin toprağından yaratıldığını bildirmekte, bunun dıĢında baĢka bilgi vermemektedir. Apokrif kabul edilen kitaplarda ise Âdem‟in, yaratılıĢın altıncı günü olan Cuma gününün ilk saatinde Kudüs‟te yaratıldığı nakledilmektedir.476
Sonuç olarak rivayetlerde geçen meseleleri Kur‟an‟a arz ettiğimizde bunlardan bir kısmına ( ki o da Cuma günün faziletli bir gün olması, bu günde kiyametin kopmasından hayvanların haberdar olması ve bugünde icabet saatinin bulunduğu meseleleri) Kuran‟da hiçbir Ģekilde değinilmemektedir. Bunları te‟yit edecek ve ya bunlarla uyumluluk ya da çeliĢki içinde olacak herhangi bir ayet ve ya bir ifade bulmamaktadır.
Hz. Adem‟inCuma gününde yaratılıĢına ve bu günde kiyametin kopması, meselesine gelince, Kur‟anın birçok ayetinde mukereren zikredilmesine rağmen hangi zaman biriminde meydana geldiğini veya geleceği hiçbir Ģekilde bahis konusu
yapılıp, yerin içindekilerin dıĢarıya atılacağından, 82/ 1-5. âyetlerde, göğün yarılacağından, yıldızların saçılacağından, denizlerin kaynatılıp fıĢkırtılacağından bahsedilmektedir.
474
Bkz., A‟raf Suresi, 187. Ayet-i Kerime: “Sana kıyametin ne zaman kopacağını soruyorlar. De ki: “Onun bilgisi ancak Rabbimin katındadır. Onu vaktinde ancak O (Allah) ortaya çıkaracaktır. O, göklere de, yere de ağır basmıĢtır. O (kıyâmet), size ancak ansızın gelecektir.” Sanki senin ondan haberin varmıĢ gibi sana soruyorlar. De ki: “ Onun bilgisi sadece Allah katındadır. Fakat insanların çoğu bilmiyorlar.”
475 Bkz., Süleyman AltuntaĢ, age, s. 19-20.
476Süleyman Hayri Bolay, “Adem”, DĠA Diyanet Ġslam Ansiklopedisi, TDV,1988, Ġstanbul, c. I,
114
yapılmamaktadır. Ayrıca “Kiyametin Cuma gününde kopması” ifadesi Kur‟an‟la çeliĢmektedir. Zira ayetlerde bu bilginin Allah‟a has bir bilgi olduğu ifade edilmiĢtir. Bunu Peygamberler dahi hiç kimsenin bilemeyeceğini ifade etmiĢtir 477 Hz. Peygamber de bu konuda bilgi sahibi olmadığını belirtmiĢtir.478
Yine hadislerde geçtiği gibi “Hayvanların bu günden haberdar olması, korkuya kapılmaları ifadeleri, ilmi gerçeklerle de bağdaĢmadığını düĢünüyoruz. Zira Ģuur sahibi insanın hatta Peygamberlerin dahi bilemeyeceği bir meseleyi hayvanların bilmeleri mümkün olmadığı gibi sorumluluk/hesap/azab gibi meselelerden muaf olan hayvanların kiyametin kopmasından dolayı endiĢeye kapılmalarının da bir manası yoktur. Ġbn Abdi‟l-Berr biraz önce değindiğimiz çeliĢkileri görmüĢ olmalı ki metin tenkidi yapmak yerine bu çeliĢkileri gidermek için uzak bir yorumda bulunmuĢtur. ġöyleki: “Bu hadislerde her ne kadar kiyametin Cuma gününde kopacağı zikredilmiĢ ise de bu Cuma‟nın hangisi olduğu belli olmadığı, mubhem olduğu için hadisler arasında veya hadisle ayet arasında bir çeliĢkinin veya muhalefetin bulunmadığını, Cinler ve insanlar hariç tüm canlı ve cansızların kiyametin kopmasından korkmaları, endiĢeye kapılmalarının nedeninin tüm canlı ve cansızların idrak edemeyeceğimiz bir Ģekil ile veya Allah tarafından ilham ile bugünde kiyametin kopmasından haberdar olmalarıdır. Cinler ve insanlar ise bilmediklerinden değil aĢırı ğafletlerinden dolayı bu korkuyu duymazlar.”479