II. Eserleri
2.2. Evrensel Dinler
2.2.2. Hıristiyanlık
Evrensel dinler sınıflandırmasında ikinci sırada Hıristiyanlık dini ele alınmaktadır. Bu inanç sistemi eski tarihi ve bugünkü müntesip sayısı itibariyle dünyadaki önemli dinlerdendir. Tarihi iki bin yıl öncesine giden Hristiyanlığın bir buçuk milyardan fazla müntesibi tespit edilmiştir.142 Mensching’e göre, Hıristiyanlık dinine, bu dinin
mensupları tarafından dört açıdan yaklaşılmaktadır. Bunlardan birincisi eleştirisiz naif bakıştır, burada inanç esaslarının sorgulanmadan kabul edildiği görülmektedir. İkinci bakış açısı ise, tarihsel eleştiridir, burada tarihte yaşayan bir kişilik olarak İsa’nın varlığı sorgulanmaktadır. Üçüncüsü ise, eleştirel bakışa çözüm bulamayıp sadece tarih üstü İsa ile ilgilenen, teolojik bakış açısıdır. Son olarak din bilimsel bakış açısı ise, objektif bir şekilde kişisel tutumunu bir yana bırakıp kaynaklara dayanarak konuları ele almaktadır.143 Yukarıda belirtilen dört bakış açısı, Hristiyanlığın kendi içerisinde genel
geçer net bir tutuma sahip olmadığını göstermektedir. Din bilimcisi olarak Mensching sonuncu bakış açısıyla değerlendirmelerde bulunmaya çalışmaktadır.
Öncelikle Mensching, Yeni Ahit’te de yazdığı üzere144 İsa’nın bir peygamber
olduğunu belirtmektedir. Bu durumda İsa, İsrail peygamberliğinin sırasında yer almaktadır. Fakat Yahudi önde gelenleriyle çatışması ve halk için tehlike olarak
141 Gustav Mensching, Die Weltreligionen, s.98, 105, 112.
142 Geniş bilgi için bkz. Şinasi Gündüz, Hıristiyanlık, İSAM Yayınları, İstanbul 2015, s.15. 143 Gustav Mensching, Die Weltreligionen, s.180-183.
144 “Ve onu tutmak istedilerse de, halktan korktular, çünkü onlar İsa’yı peygamber sayarlardı. ”Matta, 21/46.
görülmesi sebebiyle ve tahta talip olması iddiasıyla Romalılar tarafından tutuklanarak bu misyonunu tam yerine getirememiştir.145 Başka kaynaklarda İsa’nın kendisini peygamber
olarak gördüğüne değinmektedir. Buna göre İsa peygamberliği, kendi öğretisinin temelinde bulundurmuştur. O, peygamber olarak Tanrı’yı, Tanrı’nın sözünü ve Tanrı’nın iradesini insanlara tebliğ eden bir aracıdır.146
Mensching, İsa’nın sürecinin çarmıha gerilme ile sonlandığını ve ölümüyle birlikte tarihi olarak tespit edilebilecek olayların sonlandığını ve bunun yanında dirilmesi ve göğe yükselmesi gibi olayların bu alana dahil olmadığını ifade etmektedir. Hıristiyanlık tarihinde İsa’dan sonra havarileri ön plana çıkmaktadır.147 Bunun yanında
ele geçen tarihi bilgilere göre, İsa çevresindekileri hislerde değişikliğe ve kendisini takip etmeye davet etmiştir. Mesihlik veya tanrının oğlu olduğuna imana davet etmemiştir. Fakat Mensching’e göre bilimsel olarak anlaşılması zor bir dönüşüm yaşanmış ve Tanrının krallığı ve Tanrı oğlu inancı gelişmiştir. Mensching bu durumu bazı noktalarda Paulus’a bağlamaktadır. Paulus’un teolojisinin üstündeki Yahudilik ve Yunan mistik mitolojisi etkisidir. Bu düşüncede Yunan mitolojilerindeki Tanrı oğlu olma ve Yahudilikteki Mesih beklentisi bulunmaktadır.148 Bazı araştırmacılar da Hıristiyanlıktaki
Tanrı oğlu kavramının Paulus öncesi Helenistik kesimde bulunduğunu belirtmektedirler. Buna göre, Paulus bu düşünceyi alıp geliştirerek Hıristiyanlık içinde bir kullanım alanı geliştirmiştir.149 Mensching’in verdiği bu bilgilerin sonucunda ona göre, İsa’nın bir
peygamber olduğu ve Tanrının oğlu ve Mesihlik iddialarının ise İsa sonrasında ortaya çıktığı görüşüne sahip olduğu anlaşılmaktadır.
Hıristiyanlık ve İsa ile ilgili bu dine mensup olan veya olmayan birçok araştırma ve dolayısıyla birçok görüş bulunmaktadır. Mensching çoğunluk tarafından kabul gören Paulus düşüncesi etrafında şekillenmiş Hristiyanlığı ele almaktadır. Bu bölümde ele alınan diğer dinlerde olduğu gibi Hıristiyanlıkta da tarihi detay ve inanç esaslarına çok fazla değinmeden bu dinin kendine has özelliği tespit edilmektedir.
Mensching’e göre Hıristiyanlık, Tanrı ve Dünya ile alakalı yeni öğretiler getiren ya da yeni ahlaki talepler dayatan bir din olarak görülmemelidir. Bu din, yeni bir şekilde akıl ve irade üzerinden öğreti, emir ve mesajlar iletmemektedir. Hristiyanlığı incelerken,
145 Gustav Mensching, Die Weltreligionen, s.199-200.
146 Mahmut Aydın, Tarihsel İsa- İmanın Mesih’inden Tarihin İsa’sına, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2012, s.181.
147 Gustav Mensching, Die Weltreligionen, s.203-204. 148 Gustav Mensching, Die Weltreligionen, s.217-220.
dikkat edilmesi gereken önemli konulardan biri İsa ve havarilerinin ilişkisidir. Bu konuda usta- çırak benzetmesi yapılmaktadır. Havariler bir manada Tanrı’yı tecrübe eden insanlardır. Onlar Tanrı tarafından direk muhatap alınan ve algılanan kişilikler olarak görülmektedirler.150
Hıristiyanlıkta önemli olan bir diğer konuda günah algısıdır. Dini tecrübe olarak ezeli günah düşüncesi mevcuttur. Bu günah dinin kurallarına karşı gelme şeklinde değil de Tanrıdan uzaklaşma şeklinde algılanmaktadır. Hıristiyan’ın dileği tanrısıyla iyi bir duruma gelmektir. Bu noktada Tanrı İsa günahkarları bulup rahmet eden ve onları kaybolmaktan kurtarandır. İsa’ya bağlanmak demek, Tanrının nezdinde yükselmek demektir ve bu gerçeklikte yeni bir manayla yaşamaktır. Dünya algısı da etrafımızdaki gerçeklik olarak değil, Tanrı tarafından yönetilen güçlerin tamamı olarak görülür. İnsanın yapması gerekende, kendi içinde ve dışında yaşayan ve ona etki eden bu güçleri aşmaktır. Mensching, Hıristiyanlığı karakterize ederken, Van der Leuuw’in Fenomenolojisinde Hıristiyanlıkla alakalı “Sevgi Dini” ifadesine ekleme yaparak bu dini Tanrının çocuğu olma ve Tanrı sevgisi dini olarak geliştirdiğini ifade eder.151
Mensching’e göre İsa Dinler Tarihi açısından bir tip olarak değerlendirilecek olursa, o Muhammed gibi bir kanun öğreticisi veya Buda gibi ezeli bir kurtuluş öğretisinin bildiricisi değildir. Hıristiyanlığa göre İsa, bir kurtarıcı figüründedir, bu Tanrının krallığının kurtarıcısı demektir. Mensching’e göre bir din kurucusu olarak Muhammed’de kurtarmak istemekte, fakat bu Allah’ın adıyla ikaz etmesi ve davet etmesiyle olmaktadır. Fakat İsa teselli etmekte ve kurtuluşu hediye etmektedir.152 Özet bir ifadeyle; Mensching
Hıristiyanlığın katı kurallar getiren yeni bir inanç sistemi olmadığını, ayrıca bu dini Tanrının sevgisini ve kurtuluşunu müjdeleyen pozitif bir din olarak tasvir etmektedir.