Grupla zihin haritası oluĢturma

Zihin haritalama bireysel yapılacağı gibi grupla da yapılabilmektedir (Michalko, 2001: 61; Kalaycı, 2004: 71; Buzan, 2009a: 81). Grupla zihin haritalama zihin haritalamanın bir baĢka yoludur Michalko (2001: 61) grupla zihin haritası yapımını katılımcıların enerjilerini bir beyin fırtınası aktivitesinden sonra konuya iliĢkin zihin haritası yapımına harcadıkları bir süreç olarak nitelendirmektedir. Kalaycı (2004: 72) da zihin haritalamanın beyin fırtınasının kâğıda geçirilmesi olduğunu belirterek zihin haritasını bilinçli çağrıĢımların ve yaratıcı düĢüncelerin bir araya getirildiği bir araç olarak tanımlamaktadır.

Grupla yapılan bir beyin fırtınası sırasında, zihin haritası grubun fikir birliğine ulaĢtığı; düĢünülenlerin kayıt altına alındığı ve ortak bir hafıza olarak addedilebileceği bir dıĢavurum faaliyetidir. Bu süreçte bireyler enerjilerini “grup beyni” adı altında birleĢtirirler ve ortak düĢünürler (Buzan, 2007: 166). Zaten grupla zihin haritası oluĢturma çalıĢmalarında öğrencilerin akademik baĢarıları kadar sosyal becerilerinin de geliĢtiği vurgulanmaktadır (Goognough ve Woods, 2002: 3).

Grupla zihin haritası yapımında öncelikle her bir katılımcıdan kendi zihinlerinde konuya iliĢkin bir haritalama yapmaları daha sonrada birlikte hareket ederek ortak bir zihin haritası çıkarmaları istenmektedir. Çizim grup tarafından ortak yapılacağı gibi, iyi bir grup elemanı tarafından; ancak renklere ve Ģekillere grupça kararlar verilerek de yapılabilir. Grubun oluĢturacağı fikirler, ortak hareket edilerek değerlendirilmeli ve zihin haritasına yansıtılmalıdır (Michalko, 2001: 61). Grup çalıĢması mantığına dayalı olarak yapılacak zihin haritası çalıĢmasında ortak fikirlerin ortaya çıkarılmasının sağlanacağı savunulmaktadır. Buzan (2009a: 81), grupla zihin haritası yapılırken gruptaki herkesin haritaya bir Ģekilde katkı sağlayacağını ifade ederken ortak bir sahiplenme duygusunun açığa çıkacağını da eklemektedir. Bu durumun ise fikirlerin kategorizasyonuna ve geliĢmesine imkân tanıdığı belirtilmiĢtir.

Tony Buzan grupla zihin haritası oluĢturmada yedi ana basamağın olduğunu ifade etmektedir (Buzan ve Buzan, 2007: 168-170):

1. Konunun tanımlanması: Konu baĢlığının net bir biçimde açıklanması ve

amacın da yalın bir biçimde ifade edilmesi gerekmektedir. Grup üyelerine üzerinde çalıĢacakları ve tartıĢtıkları konuya iliĢkin bütün bilgiler sunulmalıdır.

2. Bireysel beyin fırtınası: Grupta bulunan her bir üye bireysel anlamda kendi

baĢına zihin haritası yapacak kadar konu üzerinde düĢünmelidir. Zihin haritası yapımındaki beyin fırtınası geleneksel anlamdaki bir kiĢinin yönettiği ve bir kiĢinin de grubun fikirlerini not ettiği beyin fırtınası tekniğinden belirgin biçimde farklılık göstermektir. Beyin fırtınasında üzerinde durulan her kelime her kavram gruptaki bireyleri aynı yöne doğru sürüklemektedir.

3. Küçük grup tartışması: Zihin haritası yapacak grup kendi içinde daha küçük

gruplara bölünür. Bölünen bu küçük gruplar konuya iliĢkin fikirlerini gruptaki arkadaĢlarıyla paylaĢırlar. Bu süreç gruptakilerin konuya iliĢkin paylaĢımlarını sağlayarak duruma iliĢkin pozitif ve kabullenilebilir bir tutum oluĢmasını sağlaması açısından oldukça faydalıdır. Bahsedilen fikirlerin diğer grup üyeleri tarafından kabullenilmesi ve desteklenmesi de yine bu süreç açısından önemli bir kazanımdır. Bu sayede bireylerin zihinleri çağrıĢım zinciri oluĢturmak için cesaretlendirilmiĢ olmaktadır. Öyleki gereksiz, aptalca ya da zayıf sayılabilecek fikirlerin bile zihin dünyasındaki bu çağrıĢım zinciri içerisinde derin bir algılayıĢla anlamlandırılabileceği ve iĢe yarar hâle getirilebileceği düĢünülebilir.

4. İlk çoklu zihin haritasının yapımı: Küçük grup tartıĢmasının bitirilmesiyle

grup ilk çoklu zihin haritasının yapımına geçebilir. Bu aĢamada gerekli olan büyük bir parça kâğıttır. Yapım aĢamasında bütün grup birlikte çalıĢabileceği gibi, ortak bir kararla gruptan belirlenecek bir kiĢi tarafından da gerçekleĢtirilebilir. Renkler ve kullanılacak kodlamalar fikirlerin netliğinin sağlanması açısından ortak grup kararıyla belirlenmelidir. Temel düzenleyici fikirler zihin haritasının ana dallarını oluĢturmalıdır ve kullanılan fikirlerin hepsi anonim olmalıdır. Ortak kabul görmüĢ fikirlerin kullanılmasına özen gösterilmelidir.

5. Kuluçka dönemi: Bu bölümde hazırlanan zihin haritasının adeta gömülmesi

ve saklanması söz konusudur. Bu sürece bir nevi demlenme süreci de demek mümkündür. Bu yönüyle de grupla zihin haritalama sürecinin yine geleneksel anlamdaki beyin fırtınası sürecinden belirgin biçimde ayrıldığı görülmektedir. Çünkü bu uygulamada bir sonuca ulaĢıncaya dek yürütülen sözel ve analitik bir aktiviteye dayanan bir süreç bulunmaktadır. Bu yaklaĢım beynin sadece belirli bir bölüm yeteneklerini kullanmasını sağlarken beynin diğer farklı ve doğal düĢünme biçimlerinin harekete geçmesinin önünde engel teĢkil etmektedir. Beynin farklı düĢünebilme yeteneklerinin tam olarak soyutlandığını söylemek elbette ki doğru olmaz ancak sinerji oluĢturacak biçimde birbiriyle iliĢkili düĢünebilme yeteneğinin eksildiğini söylemek mümkündür.

6. İkinci yeniden oluşturma ve düzenleme: Kuluçka evresinin ardından grup 2.,

3. ve 4. aĢamaları tekrarlamalıdır. Dolayısıyla zihin haritasının yeniden inĢası ve gözden geçirilmesi gerçekleĢtirilmiĢ olur.

7. Analiz ve karar verme: Bu basamakta grubun, kritik kararları gözden

geçirmesi, amaçları ve planları kontrol etmesi gerekmektedir.

Grupla zihin haritası uygulamasının bir çeĢidi, çiftli zihin haritalamadır. Çiftli zihin haritalama, iki kiĢinin birlikte ortaya bir proje çıkaracakları zaman yaratıcılıklarını kullanabilecekleri bir teknik olarak ifade edilebilir. Bu süreçte de öncelikle konu tanımlanır, gruptakiler önce ayrılıp kendi bireysel zihin haritalarını yaparlar, daha sonra tekrar birleĢerek tartıĢır ve fikir alıĢveriĢi yaparlar. Daha sonra ilk birleĢik zihin haritalarını yaratırlar; yeni fikirlerini entegre ederler, birleĢik zihin haritalarını düzenler ve yeniden oluĢtururlar. Son olarak mevcut durumu analiz eder ve kararlarını verirler (Buzan ve Buzan, 2007: 170). Grupla zihin haritası yapmanın, daha çok yaratıcılıkları birleĢtirmek, hatırlamayı kombine biçimde sağlamak, grupla problem çözmek ve durumu analiz etmek, grupla karar vermek, grupla proje yönetmek, grupla eğitim ve öğretim gibi alanlarda kullanılabileceği ifade edilmektedir (Buzan ve Buzan, 2007: 170).

Grupla zihin haritası yapmanın faydaları Ģöyle sıralanmaktadır (Buzan ve Buzan, 2007: 170-171):

 Bu teknikle öğrenmek ve düĢünmek, insan beyni açısından daha doğal ve daha keyiflidir.

 Grupla zihin haritalama sürecinde hem bireye hem de gruba eĢit ve ahenkli bir vurgu vardır. Bireylerin enerjilerini ve sahip oldukları mental evreni, içinde bulundukları gruba katkı sağlamak amacıyla kullandıkları ifade edilebilir.

 Yapılan bireysel katkılar, grubun gücünü artırmaktadır ve bu durum, bireylerin duruma iliĢkin katkı sağlama isteklerini kuvvetlendirmektedir.

 Bu teknikle klasik beyin fırtınasına göre daha fazla yaratıcı ve kullanıĢlı fikir üretilmesi olasıdır.

 Zihin haritalama süreci otomatik olarak grup içerisinde bir konsensus ortamı oluĢturur; bu sayede takım ruhu oluĢur ve gruptaki herkes grubun ortak amaçlarına odaklanır ve o doğrultuda hareket eder.

 Her düĢünce gruptaki herkesin kabulünden geçer; bu nedenle yapılan iĢi sahiplenme duygusu oluĢur.

 Gruba ait zihin haritası grubun ortak hafızasını yansıtır. Aynı zamanda bu, toplantının ya da yapılan zihin haritalama oturumunun ardından, herkesin ortak Ģeyleri algıladığının ve anladığının garantisi olarak görülebilir.

 Grupla zihin haritalama kiĢilerin bireysel geliĢimi açısından da önemli bir tekniktir. Çünkü bu teknik, kiĢilerin konuya iliĢkin fikirlerini test ederken baĢvuracakları ve fikirlerini karĢılaĢtırabilecekleri bir kaynaktır.