Goltz PaĢa‟nın Edirne Manevrası Hakkındaki Değerlendirmesi

ait değerlendirmelerini yapan, bu manevranın sevk ve idaresinden sorumlu Harekât Müdürü, Goltz PaĢa üçüncü günkü harekâta iliĢkin ise aĢağıdaki açıklamalarda bulunmuĢtur.

Buna göre savaĢın gidiĢatına ve aldıkları malumata göre ġark Fırkası kumandanının Kara Yusuf civarındaki savunma kararı ile Garp Fırkası kumandanının taarruz kararını alması doğruydu. Yine Goltz PaĢa ġark Fırkası kumandanının kendi sol cenahında nispeten az kuvvet bırakmasını ve kuvvetinin büyük kısmını baĢlangıçtan itibaren kendi sağ cenahında toplamasını doğru bulmaktadır. Goltz PaĢa, bir önceki günkü muharebelerle, sol cenahını emin vaziyette gören, ġark Fırkası Kumandanının sabah bir çıkıĢ müfrezesiyle birlikte Edirne‟den Hızır Ağa istikametine ilerlemesini yerinde görmüĢtür. Muharebede kumandanların böyle zamanlarda müsait fırsatlardan istifade ederek uygun olan tarafta az kuvvet bırakıp kesin netice alınacak bölgeye mümkün mertebe çok kuvvet sevk etmesinin doğru bir harekât tarzı olacağına dikkat çekmiĢtir.

Yukarıdaki açıklamaları doğrultusunda Garp Fırkası kumandanının da aynı suretle hareket ederek, düĢmanı cepheden iĢgal etmek üzere, kendi sağ cenahından yeteri kadar kuvvet bırakarak, kalan 3 piyade alayı ve 5 batarya ile düĢmanın sol cenahının aleyhine kesin taarruzu icra etmesi gerektiğini ifade etmiĢtir101

.

Goltz PaĢa‟ya göre dikkat edilmesi gereken bir husus da ġark Fırkası‟nın cepheden ilerleyen kolunun, çevirme hareketini icra edecek diğer kolun muharebeye girmesine kadar, düĢmanla ciddi muharebeye giriĢmekten kaçınması, sonra birlikte hareket etmesi gerektiğiydi. Bu hususa dikkat edilmemesi halinde düĢman kendi sol cenahına çok kuvvet toplayıp Garp Fırkası‟nın çevirme hareketini icra etmesinden evvel, cepheden ilerleyen kolunu periĢan edebilirdi.

ġark Fırkası‟nın asıl kuvvetini kendi cenahında bulundurması ve Garp Fırkası‟nın da büyük kısmıyla aynı cenaha taarruz etmesi sebebiyle, cephenin gereksiz bir Ģekilde uzadığını belirten MareĢal gerçek savaĢta bunun çok mahsurlu olabileceğini açıklamıĢtır. Kumandanların düĢtüğü bu hatanın sebebi olarak 1/210.000 ölçekli haritalara göre karar verilmesini ve tertip alınmasını göstermiĢ, bu gibi haritaların köyleri nispeten büyük gösterirken, aradaki mesafeleri nispeten küçük gösterdiğini, bunun mesafe konusunda aldanmaya yol açabileceğini, bu gibi hallerde araziye göre tertip almanın daha doğru olacağını izah etmiĢtir102

.

MareĢal Goltz‟a göre tarafların kesin sonuca ulaĢacakları Ģarkın sağ ve garbın sol cenahındaki kuvvetleri arasında bir denge ortaya çıkmıĢtı. Her iki tarafın da piyadeleri ve makineli tüfek kuvvetleri eĢit hale gelmiĢti. Ancak ġark topçuları 3 batarya daha fazla kuvvette bulunuyordu. Bu durumda manevranın sonuna doğru Edirne çıkıĢ müfrezesinin Küçük Düllük güneyinde batının sağ cenahı aleyhine muharebeye girmesi ve muharebenin bu Ģekilde devamı halinde sonuç ġark için bir baĢarı olacaktı. Ancak, her iki tarafın da muharebenin ne suretle neticeleneceği belli olmadan önce kuvvetlerini erken çekmesinden dolayı hangi tarafın muvaffak olacağının kestirilmesinin zor olduğunu ifade etmiĢtir103

.

Manevra değerlendirmelerinin sonunda Goltz PaĢa en mühim gördükleri birkaç tabiye düĢüncesini de söylemiĢtir. Yapılacak harekâta seri ve kesin olarak karar verilmesi ve onu kati olarak icra edilmesi gerektiğini, bir emrin daima kararlaĢtırılan mahalde verilmesi gerektiğini, herkesin iĢe karıĢarak münakaĢaya mahal vermemesi gerektiğini, bunun harekâtın olmazsa olmaz kuralı olduğunu ifade etmiĢtir104

.

Manevraya iliĢkin değerlendirmenin bir kısmında da Goltz PaĢa kumandanların verdikleri emirlerin kesinlikle Ģüpheye yer bırakmaması gerektiğini belirtmiĢtir. O‟na göre uygun olmayan durumlarda bile emirler, Ģüphe ve tereddüte mahal bırakmayacak bir Ģekilde verilmeliydi. Aksi takdirde verilen emirler baĢarısızlıklara yol açabilirdi. Yine Goltz PaĢa‟ya göre askeri harekât esnasında

102 _{a.g.e. , s. 45.}

103 _{a.g.e. , s. 46.}

kumandanlar, emir komuta ettikleri askerlerin kuvvetlerini boĢ yere sarf etmemelilerdi. Çünkü bu kuvveti düĢman üzerine atılmak ve muzaffer olmak istenilen mühim zamanlarda kullanmayı düĢünmelilerdi. Bu da askerlerin gereksiz yere koĢturulup yorulmaması ve fırsat buldukça dinlendirilmesi ile mümkün olacaktı105

.

Goltz PaĢa değerlendirmelerinin devamında ise, Edirne Manevrasının icrasıyla o güne kadar hiçbir manevraya katılmamıĢ, gerçek fiĢek dahi atmamıĢ, ümera ve zabitanın ilk defa bir manevra ortamını yaĢadığını, bütün bu olumsuzluklara rağmen manevranın baĢarıya geçtiğini belirtmiĢtir. Bu baĢarının nedenini ise Türk Askerinin zorlu Ģartlara alıĢık olmasına bağlayan MareĢal manevranın ertelenmeyip hemen yapılmasıyla, askerin savaĢın ne demek olduğunu arazi üzerinde bir kez daha gördüğünü söylemiĢtir. PaĢa‟ya gören bu zorlukları gören askerin daha sonraki talim ve dersleri kolaylıkla anlaması mümkün olacaktı106.

Manevraların sevk ve idaresiyle icrasının zor bir iĢ olmadığını bilhassa harp tarihinden istifade edilerek gereken her türlü bilgi ve tecrübelerin alınıp uygulanabileceğini belirttiği konuĢmasına “bir kere durum tasavvur edildikten sonra harekâtın icrası esnasında iki tarafa gerekirse mezkûr vaziyet dâhilinde hakikate muvafık malumat verilerek tatbikatının intizamının korunabileceğini” sözleriyle devam ederek manevralarda yer alacak dost ve düĢman kuvvetlere geliĢen durumlara göre doğru bilgi verilmesi halinde manevraların düzenli ve baĢarılı bir Ģekilde yapılabileceğini belirtmiĢtir.

Yine konuĢmasında bir ordunun usulüne uygun ve düzenli bir Ģekilde tatbikat ve manevra yapmaya alıĢmasının önemine iĢaret eden Goltz PaĢa böyle bir ordunun kolay kolay manevra ve tatbikatlardan vazgeçmeyeceğini vurgulamıĢtır.

Yapılan manevralarda dikkati çeken eksikliklerin kendinden önce konuĢma yapan Miralay Pertev Bey107 tarafından beyan edildiğini ancak kendisinin de bu

105 _{a.g.e. , s. 47.}

106

a.g.e. , s. 50.

107 _{Goltz PaĢa, kendisinin de talebesi olan Miralay Pertev Bey‟i, muharebe talimlerini çok iyi tecrübe}

etmiĢ bir subay olarak nitelendirmektedir. Von Der Goltz PaĢa, Genç Türkiye‟nin Hezimeti İmkân ve İtilası, Çev. H. Cevdet, Cemiyet Kütüphanesi, Kader Matbaası, Ġstanbul1332. s. 14.

konuda bazı ilaveler yapma ihtiyacı duyduğunu dile getiren Goltz, PaĢa; bilhassa emirler üzerine bir Ģeyler söylemiĢtir. Alman MareĢaline göre emirlerin yerine getirilmesinde daha kararlı olunmalıydı. Verilen emir tereddütsüz ve itirazsız yerine getirilmeliydi. Emirlerde bir hata hissedilse bile daha sonradan emir verenin dikkati çekilmeliydi. Ayrıca harp harekâtının daha kati olarak ve daima en kısa yoldan icra edilmesi gerektiğini ifade eden Goltz PaĢa tatbikat esnasında yeni silahların tesirine daha fazla dikkat edilmesini de söyleyerek değerlendirmesine son vermiĢtir108

.

2.3.2. 2’nci Ordu Komutanı Birinci Ferik Abdullah PaĢa’nın Edirne Manevrası Hakkındaki Değerlendirmesi

2‟nci Ordu Komutanı Birinci Ferik Abdullah PaĢa, MüĢir Goltz PaĢa‟nın sözlerini tamamlamasından sonra yapılan manevralarla ilgili bir değerlendirme yapmak üzere söz almıĢtır. Değerlendirmesinde, öncelikle yapılan manevraların askerlik açısından zor hatta imkânsız görülen Ģeylerin cesaret, azim, dayanıklılık ve istekle yapılmasının mümkün olduğunu öğrettiğini belirten Abdullah PaĢa, Ģimdiden ciddi ve uygulamaya dönük düzenli bir surette çalıĢmaya devam edildiği takdirde gelecek seneye daha büyük ölçüde ve daha mükemmel surette manevralar icra edilebileceği kanaatinde olduğunu söylemiĢtir.

Bu his ve kanaati kazanmanın savaĢa hazır olma noktasından fevkalade önemli olduğunu ifade eden Abdullah PaĢa, Edirne Manevrası gibi büyük ölçekli bir kolordu manevrasının Osmanlı Ordusu tarafından ilk kez icra edildiğini buna sebep olan ve ordumuzun madden ve manen bu manevradan istifade etmesini sağlayan MareĢal Goltz‟a teĢekkür ederek konuĢmasını tamamlamıĢtır109

.

Bu değerlendirmelerin akabinde manevraya katılan gerek MareĢal Goltz PaĢa ve gerekse diğer kumandanlar ile yabancı devletlerin ateĢemiliterleri Kara Yusuf‟tan binilen otomobillerle Edirne‟ye dönmüĢlerdir. Edirne‟de 27 Ekim tarihinde yapılan resmigeçit töreni ile Edirne Manevrası sona ermiĢtir110

.

108 _{Pertev, 1325 Sonbaharında İcra Edilmiş Olan İkinci Ordu Manevraları, s. 51-52.}

109 _{a.g.e. , s. 49.}

2.3.3. Mustafa Kemal’in Edirne Manevrası Hakkındaki Değerlendirmesi