Bursa Manevrasının Ġcrası

Bursa Manevrası 30 Eylül-16 Ekim 1929 tarihleri arasında üç safhada icra edilmiĢtir337_{. Birinci safha 30 Eylül-1 Ekim tarihleri arasında Ġzmit Müstahkem} Mevki ve Deniz Üssü‟nde icra edilmiĢtir. Ġkinci safha donanma ve denizaltı gemilerinin iĢtirakiyle 5-11 Ekim tarihleri arasında yapılmıĢ, 8 Ekim tarihinde birliklerin dinlenmesi için bir gün istirahat verilmiĢtir338

. Bindirme tatbikatı, deniz nakliyatı ve asker çıkarma faaliyetlerini içeren üçüncü ve son safha ise 14-16 Ekim tarihleri arasında icra edilmiĢtir339

.

Manevrada kuvvetler mavi ve kırmızı olarak ikiye ayrılmıĢtır Her taburun flamalı alayı temsil edeceği, bu taburların bölüklerinin sırasıyla taburları, taburların takımları, takımların bölükleri ve mangaların da takımları temsil edeceği, her takım için bir flamaya gerek duyulduğu bildirilmiĢtir

Bu manevrada da kuvvetler mavi ve kırmızı olarak ikiye ayrılmıĢtır340 . Taburlar alayları, bölükler taburları, takımlar bölükleri ve mangalar da takımları temsil etmiĢtir341

.

Buradaki faaliyetten maksat, tatbikat sahasında görevlendirilen birliklerin gerçek mevcutlarıyla değil temsili mevcutlarıyla manevraya iĢtirak etmeleridir. Günümüzde kadro tatbikatları olarak icra edilen faaliyetlerde olduğu gibi, bu uygulama ile manevraya birliklerin mümkün olduğu kadar lider personelinin katılımı hedeflenmektedir. Bu sayede tatbikatın hem daha az maliyetle icrası hem de birliklerin geri kalan kısımlarının -hali hazırdaki görevlerine devam ederken- katılımı sağlanan lider personel vasıtasıyla sonradan burada kazanılan tecrübelerden faydalanmaları öngörülmektedir.

Bu manevraya, 1‟inci Ordu MüfettiĢliği‟ne bağlı 2, 3 ve 4‟üncü Kolordu birliklerinden muhtelif tümen, alay ve taburlar, bir muhabere alayı, hava taburundan mürettep iki bölük ve iki mektep tayyaresi iĢtirak etmiĢtir. Donanmadan bir deniz

337 _{a.g.e. , s. 2-3.}

338

T. C. CumhurbaĢkanlığı ArĢivi, Kutu Nu: 1/174(46-4), Fihrist Nu: 2/157, Belge Nu: 2-9.

339 _{T. C. CumhurbaĢkanlığı ArĢivi, Kutu Nu: 1/174(46-4), Fihrist Nu: 2/157, Belge Nu: 2-7.}

340 _{T. C. CumhurbaĢkanlığı ArĢivi, Kutu Nu: 1/174(46-4), Fihrist Nu: 2/157, Belge Nu: 2.}

tayyare bölüğü ve denizaltı gemileri, denizcilik idaresinden yeterli sayıda küçüklü büyüklü nakliye gemileri ve çeĢitli nakliye vasıtaları katılmıĢtır342

.

Manevranın birinci safhasında Ġzmit Mst. Mv. K. lığı emrine; iki adet denizaltı, Samsun, TaĢoz ve Basra Torpidoları, üç tayyareden mürekkep bir deniz tayyare bölüğü verilmiĢtir. Ayrıca Mst. Mv. K. lığına, inĢaatı istihkâmiye bölüğünden ve ikinci mıntıkadaki bataryalardan istifade ederek iki piyade alayı ve bir sahil muhafız taburunu teĢkil etme emri verilmiĢtir343

.

Denizaltı gemilerinin, Mst. Mv. K.lığı ve Bahriye Üssü ile irtibatı için, Ġzmit‟e gelecek olan Aydın Reis Gambotu‟nun veya Rasıt ünvanlı geminin telsizinden istifade etmeleri planlanmıĢtır. Denizaltı gemilerinin hakemliğini Mst. Mv. K. lığı‟nın hakemlerinin yapacağı bildirilmiĢtir344

.

Ayrıca deniz tayyare bölüğünden beĢ tayyarenin de manevranın bu ilk safhasında hazır bulunması, üç tayyarenin Ġzmit‟e gitmesi, diğer ikisinin ise YeĢilköy‟de konuĢlanması planlanmıĢtır. Ġzmit‟deki tayyarelerin Aydın Reis Gambotu‟nun veya Rasıt Gemisi‟nin telsizini kullanacağı, YeĢilköy‟deki tayyarelerin ise, Tayyare Makinist Mektebi‟ndeki Ģehir telefonuyla Okmeydanı Telsiz Ġstasyonu‟na ulaĢarak, Okmeydanı telsizi vasıtasıyla haberleĢeceği bildirilmiĢtir345

. Ayrıca, Harp Akademisi baĢta olmak üzere hâlihazırda askeri eğitim veren kurumlardan Harbiye Mektebi, Topçu AtıĢ Mektebi, Binicilik Mektebi, AtıĢ Mektebi ve Ġhtiyat Zabit Mektepleri‟nden bazı öğrenciler de bu manevraya iĢtirak etmiĢlerdir346

.

Karargâh ve kıtaların, barıĢ zamanlarına oranla daha dolgun, sefer kadrosuna daha yakın mevcutlara sahip olabilmeleri ve hareket kabiliyetlerinin temini amacıyla yukarıda sayılan birliklere ilave olarak manevra kadrolarının oluĢturulmasında aĢağıdaki tertiplerden de istifade olunmuĢtur.

342 _{1929 Bursa Manevrası, s. 3.}

343

T. C. CumhurbaĢkanlığı ArĢivi, Kutu Nu: 1/174(46-4), Fihrist Nu: 2/157, Belge Nu: 2-5.

344 _{T. C. CumhurbaĢkanlığı ArĢivi, Kutu Nu: 1/174(46-4), Fihrist Nu: 2/157, Belge Nu: 2-7, 8.}

345 _{T. C. CumhurbaĢkanlığı ArĢivi, Kutu Nu: 1/174(46-4), Fihrist Nu: 2/157, Belge Nu: 2-8.}

Harp Akademisi‟nde tahsil gören ve Ġstanbul‟da mektep ve kurslarda bulunan zabitlerle, karargâh ve kıtaların zabit ihtiyacı karĢılanmıĢtır.

Gedikli Küçük Zabit Mektebi talebelerinden kıtalara küçük zabitler verilmiĢtir. 1‟inci Tümen‟e bağlı iki alayın 3‟üncü taburları ikmal efradı olarak diğer taburlara verilmiĢtir. Harbiye Mektebi ile Ġhtiyat Zabit Mektebi talebeleri de birer tabur halinde bu alayların 3‟üncü taburlarını teĢkil etmiĢtir.

Manevra için üç alay seferber edilmiĢ, bu alayların seferi mevcutlarının manevra kadrosundan fazla kalan efradı diğer alaylara ikmal efradı olarak tahsis edilmiĢtir.

Manevraya katılan donanmanın diğer personel ihtiyacı da Deniz Harp Mektebi talebeleriyle karĢılanmıĢtır347

.

Manevrada her safha için verilecek harp vaziyetlerinin icra tarzlarına esas teĢkil edecek karar ve emirlerin, Mst. Mv. K.lığı hakemlerine zamanında gönderilmesi istenmiĢtir. Hakemlerin de bu karar ve emirleri, kendi mütalaalarını da ekleyerek, 15 Ekim tarihine kadar Ordu Komutanlığına göndermesi gerektiği bildirilmiĢtir348

.

Manevranın birinci safhasında kırmızı birliklerin emir ve komutası 4‟üncü Kolordu K.lığı349_{, mavi birliklerin emir ve komutası ise 2‟nci Kolordu K.lığı} tarafından yapılmıĢtır350

.

Manevranın birinci safhasında, kırmızı taraftan kullanılacak iaĢe merkezleri Gemlik, Bursa, Mudanya, Koru Ġstasyonu, Sülüklü Karakolu ambarları351

, mavi tarafından kullanılacak iaĢe merkezleri, Uluabat, RonkoĢ Köyü ambarları olarak belirlenmiĢtir. Manevra harekâtı esnasında bu ambarların veya diğer tesis edilmiĢ ambarların, hangi (kırmızı-mavi) taraf mıntıkasına dâhil olursa olsunlar tahliye ettirilmemeleri veya değiĢtirilmemeleri emredilmiĢtir. Ambar mevkilerinin hangi taraf mıntıkasında kalırsa o tarafın istifadesinde kullanılacağı bildirilmiĢtir.

347 _{a.g.e. , s. 4.}

348

T. C. CumhurbaĢkanlığı ArĢivi, Kutu Nu: 1/174(46-4), Fihrist Nu: 2/157, Belge Nu: 2-5.

349 _{T. C. CumhurbaĢkanlığı ArĢivi, Kutu Nu: 1/174(46-4), Fihrist Nu: 2/157, Belge Nu: 2-9.}

350 _{T. C. CumhurbaĢkanlığı ArĢivi, Kutu Nu: 1/174(46-4), Fihrist Nu: 2/157, Belge Nu: 2-20.}

Ambarların birisinden diğerine erzak nakli ve ambarlardan kıta tevzi mahallerine icabında iaĢe sevkinin, kolorduların ellerinde bulunan nakliye taburu kolları marifetiyle yapılacağı emredilmiĢtir352

.

Manevra sırasında tarafların cephe gerilerinde hava keĢifleri yapılmıĢtır353_{.Hava keĢiflerini baĢarıyla gerçekleĢtiren Türk pilotları, kumandanlarını} ziyadesiyle memnun etmiĢtir.

Manevra süresince bir arada bulunan askerlerin salgın hastalıklardan korunmasına özen gösterilmiĢtir. Bu kapsamda manevraya iĢtirak eden kıtalarda kolera ve dizanteri aĢıları uygulanmıĢtır. Yeni celp edilen yedek efraddan tifo aĢısı yapılmamıĢ olanlarına tifo aĢısı uygulanmıĢtır354

.

Netice olarak, Bursa mıntıkasının manevra için seçimi, her türlü arazi arıza, Ģekil ve örtülerini, birçok yolları, ormancıkları, ağaçlıkları, akarsuları, geçit ve köprüleri ihtiva etmesi itibariyle, çok isabetli olmuĢtur. Bu arazi Ģartları, her nevi muharebenin tatbikine ve kıtalarda muhtelif yer arızalarından istifadeye, gizleme tatbikatına, gözetleme ve keĢif hususlarının geniĢ bir surette imkânına zemin hazırlamıĢtır. Bu sebeple Bursa mıntıkasının seçilmesi manevradan sağlanan faydayı çok arttırmıĢtır355

.