Geniza Belgeleri Đle Đlgili Çalışmaları

Akademik hayatının geç bir döneminde karşılaştığı, 11. ve 13. yy.lar arasında Đslam yönetimi altındaki Yahudilerin sosyo-ekonomik yapısı, aile yaşamı ile ilgili çok kıymetli bilgiler veren Geniza belgeleri onun asıl çalışma alanı olmuştur.

92

Goitein, Yahudiler, s. 11

93

Euorfasia: Üçüncü dünya ülkelerinin sahip olduğu değerlere verilen isimdir.Bkz. Goitein, Yahudiler, s. 13

A) Kitapları

a. Mediterrenean Society: The Jewis Communites of Cairo Geniza: Goitein, hayatı boyunca Geniza Belgeleri üzerinde yaptığı çalışmalarını bu eserinde toplamıştır. Sonraki bölümlerde detaylı bir şekilde ele alacağımız ve tezimizin asıl konusu olan bu eseri; beş cilt halinde yayınlanmıştır. Cilt I Ekonomik Temeller (1967); Cilt II, Cemaat (1971); Cilt III, Aile (1978); Cilt IV, Günlük Heyet (1982); Cilt V, Birey (1988)94 konularından oluşmaktadır.

Goitein bu devasa yapıtında; Ortaçağ Đslam Dünyasında yaşayan Yahudilerin ekonomik, sosyal ve aile hayatı ile ilgili başka kaynaklarda yer almayan konuları Geniza Belgelerinin ışığında aydınlatmıştır.

b. Letters of Medieval Jewish Traders (Princeton, New Jersey – 1973): Goitein’in Geniza Belgelerine dayalı olarak hazırladığı diğer önemli çalışması olan Letters of Medieval Jewish Traders ise birçok mektuptan seçilen seksenden fazla tüccar mektubundan oluşmaktadır. Goitein bu eserinde; Ortaçağ Yahudi tüccarların ticari faaliyetlerini Geniza Mektuplarına dayandırarak ortaya koymuştur95. Yahudi tüccarların o dönemdeki dünya ticareti üzerindeki önemini göstermesi bakımından çok önemli bir eserdir. Bu mektupların dışında hesap çizelgeleri, nakliye ve yolculuklarıyla ilgili belgelerde eserde yer almıştır. Mektuplar ve belgeler Đngilizce’ye çevrilerek yayınlanmıştır.

c. Studies in Đslamic History and Đnstitutions 1966: Goitein Geniza Belgeleri ile ilgili yazdığı makalelerini bu eserinde toplamıştır. Ayrıca bu eserde Đslam Medeniyeti ve Kurumsal Yapıları ile ilgili makaleleri de yer almaktadır. Biz bu eseri, sonraki bölümlerde, Goitein’in Đslam Tarihine katkıları başlığında detaylı olarak ele alacağız.

B. Makaleleri

a) “Minorty Slefrule and Goverment Control in Đslam”, s1-Ex Fase Memoria J.Schact Deolicato, 31, s.101 – 116

94

Stephen R, Humpreys, Đslam Tarih Metodolojisi, çev. Murtaza Bedir, Fuat Aydın, Litera yay. Đstanbul 2004, s. 327

95

Benjamin Raurd, “Letters of Medieval Jewish Traders by Goitein”, The Business History Review, Cilt VI, no: 2, 1975, s. 241

b) The Local Jewish Community in The Light of The Cairo Geniza Records” 11512 (1961) s. 133 – 158 96

c) “Jewish society Throught The Ages sde. H.H.Ben Sasaons-Setinger, Schocken Boks: New York 1969

d) Bu iki makalesi, Geniza Belgeleri doğrultusunda Đslam yönetimi altında yaşıyan Yahudi yerel cemaatlerinin yapılanmasını ve bu cemaatlerin Đslam Devleti ile olan ilişkilerini içermektedir. Bu makaleleri, 1971 yılında yayınlanan A Mediterrenean Society adlı eserinin II. cildinde “Cemaat” başlığı içerisinde yer almıştır.

e) Goitein, “Slaves and Slavegirls in Thew Cairo Geniza Records”, Arabica 9 (1962) s. 1 – 20: Bu makalesi köle ve cariyeler gibi konuları içermektedir97.

f) The Main Đndustries At Mediterrenean Area As Reflected in the Records at The Cairo Geniza: Geniza belgelerinde yer alan meslekler, yüksek dereceli uzmanlıklar ve belli meslek bölümlerinden bahsetmiştir98.

g) The Social Servies of The Jewish Community As Reflected Đn the cairo GenizaRecords, JSS 26(1994) : Yahudi cemaatinin dini anlayışı ve bunun pratik hayata yansımasını içermektedir99.

ğ) “Religion Đn Everyday Life As Reflected Đn The Documents Of The Cairo Geniza”, Religion in A Reflected Age, 1974: Yahudi cemaatinin dini anlayışı ve bunun pratik hayata yansımasından bahsetmektedir100.

h) Dispositions Đn Comptemplation Of Deat A Geniza Study: Bu makalesinde A Mediterrenean Society eserinin III. Cildinde Yahudi ailesinin nasıl ele aldığını ve bu konuyla ilgili Geniza Belgelerinde nasıl sınıflandırdığını anlatmıştır101.

96

Nuh Arslantaş, Đslam Toplumunda Yahudiler, Abbasi ve Fatımi Dönem Yahudilerinde Hukuki, Dini ve Sosyal Hayat, Đz yay., Đst. 2008, s. 6

97

Arslantaş, a.g.e., s. 6

98

Goitein, The A_Main Đndustriwes At The Mediterrenean Areas As Reflected Đn The Records of The Cairo Geniza, Journal of The Economic And Social History of The Orient, Vol. 4, no: 2 (Aug, 9, 81), s. 168

99

Arslantaş, a.g.e., s. 6

100

Arslantaş, aynı yer

101

Goitein, “Dispositions Đn Comptemplation Of Death A Geniza Study”, Proceeedings Of The American Academy For Jewish Research, cilt 46, Dubillec Volume (1928 – 29/1978 – 79), 1, s. 155

I) What Would Jewish And General History Benefit By Systematic Publication Of The Documentary Geniza Papers: Solomon Sahecter’in Geniza parçalarını bir külliyat haline getirme projesinden bahsetmiştir102.

i) Side Lights On Jewish Education From The Cairo Geniza: Yahudi Cemaatinin eğitim ve öğretim hayatını içermiştir103.

j) Mediterrenean Trade Đn The Eleventh Century Some Facts And Problems: Bu makalede açıklanan konular, Goitein’in A Mediterrenean Society adlı eserinin ilk cildinde yer almıştır. Akdeniz ticaretinin Geniza Belgeleri ışığında gelişimi, tüccarların faaliyetleri ve sorunları ele alınmıştır104.

k) The Mosses Maimonides-Ibn_Sana Al Mulk Circle: Bu makalesinde Geniza Belgelerinde yer alan, ölüm döşeğindeki bir adamın öldükten sonra karısına yazdığı mirasın Ortaçağ Yahudi toplumunun vasiyet, miras ve kadın hakları gibi konulardaki durumunu izah etmiştir105.

l) Letters And Documents On The Đndia Trade Đn MEdieval Times: Geniza belgelerinde Avrupa krallıklarının Akdeniz’in doğu ve güney kıyılarındaki ülkeler ile yaptıkları ticaret ile ilgili dökümanlardan örnekler vererek Ortaçağ da ticari ilişkileri ele almıştır106.

m) The Documents Of The Cairo Geniza As A Souırce For Đslamic Social History: Bu makalesinde Geniza Belgelerinin içeriğinden, yazıldığı ülkeden ve dilinden bahsetmiştir107.

n) The Trousseaux Of Jewish Brides From Fatimid Periyod: Bu makalede ise Fatımî döneminde evlenecek kızların çeyizlerinin içeriğinden bahsederek dönemin Yahudilerinin ekonomik durumunu ele almıştır108.

102

Goitein, “What Would Jewish And General History Benefit By A Systematic Publication Of The Documentary Geniza Papers” Paajr, Vol. 229 (1954), s. 29

103

Arslantaş, a.g.e., s. 6

104

Goitein, “Mediterrenean Trade Đn The Eleventh Century: Some Facts And Problems” Studies Đn Economic History Of The Middle East From The Rise Of Đslam To The Presssent Day, ed. M. A. Cook, Oxford University, s. 1 – 63

105

Goitein, “The Moses Maimonides_Ibn Sana Al Mulk Circle”, Studies Đn Đslamic History And Civilization Đn Honor Of Prof. David Ayalon, Leiden yay, Jerusalem, 1968, s. 399 – 405

106

Goitein, “Letters And Documents On The Đndia Trade Đn Medieavl Times”, Studies Đn Đslamic History And Đnstution, Leiden, 1966, s. 329

107

Goitein, “The Documents Of The Cairo Geniza As A Souırce For Đslamic Social History”, Studies Đn Đslamic History And Đnstutions, Leiden, 1960, s. 279

108

Goitein, “The Trousseaux Of Jewish Brides From The Fatımid Periyod”, Đnstitute For Advanced Study Princeton, New Jersey, Cilt 21 (1970), s. 77 – 100

o) Glimpses On Naval Warfare Đn The Mediterrrenean: Geniza Belgelerinde yer alan Arüs B.Joseph adındaki Kahireli zengin bir tüccarın mektubundan yararlanarak deniz savaşlarının ticari faaliyetleri ne şekilde etkilediğini ele almıştır.109

ö) An Overseer Of The Sultan’s Ships: Geniza Belgelerinde yer alan Mısırlı bir Yahudi gemi müfettişinin oğlunun hayırsızlığı yüzünden başına gelen talihsizlikleri içeren mektubunu ele alarak dönemin orta sınıf mensuplarının sorunlarını ve günümüzle benzerliklerini, Đslami kurumların sistemini ve işleyişini ortaya koymuştur110.