Genel Olarak Koşulların Değerlendirilmesi

Đşçi tarafının yetki şartlarından yüzde on barajı daha önce yürürlükte bulunan

163 _{ŞAHLANAN, Sendikalar, s. 27 vd.; NARMANLIOĞLU, s. 80 – 81; ÇELĐK, s. 427 – 428;}

KUTAL, Đşkolu Kavramı, s. 122 vd.; SUR, s. 74; DOĞAN, s. 132; Yarg. 9. HD., T. 10.09.1997,

E. 1997/14318, K. 1997/14568, Sinerji Đçtihat ve Mevzuat Programları, (Erişim Tarihi: 20.07.2009); Yarg. 9. HD., T. 30.10.1997, E. 1997/15134, K. 1997/18242, Sinerji Đçtihat ve Mevzuat Programları, (Erişim Tarihi: 20.07.2009); Yarg. 9. HD., T. 24.05.2005, E. 2005/16268, K. 2005/19306, Sinerji Đçtihat ve Mevzuat Programları, (Erişim Tarihi: 20.07.2009).

164 _{Yarg. 9. HD., T. 10.09.1997, E. 1997/14318, K. 1997/14568, Sinerji Đçtihat ve Mevzuat} Programları, (Erişim Tarihi: 20.07.2009); Yarg. 9. HD., T. 30.10.1997, E. 1997/15134, K. 1997/18242, Sinerji Đçtihat ve Mevzuat Programları, (Erişim Tarihi: 20.07.2009); Yarg. 9. HD., T. 24.05.2005, E. 2005/16268, K. 2005/19306, Sinerji Đçtihat ve Mevzuat Programları, (Erişim Tarihi: 20.07.2009).

165 _{EKONOMĐ, s. 27 vd.; TAŞKENT, Savaş: Yetki Tespiti Açısından Belirli Kavramlar ve Bazı} Uygulama Sorunları, Đş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi 30. Yıl Armağanı, Ağustos – 2006, s. 608; ÇELĐK, s. 427 – 428.

48 ve şu an mülga olan 275 sayılı Toplu Đş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanununda düzenlenmemiştir. Söz konusu şart, şu an yürürlükte bulunan 2822 sayılı TSGLK ile getirilmiştir.

Kanun koyucu, toplu iş sözleşmesi akdedecek işçi sendikalarına uygulamada da belirtildiği üzere bir baraj koymuştur. Söz konusu durumda toplu iş sözleşmesi akdedecek olan işçi sendikasının yetkili sayılabilmesi için toplu iş sözleşmesinin ilgili bulunduğu işkolundaki işçilerin en az yüzde onluk bir kısmını temsil etmesi gerekmektedir. Đşyerindeki çoğunluk esasına ek olarak getirilen bu şart (sendikanın kurulu bulunduğu işkolunda yüzde onluk bir asgari çoğunluğa sahip olması) “güçlü

sendikacılığı” teşvik etmek amacına yönelik bulunmaktadır. Öğretide de

düzenlemenin bu amaca yönelik olduğu ifade edilmektedir166.

Đşyerinde yetkili sendikayı belirleme amacıyla getirilen söz konusu baraj (yüzde on şartı), başlangıçta işçi sendikalarının tepkisiyle karşılaşmıştır. Bu durumun serbest toplu pazarlık ilkesine ve Türkiye’nin onayladığı 98 sayılı ILO Sözleşmesine167 aykırı olduğu ileri sürülmüştür. Çünkü yetki barajı işkolu çapında ele alındığı için, bir sendika belli bir işyerinde hâkimiyet kazanıp temsil gücüne sahip bulunsa bile ülke düzeyinde yetki barajı engeliyle karşılaştığı takdirde toplu pazarlık süreci için devre dışı kalmaktadır168.

SUR’a göre, bu koşullar sendika enflasyonunu engellemeyi amaçlamaktadır. Bu durum sendikaların işkolu düzeyinde kurulmaları ilkesiyle de uyum içindedir. Geniş kitlelere sahip güçlü işçi sendikalarınca toplu pazarlığın yürütülmesi de yerinde bir tutumdur169.

166

ESENER, Turhan: Türkiye’de Endüstri Đlişkileri, Đşveren Dergisi, Cilt: XXIII, Sayı: 1, Ekim – 1984, (Endüstri Đlişkileri), s. 10; EKONOMĐ, s. 32; ŞAHLANAN, s. 145; TUNCAY, s. 145;

DEMĐR, s. 295; ŞAKAR, Müjdat: Đş Hukuku Uygulaması El Kitabı, Đstanbul – Eylül, 2003, s.

329; SUR, s. 256; GÜNAY, s. 176; KILIÇOĞLU, s. 328; KOCABIYIK, s. 37; DUMAN, s. 92. 167 _{98 No’lu ILO Sözleşmesi, Teşkilatlanma ve Kollektif Müzakere Hakkı Prensiplerinin}

Uygulanmasına Müteallik Sözleşme, ILO Kabul Tarihi: 18.06.1949, Kanun Tarihi: 08.08.1951, Kanun Sayısı: 5834, RG T: 14.08.1951, RG S: 7884.

168 _{KUTAL, Metin: ILO Uzmanlar Komitesi Raporu’nda (2005) Türk Mevzuatının 87 ve 98 Sayılı} Sözleşmeler Karşısındaki Durumu, MESS Sicil Dergisi, Mart – 2006, Yıl: 1, Sayı: 1, (ILO Uzmanlar Komitesi Raporu), s. 96; ŞAHLANAN, s. 39 – 40; ÇELĐK, s. 515 – 516; SUR, s. 260;

DUMAN, s. 92.

49 IŞIKLI’ya göre, böyle bir baraj işyerindeki tüm işçileri örgütleyebilen bir sendikayı bile o işyerinde devre dışı bırakabilecektir. Çünkü böyle bir sendika yüzde on barajına sahip olmadığı takdirde, o işyerinde toplu pazarlık sürecini başlatamayacaktır. Böyle bir durumda, o işyerindeki işçiler bir toplu iş sözleşmesinden yararlanamazlar. Ayrıca temsil oranının tespitinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının yetkili kılınması da siyasî görüşlerin tespitte etkili olabilmeleri ihtimalini doğurmaktadır170.

ŞAHLANAN’a göre ise, zaman içerisinde, bu barajın güçlü sendikacılığı özendirdiği, aynı işkolunda çok fazla sendikanın oluşması ve bölünmelerin engellediği; bu durumun da ülke koşullarına çok daha uygun olduğu uygulamada görülmüştür ve bu düzenlemenin uluslararası normlara aykırılık oluşturmadığı da kanıtlanmıştır171.

Ancak ŞAHLANAN, bu barajı desteklemekle beraber, şu hususu da vurgulamakta ve bir öneri getirmektedir: Toplu iş sözleşmesi yapamayan ve bunun sonucunda işyerlerinde temsilci bulunduramayan ve 2821 sayılı Sen. K. m. 61’de belirtilen aidat tahsilinde, kaynaktan kesme yönteminden yararlanamayan yeni kurulmuş olan sendikaların üye kaydederek belirtilen baraja ulaşmaları açıkça güçtür. Bunun sonucunda da 1982 AY m. 51’de yer alan sendika kurma özgürlüğü, tüzel kişilik kazanılması ile sınırlanmakta ve ülkemizde toplu iş sözleşmesi yapabilecek sendika sayısını oldukça aşağı çekmektedir. Bu da bir nevi sendikal yaşamın dondurulmasına neden olmaktadır. Bu nedenle, yeni kurulan sendikalar açısından yüzde on barajının belirli bir süre için daha düşük tutulması ya da bu hususta derecelendirmeye gidilmesi iş hayatı için daha yerinde olacaktır172.

Aynı doğrultuda ÇELĐK’e göre, ülkemizde bazı çevrelerce eleştirilen yüzde on koşulu, geçmiş uygulamalarda görülen güçsüz ve çok sayıda sendikanın derlenip toparlanması ve güçlü sendikacılığın hayata geçirilmesi için 2821 sayılı Sen. K.’da yer verilen işyeri ve meslek sendikacılığının kaldırılmasına ilişkin düzenlemelere paralel olarak getirilmiştir. Nitekim güçlü sendikacılık amacıyla 2821 sayılı Sen. K.

170 _{GÜZEL, s. 178; IŞIKLI, s. 303.} 171 _{ŞAHLANAN, s. 39 – 40.} 172 _{ŞAHLANAN, s. 52.}

50 ve 2822 sayılı TSGLK’da yapılan düzenlemelerden sonra uygulamada yedi yüzün üzerinde olan işçi sendikalarının sayısını günümüzde yüz dolaylarına indirmiştir. Kaldı ki demokratik toplumlarda, işçi sendikaları birer baskı örgütü olarak güçlerini öncelikle işverenlere karşı kullanmaktadırlar. Đşçi sendikaları, işçilerin ekonomik ve sosyal durumlarını korumak ve geliştirmek amacıyla, gerektiğinde grev yolunu kullanarak işverenleri toplu iş sözleşmesi imzalamaya yönelik baskı ve girişimlerde bulunurlar. Đşverenler de kendilerini baskıya karşı korumak ve karşı baskı sağlamak üzere kendi sendikalarını kurabilirler. Söz konusu karşılıklı baskı da toplu pazarlık sürecini oluşturur. Bu durumda gerek üye sayısı gerek malî bakımdan etkili baskı gücüne sahip olmaları kaçınılmaz olan işveren sendikalarının karşısında güçsüz olan işçi sendikalarının toplu pazarlığa girişmemesi yerinde olacaktır. Kaldı ki 98 sayılı ILO Sözleşmesinde, toplu pazarlığın geliştirilmesini teşvik etmek ve gerçekleştirmek amacıyla lüzumu durumunda millî şartlara uygun tedbirlerin alınacağı ifade edilmektedir173. 2822 sayılı TSGLK m. 12’de ki bu koşul da millî şartlara ve çağdaş görüşlere uygundur174.

DEMĐR’e göre ise, söz konusu baraj, sendikal demokrasiye aykırı ve örgütlenme önünde engeldir, ayrıca neden olduğu yargısal süreçler nedeniyle sendikal örgütlenmenin gecikmesine neden olmaktadır. Bu hususun önlenmesi ve demokratik bir şekilde sendikal rekabetin desteklenmesi için en çok üyeye sahip ikinci veya üçüncü durumdaki sendikalara da işkolu yetkisi verilmelidir175.