Genel Olarak Kanun Yolları

Ceza Yargılaması Kanunu’nun Altıncı Kitabında, kanun yolları düzenlenmiştir. Bu altıncı kitabın birinci kısmında, kanun yoluna ilişkin genel hükümler yer almaktadır (m.260-266). Kanun yolları, 5271 sayılı Ceza Yargılaması Kanunu’nda, olağan ve olağanüstü olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Kanun yollarının düzenlendiği altıncı kitabın ikinci kısmında, olağan kanun yolları, üçüncü kısmında olağanüstü kanun yolları yer almaktadır. Olağan kanun yollarından itiraz bu kısmın birinci bölümünde (m.267-271), istinaf ikinci bölümünde (m.272-285), temyiz ise üçüncü bölümünde (m.286-307) yer almaktadır.

5271 sayılı Ceza Yargılaması Kanunu’nda “istinaf”, olağan kanun yolu olarak yer almaktadır.

Olağanüstü kanun yolları, 5271 sayılı Ceza Yargılaması Kanunu’nun altıncı kitabının üçüncü kısmında düzenlenmiştir. Bu kısmın birinci bölümünde, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın itirazı (m.308); ikinci bölümünde kanun yararına bozma (m.309, 310); üçüncü bölümünde ise yargılamanın yenilenmesi (m.311-323), olağanüstü kanun yolu olarak yer almaktadır.59

“Mahkemelerin henüz katiyet kesbetmemiş olan karar ve hükümlerini, bazı kayıt ve şartlar altında, tekrar tetkik ettirmek maksadı ile daha yüksek derecedeki

58_{İçt.Bir.Kar 22/01/1962, 2/1 (Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları, Ceza Bölümü III, Yargıtay}

Yayınları, No:13, Ankara 1981, s 731 vd.)

mahkemeler huzuruna sevki müstelzim hukukî yollar vardır; bunlara kanun yolları denir.”60

Kanun yolu kavramından anlaşılması gereken şey, bir mahkemece ya da hâkimce verilmiş kararın, aynı mercii ya da bu konuda yetkilendirilmiş farklı bir mercii tarafından tekrar gözden geçirilmesidir. Gözden geçirme talebinin oluşabilmesi için belli şartlar, gözden geçirmeyi gerçekleştiren merciin ise gerek süreç içinde gerekse yeni karara ilişkin olarak uyması geren belli kurallar vardır. En önemlisi, kanun yoluna başlı başına bir dava açılarak gidilir. “Kanun yoluna konu olabilen bir aykırılığın giderilmesi kanun yolu adlı bir tali davanın açılması ve tali bir muhakeme yapılması ile sağlanır.”61

Kanun yolunun gayesi ve görevi belli başlıklar altında toplanarak özetlenebilir. Kunter-Yenisey-Nuhoğlu’na göre bu gaye ve görevler şunlardır:

 Kararlarda hata ihtimali vardır, yargılama makamlarınca giderilmeleri gerekir.

 Kanun yolu bir denetim muhakemesidir.

 Kanun yolu yargılamasına ilkesel olarak başka bir makam bakar.

 Kanun yoluna, yargılama makamlarının kararlarına karşı gidilir.

 Kanun yoluna başvurmak bir haktır.62

Olağan kanun yolları ve olağanüstü kanun yolları ayrımının tanımını yapmanın yanında kökenlerinden de bahsetmek bu noktada gerekli bir davranış olacaktır.

Avrupa hukukuna ait bir ayrım olan olağan ve olağanüstü kanun yolları ayrımı, bizim hukukumuzda daha önce de belirttiğimiz üzere, aleyhine kanun yoluna başvurulacak kararın kesinleşmiş ya da kesinleşmemiş olmasına göre belirlenmekteydi. Bu belirleme kriterini Avrupa hukukunda İtalyan yaklaşımı da bizim gibi objektif ve sübjektif kavramlarıyla adlandırmaktadır ve kendi temel kanun

60 _{Naci Şensoy, a.g.e. 1946, s.1}

61 _{Nurullah Kunter, Feridun Yenisey, Ayşenur Nuhoğlu, a.g.e, s.1639} 62 _{Nurullah Kunter, Feridun Yenisey, Ayşenur Nuhoğlu, a.g.e. s.1639-1649}

yolu yaklaşımında da merkeze bu kriterleri almaktadır. Ancak Fransız yaklaşımında durum biraz farklıdır.

“Gerek Fransız gerekse İtalyan doktrininde kanun yollarının bu şekilde ayrıldığı görülmektedir. İtalyanların (impugnazionior-dinari e impugnazionistraordinari) şeklindeki ayırımı gibi Fransa’da da (voies de recoursordinaires et extraordinaires) ayırımı ile karşılaşmaktayız. Aslında bu ayırımlar, lafızları bakımından benzer olmakla beraber, hiç de aynı değildir. İtalyanlar bu ayırıma ölçü olarak aleyhinde kanun yoluna gidilen kararın yargı halini alıp almadığına bakarlarken, Fransızlar bu ölçü ile ilgilenmemektedirler; Fransızlara göre, aleyhine kanun yoluna gidilirken kanunun belli sebeplere dayanmayı şart koşup koşmadığına bakılmalıdır. Daha açık bir anlatışla, İtalyanlar karar yargı halini almamışsa, aleyhine gidilen kanun yolunu olağan, yargı halini almışsa aleyhine gidilen kanun yolunu olağanüstü saymışlardır. Buna karşılık, Fransızlar eğer karar aleyhine gidilirken dayanılacak sebep kanunda gösterilmiş sebeplerden olmak gerekirse olağanüstü, herhangi bir sebep olabilirse olağan kanun yolundan söz etmişlerdir. Ölçüler farklı olunca, aynı kanun yolunun İtalyanlara göre başka, Fransızlara göre başka adlandırıldığı görülmektedir. Meselâ, temyiz yolu İtalyanlara göre olağandır; çünkü yargı halini almamış kararlara karşı gidilen bir yoldur; hâlbuki Fransızlara göre olağanüstüdür, çünkü belli sebeplere göre gidilebilen bir kanun yoludur.”63

Bizim yaklaşımımız, görüldüğü gibi İtalyan yaklaşımıyla tamamen örtüşmektedir. Lakin Fransızların objektif – sübjektif kanun yolları ayrımını başka kriterlerle yapmaları durumu, kesinleşmiş ya da kesinleşmemiş kararlar için gidilen kanun yolları ile ilgili bir teorik düzenleme yapmadıkları anlamına gelmemektedir. Bizim hukuk doktrinimizdeki kabulün Fransız doktrinindeki karşılığı şöyle açıklanabilir:

“Fransız doktrininde İtalyan doktrinindeki olağan ve olağanüstü kanun yolları ayırımına başka bir ad altında rastlanmaktadır. Gerçekten, Stéfani - Levasseur kanun yollarını ‘compatiblesavecl'autorité de la chosejugée’ yani ‘yargı

63 _{Öztekin Tosun, “Ceza Muhakemesi Hukukumuzda Kanun Yollarının Çeşitleri”, İstanbul Üniversitesi}

ile uzlaşabilir’ olup olmadığına göre, Merle - Vitu ise ‘voies de recoursquiempêchentunedécisiond'acquérirl'autorité de la chosejugée et voies de recoursquiattaquentauxdécisionsdéjàrevêtues de cette autorité’ yani ‘bir kararın yargı otoritesini almasına engel olan kanun yolları ve bu otoriteyi kazanmış kararlara karşı gidilen kanun yolları’ şeklinde ayırıma yer vermişlerdir. Buna rağmen, bu ayırım incelemelerinde esas teşkil etmemiş, sadece bu şekilde de bir ayırım olduğuna değinmekle yetinilmiştir.”64

Hukukumuzda lâfzî olarak kanun yollarının sınıflandırılış şekli şöyledir:

“Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun üçüncü kitabının (m.289 – 326) üst başlığı kanun yollarıdır ve burada genel hükümlerin (m.289 – 296) yanı sıra, itiraz (CMUK m.297 – 304) ve temyiz (CMUK m.305 – 326) yolları düzenlenmiştir. Kanunun 4. kitabının başlığı altında ise, yargılamanın yenilenmesi (m.327 – 342) ve yazılı emir ile bozma (m.343) düzenlenmiştir.”65