Yönetim kurulu esas sözleşme değişiklik taslağında primli artırımın niteliğine uygun hususlara yer verir ve buna istinaden de genel kurul söz konusu taslağı onaylayabilir. Ancak primli pay çıkarmanın tek yolu esas sözleşmeye hüküm konulması değildir. Esas sözleşmede primli pay çıkarılabileceğine ilişkin açık bir hüküm yer almasa da sadece genel kurul kararı ile primli pay ihraç edilebilir207. Bu noktada genel kurul kararında primin miktarına da karar verilebilir. Acaba genel kurul primli pay çıkarılmasına karar vermekle beraber, fiyat tespitinin yapılması ve prim miktarının belirlenmesi işleminin yönetim kurulu tarafından yapılmasına karar verebilecek midir?
Doktrinde esas sermaye sistemini benimsemiş anonim şirketlerin esas sözleşmede yer verecekleri bir hüküm ile yahut genel kurul kararında açıkça belirtilmiş olmak kaydıyla itibarî değer üzerindeki fiyat tespit yetkisini yönetim kuruluna bırakabileceği, zira piyasa şartlarını daha iyi bilen bir organ konumunda bulunan yönetim kurulunun menfaatler dengesine uygun bir prim tespit edeceği ifade edilmektedir208. Bu hâlde,
207 Eriş, esas sözleşmede özel bir düzenleme yoksa, genel kurulun primli pay çıkarılmasına karar veremeyeceği görüşündedir. Bkz. ve karş. Eriş, Gönen: Ticari İşletme ve Şirketler, C. II, 3. Baskı, Ankara 2017, s. 1863.
208 Aytaç, Zühtü: “Anonim Ortaklıklarda Rüçhan Hakkı”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu II (Bildiriler- Tartışmalar), Ankara 1985, s. 327; Yıldız, İhraç Primleri, s. 549. Aksi görüşte
62
sermaye artırımına ve yeni ihraç edilecek payların itibarî değerlerine karar veren organ hâlen genel kurul olduğundan, primli pay ihracı suretiyle sermaye artırımı yapma yetkisinin yönetim kuruluna devredildiğinden de söz edilemez. Öte yandan belirtmek gerekir ki, yeni çıkarılacak paylara ilişkin prim miktarı pay sahibinin yapılacak sermaye artırımına olumlu yahut olumsuz oy vermesi açısından büyük öneme sahiptir. Gerçekten de prim miktarının çok yüksek belirlendiği hâllerde, yapılacak sermaye artırımına iştirak edemeyecek pay sahibi, genel kurulun primli sermaye artırımına ilişkin alacağa karara olumsuz oy verebilir ve verdiği olumsuz oy ile söz konusu genel kurul kararının iptalini talep edebilir. Bu bağlamda, piyasa şartlarını daha iyi bilen yönetim kurulunun prim miktarı teklifi yapmasının ve genel kurulun bu teklif üzerinden primli artırıma ilişkin kararını almasının daha isabetli olacağı kanaatindeyiz.
Ekleyelim ki, genel kurul alacağı primli artırım kararında, yönetim kurulu tarafından tespit edilecek prim miktarı için alt ve üst sınır da belirleyebilir. Bu hâlde, yönetim kurulu belirlenen sınırlar içerisinde, piyasa şartlarını değerlendirerek bir prim miktarı tayin edecektir209.
bkz. Ulusoy, Yılmaz: Anonim Ortaklıklarda Rüçhan Hakkı, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu II (Bildiriler- Tartışmalar), Tartışmalar Bölümü, Ankara 1985, s. 344-345. Ayrıca bkz. Tekinalp, Ünal: Sermaye Piyasası Hukukunun Esasları, İstanbul 1982, s. 49-50.
63 3. Kayıtlı Sermaye Sisteminde
A. Genel Olarak
Kayıtlı sermaye sistemi, esas sözleşmede yer alan tavan miktarına kadar, yönetim kurulu kararı ile sermaye artırımı yapılabilmesine olanak tanıyan bir sistemdir210. Kayıtlı
sermaye sistemi adını, uhdesinde barındırdığı “kayıtlı sermaye” kavramından almaktadır211. O hâlde ilk olarak “kayıtlı sermaye” kavramının ne anlama geldiğinin
belirlenmesi gerekmektedir.
Türk Ticaret Kanunu’nda kavrama ilişkin herhangi bir tanım bulunmamakla beraber212, kavram Sermaye Piyasası Kanunu’nun “Kısaltmalar ve tanımlar” kenar başlıklı, m. 3/1.1’de tanımlanmıştır. Buna göre kayıtlı sermaye, “[a]nonim ortaklıkların, esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla, yönetim kurulu kararı ile … Türk Ticaret
210 Kırca (Şehirali Çelik/Manavgat), C. 1, s. 311. Sistemin tanımı, işlevleri ve tarihçesi hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Bahtiyar, Mehmet: Anonim Ortaklıklarda Kayıtlı Sermaye Sistemi ve Sermaye Artırımı, İstanbul 1996, s. 34 vd.; Cenkci, s. 5 vd. Bu noktada belirtelim ki, kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kuruluna sermayeyi artırma yetkisi en çok beş yıl süre ile verilebilir (TTK m. 460.1, SerPK m. 18.2). Kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kuruluna sermaye artırımı yapma yetkisi verildikten sonra, yönetim kurulunun yanı sıra genel kurulun da sermaye artırım kararı alıp alamayacağı hususu tartışmalıdır. Genel kurulun paralel yetkisinin devam ettiği yönünde birçokları yerine bkz. Tekinalp, Ünal: “Sermayeyi Artırmada ‘Çift Usul’ün Geçerliliği ve Gerekliliği Sorunu, BATİDER 1996, C. 18, S. 4, s. 3-7; TTK m. 408.1 hükmünün genel kurulun sermaye artırımı kararı almasına engel teşkil ettiği yönünde bkz. Manavgat, Değerlendirmeler, s. 56-57. Söz konusu tartışmalar hakkında ayrıntılı açıklamalar için bkz. Bektaş, İbrahim: Kayıtlı Sermaye Sisteminde Yönetim Kuruluna Sermaye Artırım Yetkisi ile Bağlantılı Olarak Tanınabilecek Yetkiler, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2016, s. 89 vd.
211 Bektaş, s. 5.
212 TTK m. 332.1’de kayıtlı sermaye sistemi “… sermayenin artırılmasında yönetim kuruluna tanınmış
yetki tavanını gösteren… sistem” olarak ifade edilmiştir. Madde gerekçesinde söz konusu maddede kayıtlı
sermaye sisteminin kısaca açıklandığı ve herhangi bir tanım amacı güdülmediği ifade edilerek, kayıtlı sermaye sisteminin tanımı hususunda SerPK’ya atıf yapılmıştır. Bkz. Gerekçe, TTK m. 332.1. Sistemin tanımına genel kanun niteliğinde olan TTK’da yer verilmesinin daha uygun olacağı yönünde bkz. Cenkci, s. 7.
64
Kanununun esas sermayenin artırılmasına dair hükümlerine tâbi olmaksızın pay çıkarabilecekleri azami miktarı gösteren, ticaret sicilinde tescil ve ilan edilmiş olan sermayelerini” ifade etmektedir.
Başlangıç sermayesi ve çıkarılmış sermaye ise kayıtlı sermaye sisteminin diğer temel kavramlarıdır. Başlangıç sermayesi, anonim şirketin kuruluşta veya sisteme ilk geçildiğinde sahip olması gereken zorunlu miktarı (TTK m. 332.2, SerPK m. 3/1.b), çıkarılmış sermaye ise kayıtlı sermaye sistemini kabul eden anonim ortaklıkların ihraç edilmiş olan paylarının tümünün itibarî değerleri toplamını temsil eden sermayeleridir (TTK m. 332.2, SerPK m. 3.1.d). Belirtelim ki, kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kurulu tarafından sermaye artırımı yapılıncaya dek, başlangıç sermayesi ile çıkarılmış sermaye birbirine eşittir. Ancak yönetim kurulu tarafından sermaye artırımı yapıldıkça çıkarılmış sermaye miktarı başlangıç sermayesinden uzaklaşır ve kayıtlı sermayeye yaklaşır. Çıkarılmış sermayenin üst sınırını (tavanını) ise kayıtlı sermaye oluşturur. Anonim şirketin çıkarılmış sermayesi, kayıtlı sermayeye ulaştığında, genel kurul tarafından esas sözleşme değişikliği yapılarak daha yüksek bir kayıtlı sermaye miktarı belirlenmediği takdirde, artık yönetim kurulu kararı ile sermaye artırımı yapılamaz213.
Son olarak belirtelim ki, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden önce, sadece halka açık şirketler için uygulama alanı bulan kayıtlı sermaye sistemi214, TTK’nın yürürlüğe girmesi ile beraber “halka açık anonim ortaklıklara özgü bir sistem” olmaktan çıkarılmış, halka açık olmayan şirketler bakımından da
213 Moroğlu, Sermaye Artırımı, s. 325; Arslan, İbrahim: “Kayıtlı Sermayeli Anonim Şirketlerde Sermayenin Artırılması”, SÜHFD 1990, C. 3, S. 1, s. 252-253; Bahtiyar, Mehmet: Anonim Ortaklık Anasözleşmesi, İstanbul 2001, s. 130.
214 Bkz. eSerPK m.12/I: “Hisse senetlerini halka arz etmek üzere kurulan anonim ortaklıklar ile kurulmuş
olup da sermaye artırmak suretiyle hisse senetlerini halka arz edecek olan anonim ortaklıklar … kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilirler.”
65
uygulanabilir hâle gelmiştir (TTK m. 332.1, 460.1)215. Anonim şirketlerin -halka açık
olsun yahut olmasın- kayıtlı sermaye sistemini benimseyebilmeleri izne tâbi kılınmıştır. Söz konusu izin halka açık veya paylarını halka arz etmek üzere Kurul’a başvurmuş olan şirketlerde Sermaye Piyasası Kurulu (SerPK m. 18.1), halka açık olmayan şirketlerde ise Ticaret Bakanlığı tarafından verilecektir [Halka Açık Olmayan Şirketlerde Kayıtlı Sermaye Sistemine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ216 (KSS Tebliği), m. 5.1].