Genel Kanunî Yedek Akçelerin Esas Sermayenin Yarısını Geçmeyen Kısmının

1. Esas Sermayenin Yarısına Ulaşılıncaya Kadar Kullanım Yerlerini Sınırlayan Hükmün Anlamı

Genel kanunî yedek akçelerin sarf edilebileceği yerler TTK m. 519.3’te hüküm altına alınmıştır. Buna göre “[g]enel kanuni yedek akçe sermayenin veya çıkarılmış sermayenin yarısını aşmadığı takdirde, sadece zararların kapatılmasına, işlerin iyi gitmediği zamanlarda işletmeyi devam ettirmeye veya işsizliğin önüne geçmeye ve sonuçlarını hafifletmeye elverişli önlemler alınması için kullanılabilir.441_{” Bu noktada}

cevap aranması gereken soru, şirketin bu yedek akçeler üzerinde tasarruf edebilmesi açısından bir kısıtlama bulunup bulunmadığı, söz konusu yedek akçelerin maddede zikredilen hâller haricinde kullanılıp kullanılamayacağıdır. Bir başka anlatımla, söz konusu yedek akçeler nakit para yahut muayyen bir değer olarak ayrı bir yerde tutulmak zorunda mıdır442_?

Öncelikle belirtmek gerekir ki, kanunî yedek akçe ayrımlarına ilişkin işlemler sadece bir hesap işleminden ibarettir443_{. Bunun yanı sıra Türk Ticaret Kanunu’nda da}

441 _{Hüküm esasında eTTK m. 466’dan alınmış olmakla birlikte önemli bir değişikliği de uhdesinde} barındırmaktadır. Kenar başlığı “Kanunî yedek akçe” olan eTTK m. 466’nın birinci ve üçüncü fıkralarında umumî yedek akçe kavramına yer verilmişti. Bu durum, umumî yedek akçe kavramının kanunî yedek akçeden daha dar bir anlama sahip olduğu ve sadece birinci fıkrada yer alan birinci ayrımı kapsadığı ve bu bağlamda kullanım yerlerinin sınırlandırılmasına ilişkin hükmün sadece birinci ayrım için geçerli olacağı şeklinde yorumlanmasına ve tartışmalara sebep olmuştu. Ayrıntılı izahat için bkz. Tekinalp, Yedek Akçeler, s. 397-398; Erimez, s. 343; Üçışık/Çelik, Yedek Akçeler, s. 276.

442 _{Karayalçın, Yedek Akçeler ve Kullanılması, s. 411; Erimez, s. 343; Moroğlu, Sermaye Artırımı, s.}

220-221 ve orada dn. 311; Aydın, Alihan: “Kanunî Yedek Akçelerin Tamamının İç Kaynaklardan Esas Sermaye Artırımında Kullanılması Mümkün Müdür?”, BATİDER 2014, C. 30, S. 2, s. 82.

140

kanunî yedek akçelerin esas sermayenin yarısına kadarki kısmının herhangi bir kıymete yatırılması yahut bir banka hesabında bloke edilmesi gibi bir düzenlemeye de yer verilmemiştir444_{. Unutulmamalıdır ki, nasıl ki bilançonun pasif kaleminde yer alan esas}

sermaye, “çelik kasada saklanan bir altın külçe445_{” niteliğinde olmayıp sermayenin pay}

sahiplerine iadesi (TTK m. 480.3) hâli hariç olmak üzere serbestçe kullanılabilecek ise, bilançonun diğer bir pasif kalemini oluşturan söz konusu yedek akçelerin karşılığı olan para veya ayın -ve bu bağlamda prim- üzerinde de serbestçe tasarruf edilebilir, anonim şirket bu yedek akçeleri dilediği yatırımlarda kullanabilir446_{. O hâlde kanunen bağlı mal}

varlığı niteliğinde bulunan genel kanunî yedek akçelerin esas sermayenin yarısını aşmayan kısmı üzerinde serbestçe tasarruf imkânının mevcut olması karşısında, bu yedek akçelerin kullanım alanını sınırlandıran TTK m. 519.3 hükmünün anlamı sorgulanabilir447. Doktrinde söz konusu hükmün konuluş amacının, kanunî yedek akçe miktarı TTK m. 519.3’teki sınıra ulaşıncaya kadar, bu miktarın ortaklara kâr payı olarak dağıtılmasının engellenmek istenmesi olduğu ifade edilmektedir448_{. Bunun yanı sıra}

sermaye ile bağlantılı olarak şu şekilde bir değerlendirme yapılması da mümkündür:

444 _{Erimez, s. 343-344. Mülga TTK döneminde, kanunî yedek akçelerin belirli yerlere yatırılması} zorunluluğuna ilişkin muhtelif kanunlarda hükümler yer almaktaydı. Söz gelimi, mülga 7129 sayılı Bankalar Kanunu (2.7.1958, S. 9944) m. 36/I’e göre “[b]ankalar senelik kârlarından Türk

Ticaret Kanununun bu husustaki hükmü mucibince ayırmak mecburiyetinde bulundukları kanuni ihtiyat akçeleri ile yukardaki madde mucibince tesis edecekleri muhtemel zarar karşılıklarının tamamını senelik bilânçolarının heyeti umumiyelerince kabul ve tasdikını müteakip bir ay içinde, mubayaa kıymetleri üzerinden, Devlet iç istikraz tahvillerine veya Amortisman ve Kredi Sandığı tahvillerine yatırırlar.”

Mevzuata ilişkin daha fazla örnek için bkz. Arslanlı, C. IV-V, s. 105 vd.; Karayalçın, Yedek Akçeler ve Kullanılması, s. 414 vd.

445 _{Kırca (Şehirali Çelik/Manavgat), C. 1, s. 309.}

446 _{Erimez, s. 444; Ateşağaoğlu, s. 66-67. Türk hukukunda kanunî yedek akçelerin yatırımlarda} kullanılabilmesi bakımından serbesti sistemi benimsenmiştir (Aydın, İç Kaynaklardan Artırım, s. 84 ve orada dn. 9). Serbesti sistemine ilişkin ayrıntılı izahat için bkz. Karayalçın, Yedek Akçeler ve Kullanılması, s. 411 vd.

447 _{Erimez, s. 343-344.}

141

Bilançonun pasif kaleminde yer alan esas sermaye kaçınılmaz olarak anonim şirket tarafından kullanılacaktır. Ancak söz konusu kullanımlar pasif kalemindeki sermaye miktarında bir azaltma yapılmasını gerektirmeyecektir. Nitekim pasif kaleminde yer alan sermaye miktarının azaltılabilmesi ancak alınacak bir sermaye azaltımı kararıyla mümkündür. Bu bağlamda kanunî yedek akçeler için de aynı şekilde bir yorum yapılabilir. Zira, TTK m. 519.3’te hüküm altına alınan kanunî yedek akçelerin sarf edilebileceği yerler dışındaki kullanımlar, bilânçoda gözüken kanunî yedek akçe miktarında herhangi bir değişiklik yaratmayacak, kanunî yedek akçelerin çözülmesi sonucunu doğurmayacaktır449_{. Oysa TTK m. 519.3’te yer alan kullanımlarda, yapılan}

harcama kadar kanunî yedek akçe miktarlarından bir azaltma yapılacak ve açık oluştuğu takdirde kanunî yedek akçe ayırmaya ilişkin zorunluluklar tekrar gündeme gelecektir. Sonuç olarak; genel kanunî yedek akçelerin TTK m. 519.3’te gösterilen yerlerde kullanılmaları, teknik anlamda çözülmelerine sebep olacak ve kullanılan miktar kadar kanunî yedek akçe kaleminde bir azaltma yapılması gerekecektir. Nasıl ki esas sermaye miktarında bir azaltma yapılması için bazı şartların varlığı gerekli ise, kanunî yedek akçe miktarında bir azalma yaşanabilmesi için de TTK m. 519.3’teki şartların oluşması gerekmektedir. Yapılan bu açıklamaların ardından, aşağıda TTK m. 519.3 hükmünde sayılan kullanım yerleri incelenecektir.

2. TTK m. 519.3’te Gösterilen Kullanım Yerleri