Fonların Sermayeye Eklenmesi ve “Fon” Kavramının Yorumlanmasının Priml

İç kaynaklardan sermaye artırımını düzenleyen TTK m. 462.1’de ilk olarak iç kaynak kavramı açıklığa kavuşturulmuştur. Buna göre iç kaynak kavramından anlaşılması gereken, “[e]sas sözleşme veya genel kurul kararıyla ayrılmış ve belirli bir amaca özgülenmemiş yedek akçeler ile kanuni yedek akçelerin serbestçe kullanılabilen

büyümesine ters düşer […]” (YHGK, 11.10.1978, E. 1977/11-1013, K. 1978/824) (YKD 1979, C. 5, S. 8,

80

kısımları ve mevzuatın bilançoya konulmasına ve sermayeye eklenmesine izin verdiği fonlar”dır. İlgili maddenin üçüncü fıkrasında ise, dış kaynaklardan sermaye artırımı yapılabilmesine ilişkin bir ön şart öngörülmüştür. Bu bağlamda “[b]ilançoda sermayeye eklenmesine mevzuatın izin verdiği fonların bulunması hâlinde, bu fonlar sermayeye dönüştürülmeden, sermaye taahhüt edilmesi yoluyla sermaye artırılamaz.250_{” Görüldüğü}

üzere, birinci fıkrada iç kaynak kavramı açıklığa kavuşturulduktan sonra, zorunluluk öngören üçüncü fıkrada iç kaynak kavramına yer verilmeyerek, bilançoda sermayeye eklenmesine izin verilen fonlar kavramı kullanılmıştır. Doktrinde, dış kaynaklardan sermaye artırımı yapılabilmesine ilişkin bir ön şart öngören TTK m. 462.3’te zikredilen fon kavramının nasıl yorumlanması gerektiği tartışmalıdır251_{. Belirtmek gerekir ki,}

hükme ilişkin tartışmalar çok kapsamlıdır. Ancak biz sadece hükmün yorumunun primli pay çıkarma zorunluluğu bağlamındaki önemine işaret edeceğimizden, görüşleri kısaca aktarmakla yetineceğiz. Bir görüşe göre, TTK m. 462.3’teki “fonlar” kavramı geniş yorumlanmalı, belirli bir amaca özgülenmemiş yedek akçeler ve kanunî yedek akçelerin serbest kısımları da fon kavramı kapsamında mütalaa edilmelidir252_{. Nitekim fon kelimesi}

250 _{Üçüncü fıkranın gerekçesinde ise aynen şu ifadelere yer verilmiştir: “Üçüncü fıkranın birinci cümlesi}

paysahiplerinin korunması amacıyla konulmuş, istisnası bulunmayan, başka bir deyişle hiçbir sebeple bertaraf edilemeyecek olan emredici bir kuraldır. Uygulamada, bazı şirketlerin, bilânçoda sermayeye eklenebilecek bir fon mevcutken veya böyle bir fonun hesaplanıp bilânçoya konulması yolu açıkken, önce nakdî sermaye artırımı yaparak ve çoğu kez bunun miktarını yüksek tutarak, artırıma bazı paysahiplerinin katılamamalarından diğer bir grup paysahibine yarar sağladıkları görülmektedir. Tasarı birinci cümle ile buna cevaz olmadığını emredici bir şekilde ifade etmiştir.” (Gerekçe, TTK m. 462.3). Hemen belirtelim ki,

SerPK m. 12.6’da TTK m. 462.3’ün halka açık veya halka açılmak üzere Kurul’a başvurmuş anonim şirketler bakımından uygulanmayacağı düzenleme altına alınarak, hükmün kapsamı daraltılmıştır.

251 _{“Fonlar” kavramının kapsamı ve tartışmalar için ayrıntılı bilgi için bkz. Soykan, Sermaye Artırımı, s.} 176 vd. Yargıtay’ın iki görüş uyarınca da karar tesis ettiği görülmektedir. Söz konusu kararlar için bkz. Paslı, Sermaye Artırımı, s. 74 ve 75’te yer verilen kararlar.

252 _{Tekinalp (Poroy/Çamoğlu), Ortaklıklar II, s. 237; Moroğlu, Sermaye Artırımı, s. 55-56; Bahtiyar,} Ortaklıklar, s. 354-356; Açıkça belirtmese de konuya ilişkin verilen bir Yargıtay kararına ilişkin yaptığı değerlendirmede “doğrudan TK m. 462/3 hükmüne atıf yapmasa da Kanun’daki söz konusu yeni

düzenlemenin mantığına uygun ve paralel olarak iç kaynaklardan artırım yapılabilmesi imkan dahilinde iken bu yapılmaksızın dış kaynaklardan sermaye artırımına gidilmesinin ortaklık zararına olacağı”

81

yedek akçe kavramından farklı olsa da bu hüküm anlamında fon, yeniden değerleme fonlarını, kâr yedeklerini ve genel kanunî yedek akçelerin serbest kısımlarını da kapsar niteliktedir. Aksi kabul edilerek fon kavramının katı bir şekilcilik ile dar yorumlanması, sermaye artırımına katılamayan payların sermayeye katılım oranları düştükten sonra iç kaynakların sermayeye dönüştürülmesi suretiyle haksız yarar sağlanmasının önlenmesi olan hükmün konuluş amacına aykırılık teşkil eder253_{. Bu bağlamda da anonim şirketin}

bünyesinde TTK m. 462.1’de zikredilen yedek akçeler bulunduğu takdirde, dış kaynaklardan sermaye artırımı yapılmak istendiği takdirde ilk olarak bu yedek akçelerden bir sermaye artırımı yapılması gerekmektedir.

Doktrindeki bir diğer görüşe göre ise, TTK m. 462.3’teki düzenleme sadece “fonlar” ile sınırlandırılmalı ve iç kaynaklardan sermaye artırım zorunluluğu öngören TTK m. 462.3 sadece mevzuatın bilançoya konulmasına ve sermayeye eklenmesine izin verdiği fonların bulunması hâlinde gündeme gelmelidir254_{. İlk olarak, hükmün birinci}

fıkrasında iç kaynaklar açıkça zikredilmişken üçüncü fıkrada sadece “fonlar” kavramına

şeklindeki ifadeleriyle Paslı, Sermaye Artırımı, s. 74; Cenkci, s. 326; Serbest yedek akçe ve dağıtılmamış kârların da fon kapsamında değerlendirileceğini belirten Serder Yılmaz, Selen: “TTK’da Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımına İlişkin Genel Hükümler ve Kayıtlı Sermaye Sisteminde Dış Kaynaklardan Sermaye Artırımı”, EÜHFD 2013, C. 8, S. 1, s. 203, dn. 79.

253 _{Tekinalp (Poroy/Çamoğlu), Ortaklıklar II, s. 243. Söz konusu gerekçelere ilave olarak Bahtiyar,} şirketin bünyesinde herhangi bir türde iç kaynak mevcut olduğu hâlde bu iç kaynakların kullanılmayarak dış kaynaklardan sermaye artırımı yapılmasının bazı pay sahiplerinin kötüye kullanımına açık olduğunu, önce iç kaynaklardan artırım yapılmamasının dürüstlük kuralı ve bu kuralın uzantısı niteliğinde olan hakların sakınılarak kullanılması ilkesine aykırılık teşkil edeceğini belirtmiştir (Bahtiyar, Ortaklıklar, s. 355).

254 _{Bu görüşte olan yazarlar için topluca bkz. Kendigelen, Abuzer: Hukukî Mütalâalar (Mahkeme Kararları} ile Birlikte), C. XIII: 2013/2, İstanbul 2015, s. 220; Aydın, Düşünceler, s. 148 vd.; Teoman, Ömer: Yaşayan Ticaret Hukuku Hukukî Mütalâalar Kitap 15, İstanbul 2014, s. 274; Soykan, Sermaye Artırımı, s. 183 vd. Hükümde sadece fonlar kelimesine yer verilmesinin bir eksiklik olduğuna işaret eden Kendigelen, İlk Tespitler, s. 370; İpekel, Ferna: “6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Uyarınca Kayıtlı Sermaye Düzenlemesi ve Bu Düzenlemenin Sermaye Piyasası Hukuku Işığında Değerlendirilmesi”, JYU 2013, C. 8, S. Özel, Prof. Dr. Aydın Zevklilere Armağan, s. 1433.

82

yer verilmesi, fon kelimesinin dar yorumlanmasını gerektirmektedir255_{. Bunun yanı sıra,}

fon kavramının birinci fıkradaki iç kaynaklar şeklinde anlaşılması, anonim şirketin mali yapısına gereksiz bir şekilde müdahale etmek anlamına da gelmektedir256_{. Ayrıca,}

TTK’nın muhtelif maddelerinde (ör: m. 457.2.a, 506) -özellikle m. 457.2.a’da yer alan “sermayeye dönüştürülen fon(un) veya yedek akçe(nin)” ibaresi fon ve yedek akçe kavramlarının birbirinden farklı anlamlarda kullanıldığı yönünde dikkat çekicidir- kullanılan fon kavramı hiçbir şekilde iç kaynakları da kapsayacak şekilde kaleme alınmamıştır257_{. Nihayet, TTK m. 462.3’ün gerekçesi incelendiğinde, hiçbir suretle fon}

kavramının yedek akçeleri de kapsayacak şekilde kullanıldığı sonucuna ulaşılamaz258_.

Fon kavramına ilişkin yapılan bu tartışmalar böylece ortaya konulduktan sonra, söz konusu tartışmaların payların primli çıkarılması zorunluluğu bağlamındaki önemi şu şekilde açıklanabilir: Fon kavramını TTK m. 462.1’deki kalemleri de içerek şekilde yorumlayan birinci görüş benimsendiğinde, payların gerçek değerini artıracak birçok kalem ilk olarak iç kaynaklardan sermaye artırımında kullanılacağından ve payların sayısı artacağından, her payın gerçek değeri daha düşük olacak ve itibarî değer ile gerçek değer arasındaki fark azalacaktır259_{. Bu hâlde dış kaynaklardan yapılacak sermaye artırımında}

payların itibarî değer üzerinden çıkarılmalarında herhangi bir sakınca bulunmadığı düşünebilir. Ancak hemen belirtelim ki, yine de anonim şirketin maddi olarak bilançoya geçiremediği kalemleri bünyesinde bulundurması ihtimali -ki bu ihtimal çok yüksektir-

255 _{Kendigelen, Hukukî Mütalâalar, s. 220; Aydın, Düşünceler, s. 151-152; Teoman, Kitap 15, s. 274;} Soykan, Sermaye Artırımı, 184.

256 _{Aydın, Düşünceler, s. 155. TTK m. 462.3’ün uygulanma alanını sınırlayan SerPK m. 12.6’nın} gerekçesinde de bu fonların sermayeye eklenmesinin nakit artırıma ön koşul oluşturmasının herhangi bir ekonomik mantığı bulunmadığına dikkat çekilmiştir. Bkz. Gerekçe, SerPK m. 12.6. Bu noktada ayrıca bkz. Kendigelen, Hukukî Mütalâalar, s. 219.

257 _{Soykan, Sermaye Artırımı, s. 187.} 258 _{Soykan, Sermaye Artırımı, s. 189.} 259 _{Kırca, Gerçek Değer, s. 24.}

83

karşısında payların itibarî değeri ve gerçek değeri arasında, gerçek değer lehine bir fark oluşabilecektir. Söz konusu durumda da payların primli olarak çıkarılmaları büyük öneme sahip olacaktır. Bunun yanı sıra, fon kavramını sadece fonlar olarak kabul eden ikinci görüş benimsendiğinde ise, anonim şirketin dış kaynaklardan yapacağı sermaye artırımlarında, bünyesinde belirli bir amaca tahsis edilmemiş yedek akçeler ve kanunî yedek akçelerin serbest kısımları bulunabileceğinden payların gerçek değerleri birinci duruma göre çok daha yüksek olabilecektir. Dolayısıyla, fon kavramı sadece fonlara inhisar ettirilerek yorumlandığında payların primli olarak ihraç edilmeleri çok daha önemli hâle gelmektedir.