GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Bu tez çalışması kapsamında, öncelikle “alışveriş merkezi” kavramının ne anlama geldiğiyle ilgili farklı yazarların tanımları incelenmiş, yapıların ortaya çıkışından günümüze kadar olan gelişimi; hem dünyada hem de ülkemizdeki durumları açılarından ayrı ayrı açıklanmıştır. Ortaya çıktıkları yıllarda belirgin özelliklerle birbirlerinden ayırmak mümkünken, günümüzde keskin sınırlarla ayrılamayan alışveriş merkezi tipleri detaylı olarak aktarılmış, konu ile ilgili Urban Land Institute (ULI) ve Uluslararası Alışveriş Merkezi Konseyi’nin (ICSC) yapmış olduğu sınıflandırmalara değinilmiştir.

Alışveriş merkezlerinin ve perakende sektörünün gelişiminde önemli bir rol oynayan tüketici beklentileri ile ilgili yapılmış olan çalışmalar incelenmiş, müşteri beklentileri arasında “Yapının Genel Tasarımı”, “Kiracı Alanlarının Tasarımı”,”Alışveriş Merkezleri Teknik Altyapısı” ve “Diğer Birimlerin Tasarımı” başlıkları altında gruplandırma yapılmıştır. Alışveriş merkezleri tasarım ilkeleri de yine bu 4 ana başlık altında incelenmiş; alışveriş merkezi yapılarının şeklinden plan tiplerine, kiracı alanlarının tasarımından peyzaj düzenlemelerine kadar detaylı olarak açıklanmıştır. Yapılan araştırma ve incelemelerin, tüketicilerin alışveriş merkezleri tasarımı hakkında birebir görüşleri alınarak desteklenmesi amacıyla bir anket oluşturulmuş ve bu ankete verilen yanıtlar istatistiki yöntemler kullanılarak analiz edilmiştir. Tüm bu veriler ışığında, elde edilen sonuçları aşağıda açıklandığı şekilde özetlemek mümkündür.

Tüketicilerin alışveriş merkezi ziyaretlerinde yapının mimari tasarımı önemli bir yer tutmaktadır. Alışveriş merkezleri, mimari sistemlerin belirli bir kurgu ve planlama ile birleşmesi sonucu oluşan yapılardır. Ticari amaç taşıdıkları için, bir mimari bütünlük sağlıyor olmalarının yanı sıra tüketici beklentilerine de yanıt verecek şekilde tasarlanmalı, hem fonksiyonelliği hem de estetiği de ön plana çıkarmalıdırlar. Fonksiyonel bir alışveriş merkezi, ziyaretçilerinin olduğu kadar kiracılarının da kullanımını kolaylaştıracak, isteklerini rahatça karşılamalarını sağlayacaktır.

Tüketiciler, anketlerinde vermiş oldukları yanıtlarda, alışveriş merkezlerinin yakınlığı dışında en çok önemsedikleri noktanın kullanım kolaylığı olduğunu belirmişlerdir. Bu nedenle, yapının, bir alışveriş merkezinde olması gereken tüm birimleri içermesi ve bu birimler arasındaki ilişkilerin iyi kurgulanmış olması gerekmektedir. Alışveriş merkezi fonsiyonelliğine, bir de estetiklik unsuru ve malzeme kalitesi eklendiğinde, tüketicilerin daha çok beğenisini kazanacak ve yapıyı tekrar tekrar ziyaret etme olasılıklarını arttıracaktır.

Tüketicilerin alışveriş merkezlerinden beklentileri onların yaş, gelir, ziyaret sıklığı ve ziyaret amaçlarına göre farklılık göstermemektedir. Yapılmış olan anket çalışması sonuçları göstermektedir ki; tüketiciler arasında yaş ve gelir durumu ayrımı olmaksızın, tüketicilerin ziyaret amaçlarına ve ziyaret sıklıklarına göre değişmeksizin, her tüketici mimari açıdan benzer beklentilere sahiptir. Bu durum bir anlamda yatırımcıların işini kolaylaştıracak ve farklı demografik özelliklere sahip bölgelerde dahi mimari açıdan aynı fonksiyonelliği ve estetiği sağlayarak beğeni kazanmayı başaracaklardır. Diğer bir deyişle, tüketicilerin alışveriş merkezlerinden mimari açıdan beklentilerinin karşılanması, yaş, gelir, ziyaret sıklığı ve ziyaret sebebi farkı gözetmeksizin ve bölgenin demografik yapısına göre değişmeksizin önem verilmesi gereken en önemli konular arasındadır.

Alışveriş merkezi yatırımları, tüketici beklenti ve beğenilerine göre sürekli bir devinim içerisinde olmalıdır. Alışveriş merkezi yapıları, yapımı bittikten sonra satılan gayrimenkullerden farklı olarak, yatırımcısının sürekli olarak takibini gerektiren yapılardır. Düzenli olarak gelir sağlaması için, gelişen ve değişen dış dünyaya ayak uydurmalı, hem tüketici taleplerindeki değişikliklere hem de perakende sektöründeki yeniliklere açık olmalıdırlar. Gerektiği durumlarda, yapı içerisinde tadilatlar yapılarak güncel ve modern malzemelerle farklılık yaratmaları, her zaman popüler olmayı başarmaları gerekmektedir.

Alışveriş merkezleri öncelikle yakın çevresindeki insanların hedef kitle olacağı düşünülerek tasarlanmalıdır. Tüketicilerle yapılan anketler sonucunda, alışveriş merkezi tercihlerinde “yakınlık” faktörünün önemli bir yer tuttuğu ortaya çıkmıştır. Buna göre, tüketicilerin bulundukları bölgeye en yakın ve mimari açıdan beklentileriyle en çok uyuşan alışveriş merkezini tercih edecekleri sonucu ortaya çıkarılabilir. Bulunulan bölgedeki rakip alışveriş merkezleri iyi analiz edilmeli, onların mimari açıdan eksikliklerinden faydalanılarak daha kaliteli yapılar üretmek

amaçlanmalıdır. Anket sonuçlarından örnek vermek gerekirse, tüketicilerin alışveriş merkezlerinde açık alan bulunmamasından yakınmaları ele alınabilir. Bu tür bir durumda, mimari birimlerin estetik ve fonksiyonel olarak tasarlandığı, bünyesinde açık alanları da barındıran bir alışveriş merkezi, rakipleri arasından kolayca sıyrılabilme potansiyeline sahip olacaktır.

Alışveriş merkezleri farklı disiplinlerin biraraya gelerek işbirliği yapması sonucu oluşan yapılardır. Bir alışveriş merkezinin ortaya çıkışında, mimarlık disiplininin; elektrik, mekanik, iç mimarlık, peyzaj mimarlığı, inşaat mühendisliği gibi daha pek çok disiplin ile işbirliği yapma durumu söz konusudur. Bu ilişki içerisinde her birim üzerine düşen görevi yapmalı, yapının tüketici beklentilerine uygun şekilde üretilmesi için, aralarındaki dengenin bozulmamasına dikkat edilmelidir.

KAYNAKLAR

Akat, Ö., Taşkın, Ç. ve Özdemir, A., 2004. Uluslararası Pazarlama Karması ve Yönetimi, Ekin Kitabevi, Bursa.

Altunışık, R. ve Mert, K., 2001. Tüketicilerin Alışveriş Merkezlerindeki Satınalma

Davranışları Üzerine Bir Saha Çalışması: Tüketiciler Kontrolü Yitiriyor Mu?

Arasta, 2006. ICSC’nin AVM Standartları, www.ampd.org

Beddington, N., 1991. Shopping Centres: Retail Development, Design and Management, Oxford: Butterworth Architecture.

Bilge, O.F., Pirtini, S. ve Ünüsan, Ç., 2004. Tüketicilerin Satın Alma Davranışları

Açısından Marka, Mağaza ve Franchising Sistemi İlişkisinin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma.

Boedeker, M., 1995. New Type and Traditional Shoppers: A Comparison of Two

Major Consumer Groups, International Journal of Retail &

Distribution Management, 3, 17-26.

Bulut, B., Doğan,C., Şahin,F. ve Genç, N., 2003. Engelli Tüketicinin Hakları, Tüketiciler Derneği.

Cengiz, E. ve Özden, B., 2002. Perakendecilikte Büyük Alışveriş Merkezleri ve

Tüketicilerin Büyük Alışveriş Merkezleri İle İlgili Tutumlarını Tespit Etmeye Yönelik Bir Araştırma, http://eab.ege.edu.tr/pdf/2_1/C2-S1-

M6.pdf

Coleman, P., 2006. Shopping Environments: Evolution, Planning and Design,

Architectural Press, London

Colliers, 2009. Turkey Real Estate Market Report, www.colliers.com

Cushman&Wakefield, 2008. Avrupa Alışveriş Merkezleri Raporu, www.gmtr.com.tr

Demirci, F., 2000. Yerleşim Yerlerine Yakınlığın Alışveriş Merkezi Müşterisi Olma

(Shopping Center Patronage) Üzerindeki Etkileri.

DTZ Pamir& Soyuer, 2007. Turkey Retail Market Overview.

El-Adly, M.İ., 2006. Shopping Malls Attractivness: A Segmentation Approach, International Journal of Retail & Distribution Management, 35, 936-

950

Elmacı, D., 2005. Örneklem Seçimi ve Hesaplaması,

80.251.40.59/education.ankara.edu.tr/aksoy/eay/eay/b0506/delmaci.d oc

Etyemez, Ç., Yenen, V.Z. ve Büyükselçuk, E.Ç., 2008. Perakende Sektöründe Yer

Seçim Kriterlerinin İncelenmesi ve Analitik Hiyerarşi Proses Yöntemi İle Uygulanması.

Gyoder, 2008. Türkiye’de Perakende Pazarı ve Alışveriş Merkezleri İçin Öngörüler

2015.

LeHew, M.L.A. and Fairhurst, A.E., 2000. US Shopping Mall Attributes: An

Exploratory Investigation of Their Relationship to Retail Productivity,

International Journal of Retail & Distribution Management, 6, 261-

279.

Odabaşı, Y.,1999. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Anadolu Üniversitesi

Yayın No:1081, Eskişehir.

Özaydın, G. ve Özgür, E.F., 2009. Büyük Kentsel Projeler Olarak Alışveriş

Merkezlerinin İstanbul Örneğinde Değerlendirilmesi, Mimarlık, 347,

84-88.

Patel, V., 2008. Consumer Decision Making Styles in Shopping Malls: An Emprical

Study, New Age Marketing: Emerging Realities, 627-637.

Paulins, V.A. and Geistfeld, L.V., 2003. The Effect of Consumer Perceptions of

Store Attributes on Apparel Store Preference, Journal of Fashion

Marketing and Management, 4, 371-385. Savills, 2009. Türkiye Perakende Piyasası Raporu.

TSKB, 2007. Perakende ve Alışveriş Merkezi Sektörü Raporu.

Tonta, Y., 2008. Varyans Analizi (ANOVA) ve Faktöriyel ANOVA, yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/spring2009/bby208/bby208-10- varyans-analizi.ppt

Totbiçer, T., 2009. Arastırma Modellelerinde Kullanılacak İstatistikleri Belirleme

Ölçütleri, http://parantezegitim.net/Bilgi_Bank/aras.mod.ist.pdf

ULI, 1999. Shopping Center Development Handbook, Washington, D.C.

Url-1 <http://www.ikkistanbul.org/site/Scripts/prodView.asp?idproduct=329>,

alındığı tarih 02.03.2009

Url-2 <http://www.istatistikanaliz.com/ornekleme_turlerine_karar_verilmesi.asp>,

alındığı tarih 24.07.2009

Url-3 <http://www.istatistikanaliz.com/hipotez_testleri.asp>, alındığı tarih

24.07.2009

Url-4 <http://www.anadoluarastirma.com/?page_id=15>, alındığı tarih 17.10.2009 Uslu, Z., 2006. Alışveriş Merkezlerinin Gelişimi: Konya Örneği, Yüksek Lisans Tezi,

S.Ü. Fen Bil. Enst., Konya.

Yavaş, U., 2003. A Multi-Attribute Approach to Understanding Shopper Segments, International Journal of Retail & Distribution Management, 11, 541-

548.

EKLER

• EK A: Anket

ÖZGEÇMİŞ

Ad Soyad: Canan ÇAKAR Doğum Yeri ve Tarihi: İstanbul-1983 Adres: Karlıktepe Mah. Cengiz Topel Cad.

No:17 D:15 Kartal/İSTANBUL

EK A: ANKET