Gelir İdaresi Başkanlığı

16.05.2005 tarihli Gelir İdaresi Başkanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 5345 Sayılı Kanun ile birlikte GGM kaldırılarak GİB kurulmuştur. GİB ana hizmet birimleri, danışma birimleri ve yardımcı hizmet birimlerinden oluşmaktadır. Bu başlık altında GİB’e geçmeden önce GGM’ye değinilecektir. Ardından GİB’in kurulması, yapısı ve görevleri ile GİB’e bağlı denetim birimleri ele alınacaktır.

3.1.3.1.3.1. Gelirler Genel Müdürlüğü Dönemi

1838 yılına kadar Osmanlılarda tam anlamıyla bir MB yoktu. Aynı yıl yayınlanan “Hattı- Hümayun” la MB kurulmuştur. Bu bakanlığın yapısına baktığımızda her biri bir başkandan oluşan dairelerden kurulu olduğu görülmektedir. Bir anlamda bugünkü GİB’in görevleri bu daire tarafından yürütülmekteydi. 1881 yılında MB, "Heyet-i Merkeziye" (Merkez Teşkilatı) ve "Heyet-i Mülhaka" (Taşra Teşkilatı) olarak iki ayrı kuruluş haline

getirilmiştir. Bu iki ayrı kuruluştan merkez teşkilatı içerisinde ilk kez GGM kavramına yer verilmiştir9_.

1908 yılına gelindiğinde MB’de görev ve teşkilat değişiklikleri yapılarak aralarında Gelirler Umum Müdürlüğü ’de bulunan sekiz müdüriyetten oluşan bir yapı oluşturulmuştur. 1942 yılında 2996 Sayılı Kanun'da 4286 Sayılı Kanun'la yapılan değişikliklerle Varidat Umum Müdürlüğü kaldırılmış ve Vasıtasız Vergiler ile Vasıtalı Vergiler Umum Müdürlükleri kurulmuştur. Ardından 1946 yılında 4910 Sayılı Kanun10

ile birlikte Vasıtasız Vergiler ve Vasıtalı Vergiler Umum Müdürlükleri kaldırılarak yerine GGM kurulmuştur11_.

3.1.3.1.3.2. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Kurulması

16.05.2005 tarihinde 5345 Sayılı Gelir İdaresi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile GGM kaldırılarak, MB’ye bağlı GİB kurulmuştur. Söz konusu kanunun Amaç ve Tanımlar başlığını taşıyan birinci bölümünde GİB’in kuruluş amaçları şu şekilde sıralanmaktadır:

 Gelir politikasını adalet ve tarafsızlık içinde uygulamak,  Vergi ve diğer gelirleri en az maliyetle toplamak,  Mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunu sağlamak,

 Mükellef haklarını gözeterek yüksek kalitede hizmet sunmak suretiyle yükümlülüklerini kolayca yerine getirmeleri için gerekli tedbirleri almak,  Saydamlık, hesap verebilirlik, katılımcılık, verimlilik, etkililik ve mükellef

odaklılık temel ilkelerine göre görev yapmak.

Aşağıdaki Şema 4’te GİB’in organizasyon yapısı gösterilmektedir. GİB merkez ve taşra teşkilatından oluşmaktadır. Başkanlığın merkez teşkilatı ana hizmet, danışma ve yardımcı hizmet birimlerinden oluşmaktadır. Taşra teşkilatı ise, doğrudan merkeze bağlı “Vergi Dairesi Başkanlıkları” ile vergi dairesi başkanlığı kurulmayan yerlerde “Vergi Dairesi Müdürlükleri” ve “Vergi Dairesi Şubeleri”nden oluşmaktadır.

9 _{Gelir İdaresi Başkanlığının Tarihi Gelişimi, http://www.gib.gov.tr/index.php?id=103, (17.02.2014).} 10 _{RG. Tarih: 07.06.1946, RG. No:6327.}

Şema 4. Gelir İdaresi Başkanlığı Organizasyon Yapısı

Kaynak: Şenyüz vd., 2011: 123.

3.1.3.1.3.3. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Görevleri

GİB’in kurulmasıyla birlikte devletin gelir politikası ve bu politikaya uygun kanun tasarılarının hazırlanması ve devletin gelir bütçesinin hazırlanması görevleri Bakanlık merkezine bırakılmış, gelir politikasının ve vergi kanunlarının uygulanması görevleri ile vergiye gönüllü uyumun sağlanması görevleri ise GİB’e verilmiştir. Diğer bir ifadeyle Bakanlık ve GİB arasında paylaştırılmıştır (Tekin ve Çelikkaya, 2014: 237).

GİB’in görevlerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz12_;

 Bakanlıkça belirlenen devlet gelirleri politikasını uygulamak,

 Mükelleflerin vergiye uyumunu kolaylaştırmak ve hizmetlerini yerine getirmek,

 Mükellef haklarının korunması ve mükellef ile Başkanlık ilişkilerinin karşılıklı güven esasına dayanması konusunda gerekli tedbirleri almak,

 Mükellefleri vergi mevzuatından doğan hakları ve ödevleri konusunda bilgilendirmek,

12 _{RG. Tarih: 16.05.2005, RG. No: 25817.}

Gelir İdaresi Başkanı

Başkan Yardımcıları (5Adet)

Merkez Teşkilatı

Ana Hizmet Birimleri

Gelir Yönetimi Daire Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Daire Başkanlığı Uygulama ve Veri Yönetimi Daire Başkanlığı Denetim ve Uyum Yönetimi Daire Başkanlığı Tahsilat ve İhtilaflı İşler Daire Başkanlığı

Danışma Birimleri Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı Hukuk Müşavirliği Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği Yardımcı Hizmet Birimleri

İnsan Kaynakları Daire Başkanlığı Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı Taşra Teşkilatı Vergi Dairesi Başkanlıkları Vergi Dairesi Müdürlüğü

Vergi Dairesi Şubeleri

Defterdarlık Gelir Birimleri

Vergi Dairesi Müdürlüğü

 Devlet gelirleri politikasıyla ilgili kanun ve kararname çalışmalarına katılmak,  Devlet alacaklarının tahsilini sağlamak ve bu konuda gerekli tedbirleri almak,  İşlem ve eylemlerinden dolayı idari yargı mercilerinde yaratılan ihtilaflarla

ilgili olarak bu merciler nezdinde talep ve savunmalarda bulunmak, gerektiğinde itiraz, temyiz ve tashihi karar yoluna gitmek; temyiz yoluna gidilip gidilmeyeceği hususunda taşra teşkilatına muvafakat vermek; şikayet başvurularını karara bağlamak; uygulamada ortaya çıkan ihtilafların en aza indirilmesine ve uygulama birliğinin sağlanmasına yönelik tedbirleri almak,  Vergilendirmeyle ilgili bilgileri toplamak ve bilgi işlem faaliyetlerini

yürütmek,

 Vergi kanunlarında veya diğer mali kanunlarda yer alan her türlü istisna, muaflık ve indirimlerin maliyetlerini ölçmek, ekonomik ve sosyal etkilerini analiz etmek,

 Vergi kayıp ve kaçağının önlenmesi konusunda gerekli tedbirleri almak,  Mahalli idare gelirleri politikası ile devlet gelirleri politikasının

uygulanmasında uyumu sağlayıcı tedbirler almak,

 Gelirleri etkileyen her türlü kanun tasarı ve tekliflerini, vergi tekniği ve uygulamaları açısından inceleyerek görüş bildirmek,

 Gelir mevzuatının uygulanmasına ilişkin olarak diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak, bu amaçla veri alışverişini gerçekleştirmek,

 Görev alanına giren konularda, uluslararası gelişmeleri izlemek ve Avrupa Birliği, uluslararası kuruluşlar ve diğer devletlerle işbirliği yapmak,

 Terkini gereken vergiler ile tahsili zamanaşımına uğrayan Hazine alacaklarının kanunlar gereğince terkin edilmesiyle ilgili işlemlerin yerine getirilmesini sağlamak,

 Nitelikli insan kaynağının kazandırılması, yetkinliklerin geliştirilmesi, kariyer planlarının yapılması ve performanslarının ölçülmesini sağlamak,

 Kamu Görevlileri Etik Kurulunun belirlediği ilkeler çerçevesinde kurumsal etik kurallar düzenleyerek personele ve mükelleflere duyurmak,

 Faaliyet sonuçlarını, düzenli aralıklarla kamuoyuna duyurmak ve yıllık faaliyet raporunu izleyen yıl kamuoyuna açıklamak,

3.1.3.1.3.4. Gelir İdaresi Başkanlığı’na Bağlı Denetim Birimleri

2011 yılında 646 Sayılı KHK ile VUK’un 135. maddesinde, vergi incelemesine yetkili kişiler; vergi müfettişleri, vergi müfettiş yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri olarak sayılmaktadır. Bununla birlikte, GİB merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrosunda görev yapanlar da vergi incelemesine yetkili kılınmıştır. Buna göre, GİB’e bağlı denetim birimlerini; Vergi Dairesi Başkanları, Vergi Dairesi Müdürleri ile GİB’in merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrosunda görev yapanlar şeklinde sıralayabiliriz.

3.1.3.1.3.4.1. Vergi Dairesi Başkanlıkları

Gelir İdaresi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 5345 Sayılı Kanunun 24. maddesine dayanılarak hazırlanan Vergi Dairesi Başkanlıklarının Kuruluş ve Görev Yönetmeliğine göre, Vergi dairesi başkanlıkları; yetki alanı içindeki mükellefi tespit eden, vergi ve benzeri mali yükümlülüklere ilişkin tarh, tebliğ, tahakkuk, tahsil, terkin, tecil, iade, ödeme, muhasebe ve benzeri işlemleri yapan, bu işlemlere ilişkin olarak yaratılan ihtilaflarla ilgili yargı mercileri nezdinde talep ve savunmalarda bulunan, gerektiğinde itiraz, temyiz ve tashihi karar talebinde bulunan, yargı kararlarının uygulanması işlemlerini yürüten, vergi uygulamalarını geliştiren ve iyileştiren, mükelleflere kanunların uygulanması ile ilgili görüş bildiren, mükellefleri hak ve ödevleri konusunda bilgilendiren ve uygulamalarında mükellef haklarını gözeten, mükellef hizmetleri ile bilgi işlem, istatistik, bilgi toplama, insan kaynakları yönetimi, satın alma, kiralama, vergi inceleme ve denetim, uzlaşma, takdir ve benzeri görevleri ve işlemleri yürüten dairelerdir13_.

Vergi dairesi başkanlıkları 29 ilde 30 hizmet noktasında faaliyet göstermektedir. Bunlardan 29’u farklı illerde bir tanesi ise, ihtisas olarak büyük ölçekli mükelleflere doğrudan ve bütünsel bir yaklaşımla hizmet sunmak üzere İstanbul’da “Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı” adı altında kurulmuştur (GİB, 2013a: 17).

Vergi dairesi başkanlığı; VUK’a göre “Vergi Dairesi”, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun14 _{(AATUHK)’ye göre de “Tahsil Dairesi”dir.}

Söz konusu yönetmeliğe göre, vergi dairesi başkanlıkları; grup müdürlükleri, bunlara bağlı müdürlükler, şubeler ile vergi dairesi müdürlükleri ve komisyonlardan oluşur. Vergi dairesi başkanlıklarının birimleri şu şekilde sıralayabiliriz:

13 _{Vergi Dairesi Başkanlıklarının Kuruluş ve Görev Yönetmeliği (RG: Tarihi: 08.02.2015, RG. No: 29261).} 14 _{RG. Tarih: 28.07.1953, RG. No: 8469.}

 Vergilendirme Grup Müdürlüğü,  Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü,  Tahsilat Grup Müdürlüğü,

 Hukuk ve İhtilaflı İşler Grup Müdürlüğü,  Denetim Grup Müdürlüğü,

 Muhasebe Grup Müdürlüğü,  Strateji Grup Müdürlüğü,

 İnsan Kaynakları Grup Müdürlüğü,  Destek Hizmetleri Grup Müdürlüğü.

3.1.3.1.3.4.2. Vergi Dairesi Müdürleri

Vergi daireleri, mükellefi tespit eden, vergi, resim ve harç tarh eden, tahakkuk ettiren, ceza kesen ve tahsil eden dairelerdir15.Vergi dairesi müdürlükleri, vergi dairesi başkanlığı kurulan illerde başkanlığa, vergi dairesi başkanlığı kurulmayan yerlerde ise Defterdarlıklara bağlı olarak faaliyetlerini yürütmeye devam etmektedirler16_{. Vergi}

dairesi müdürleri, VUK’un 135. maddesine dayanarak vergi incelemesi yapma yetkisine sahiptir.

3.1.3.1.3.4.3.Merkez ve Taşra Teşkilatında Müdür Kadrosunda Çalışanlar

VUK’un 135. maddesinde vergi incelemesine yetkililer sayılmıştır. Buna göre, GİB’in merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar her hal ve takdirde vergi incelemesi yetkisine sahiptirler.