Almanya’da Vergi Denetimi

Alman vergi sisteminin karakteristik özelliklerinden birisi federal sistem olmasıdır. Almanya’da vergi yasalarının nasıl uygulanacağı, vergi gelirlerinin nasıl

dağıtılacağı ve hangi vergilerin uygulanacağı gibi konular özellik arz etmektedir. Alman Anayasası’na göre vergi düzenleme yetkisi federal hükümet ile eyaletler arasında paylaştırılmıştır (Şin, 2005: 135).

Vergi incelemesinin hangi vergi türlerini ve hangi vergi dönemlerini kapsayacağı tamamen idarenin takdir yetkisi içindedir. İdare incelemeyi tek bir vergi üzerinden yürütebileceği gibi, birden fazla vergi türünü tek bir incelemenin kapsamına alabilir (Değirmendereli, 2014: 34).

Almanya’da vergi incelemesine tabi kişiler, Alman Vergi Usul Kanunu’nun 193. maddesinde sayılmış, aynı zamanda da, şartlı/şartsız inceleme imkanı açısından sınıflandırılmıştır. Buna göre, söz konusu maddenin birinci paragrafında incelemede öncelik verilmesi gerekenleri de vurgulamak amacıyla (Değirmendereli, 2014: 29);

 Ticari ve zirai işletme işletenler,  Serbest meslek erbabı,

 Ticari, zirai ve serbest meslek geliri dışında bir yıl içinde 500.000 €’dan fazla gelir elde etmesi sebebiyle Alman Vergi Usul Kanunu’nun 147/a maddesi uyarınca kayıt, defter ve belgelerini 6 yıl saklamak mecburiyetinde bulunan vergi mükellefleri

özel bir gerekçe/şart gerektirmeden vergi incelemesine tabi tutulabilecek kişiler olarak ifade edilmiştir.

Alman Vergi Usul Kanunu’nun 193. maddesinin ikinci paragrafında ise, şarta bağlı olarak inceleme yapılabilecek kişiler şu şekilde sayılmıştır (Değirmendereli, 2014: 30);

 Vergi kesmek zorunda olanlar,

 Vergilendirme açısından önem taşıyan durumların açıklanması gereken ve incelemeye tabi tutulacak konunun çeşidi ve kapsamı bakımından, incelemenin vergi dairesinde yapılmasının amaca uygun düşmeyeceği vergi mükellefleri,  Vergi mükellefinin Almanya ile anlaşması ve bilgi değişiminde bulunmayan

ülkelerde iş ilişkilerinin olması durumunda yerine getirmesi gereken birlikte etki ödevini yerine getirmeyen vergi mükellefleridir.

Almanya’da “teftiş” nitelikli denetim Sayıştay tarafından ve vergi incelemesi de vergi dairesinde bulunan inceleme elemanlarınca gerçekleştirilmektedir (Can, 2004: 27). Almanya’da vergi incelemeleri beyana dayalı vergilerde yürütülmektedir. Vergi denetimi

Almanya’da Yüksek Maliye Dairesine bağlı az sayıda ve vergi dairesi kadrolarında bulunan çok sayıda denetim elamanlarınca yürütülmektedir. Asıl vergi incelemeleri vergi dairesi kadrolarında yer alan inceleme elemanları tarafından yapılmaktadır (Ergen ve Yalçınkaya, 2014: 294).

Gelir vergisi gibi beyana dayalı vergilerde yürütülen inceleme işlemleri üst derece bir vergi denetmeninin incelemesinden önce, orta derecede bir vergi denetmeni tarafından incelenerek kontrol edilmektedir. Orta derecede vergi denetmenleri tarafından yapılan bu denetim işlemi mükelleflerin vermiş oldukları vergi beyannamelerinin geçmiş yıllarla karşılaştırılarak bilgilerin doğruluğunun saptanması ile ilgilidir (Radler, 11).

Almanya’da vergi denetimi yapanlar belirli sektörlerde uzmanlaşmış denetim elemanlarından oluşmaktadır. Örneğin, otomotiv konusunda uzmanlaşmış olanlar bu sektördeki firmaları, gıda konusunda uzmanlaşmış olanlar gıda firmalarını inceler (Şin, 2005: 138). Diğer bir ifadeyle, Almanya’da denetim elemanları alanlarında uzman kişilerden oluşmaktadır. Bunun sonucunda da denetimde etkinlik artmakta ve denetim faaliyetleri verimli bir şekilde yerine getirilmektedir.

Vergi denetimleri sonucunda vergi idaresi ilave vergi tarhiyatı yapabilir. İlave vergi tarhiyatında zamanaşımı, vergi alacağınının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından itibaren 4 yıldır. Zamanaşımı süresi iki durumda uzamaktadır. Birincisi, mükellef hakkında daha önceden başlanmış olan bir denetim işleminin olmasıdır. İkincisi de, mükellefin vergi beyannamesini zamanından sonra vermiş olması durumudur. Vergi kaçakçılığının söz konusu olması durumunda ise, zamanaşımı süresi 10 yıldır (Lübeck, 2005: 5-6).

Vergi incelemesinin işyerinde yapılması zorunludur. Nezdinde inceleme yapılan mükellefin incelemenin başka bir yerde yapılmasına yönelik talebi, idarenin ölçülülük ve uygunluk kriterleri açısından yapacağı değerlendirmeye bağlıdır (Değirmendereli, 2014: 37).

Vergi incelemesi bittiğinde, nezdinde inceleme yapılan ile denetim elemanı arasında, inceleme hakkında karşılıklı bir görüşme yapılması ve bir inceleme raporunun düzenlenmesi yasal zorunluluktur (Değirmendereli, 2014: 39).

Vergi incelemesinin adım adım akış şeklini maddeler halinde şu şekilde göstermek mümkündür ( Hemmer, 2007’den aktaran: Değirmendereli, 2014: 38);

 İdarenin kendi içinde inceleme konusunda karar alması,  Yazılı resmi inceleme kararının tanzimi ve mükellefe tebliği,

 İnceleme elemanlarının kendini tanıtması, incelemenin başlama tarih ve saatini kayıt altına alarak incelemeye başlaması,

 İnceleme elemanlarının, inceleme kararında belirtilen kapsam ve konularda gerekli bütün araştırma ve incelemeleri gerçekleştirmesi,

 İnceleme bitiminde kapanış görüşmesinin yapılması ve inceleme raporunun tanzimi,

 İnceleme sonucunda gerek görülmesi durumunda, matrahın/vergi beyannamesinin değiştirilmesi.

Almanya’da mükelleflerin yaklaşık yarısı her yıl denetlenmektedir. İşyerlerinde yapılan vergi denetimleri sonucunda vergi kaçakçılığının yapılmış olduğunun tespit edilmesi durumunda çok sert cezalar uygulanmaktadır. Bu durum, gelir vergisinde mükelleflerin vergi kanunlarında belirtilen görev ve sorumluluklarını ileri düzeyde yerine getirmelerine yol açmaktadır (Organ, 2008: 68).

Alman Federal Maliye Bakanlığının yayınladığı resmi istatistik rakamlarına göre, 2000-2013 rakamları baz alınarak, işletmelerin büyüklük dağılımı, işletmelerin sayısı, incelenen işletmelerin sayısı ve inceleme oranları aşağıdaki şekildedir.

Tablo 19. İşletme Grupları İtibariyle Mükellef Sayıları ve İnceleme Oranları

Yıllar _İşletme Büyük _İşletme Orta _İşletme Küçük Çok Küçük _{İşletme İşletme Sayısı} Toplam _{İşletme Sayısı} İncelenen İnceleme _Oranları 2000 167.164 755.061 1.169.364 4.394.539 6.486.128 224.674 3,46 2001 182.059 782.010 1.184.905 4.812.028 6.961.002 228.301 3,27 2002 179.562 779.772 1.178.599 4.741.658 6.879.591 218.034 3,16 2003 180.181 780.868 1.182.934 4.805.068 6.949.051 219.446 3,15 2004 172.184 795.073 1.111.628 5.252.015 7.330.900 218.461 2,98 2005 179.765 795.280 1.111.677 5.253.917 7.340.639 217.498 2,96 2006 171.507 795.118 1.111.405 5.255.457 7.333.487 217.388 2,96 2007 170.060 758.051 1.141.147 6.321.466 8.390.724 213.375 2,54 2008 170.060 758.051 1.141.146 6.321.465 8.390.722 210.636 2,51 2009 170.060 758.051 1.141.146 6.321.465 8.390.722 206.524 2,46 2010 191.638 799.135 1.189.727 6.391.015 8.571.515 203.903 2,37 2011 191.335 799.135 1.189.727 6.391.015 8.571.212 197.518 2,3 2012 191.335 799.135 1.189.727 6.391.015 8.571.212 195.691 2,28 2013 196.402 820.778 1.214.853 5.688.385 7.920.418 193.573 2,44 Kaynak: Bundesfinanzministerium, "Ergebnisse der Steuerlichen Betriebsprüfung 2003-2013"'deki tablolardan yararlanılarak tarafımızca hazırlanmıştır. http://www.bundesfinanzministerium.de/Web/DE/Service/Monatsbericht/monatsbericht .html (18.03.2015).

Almanya’da işletmeler büyüklüklerine göre; büyük işletmeler, orta işletmeler, küçük işletmeler ve çok küçük işletmeler olmak üzere dört farklı şekilde sınıflandırılmaktadır. 2013 yılına baktığımızda, toplam 7.920.418 işletmenin; 5.688.385’i çok küçük işletme, 1.214.853’ü küçük işletme, 820.778’i orta işletme ve 196.402’si ise büyük işletmelerdir. Yine 2013 yılında toplam 7.920.418 işletmenin 193.573’ünün incelemeye tabi tutulduğu görülmektedir.

2000–2013 yılları baz alındığında, Almanya’daki inceleme oranları % 2,3 ile % 3,46 arasında değişiklik göstermektedir. Ortalama inceleme oranı ise, % 2,78’dir.

Tablo 19’dan da görüleceği üzere, incelenen mükellef sayısının en yüksek olduğu yıl 8.571.515 ile 2010 iken, en düşük olduğu yıl 6.486.128 ile 2000 yılıdır.