Geçerlilik ve Güvenilirlik Testi

Sürekli, aralıklı ya da ardışık 4 ya da 5 seçenekli cevaplar içeren belirli sayıda sorunun yer aldığı bir ölçeğin bir olayı ölçmedeki gücünü, yeterliliğini ve güvenilirliğini ölçen genel güvenilirlik katsayısıdır. Ölçeğin genel tutarlılığını ve soru özdeşliğini ölçer (iç tutarlılık/güvenilirlik).

Cronbach alfa katsayısı, ölçeğin genel güvenilirliğini değerlendirir. Ölçekte yer alan belli sayıda sorunun türdeş bir yapıyı sorgulamak ya da açıklamak üzere bir bütün oluşturup oluşturmadıklarını sorgular ve değerlendirirler.

Cronbach alfa kat sayısı soruların varyansları toplamının genel varyansa oranlanması ile bulunan bir ağırlıklı standart değişim ortalamasıdır.

Cronbach alfa değerinin büyüklüğüne göre ölçeğin güvenilirliği ve iç tutarlılığı Tablo 4.8’deki gibi değerlendirilir (Özdamar, 2013a: 554).

Tablo 4.8: Ölçek (Test) Güvenilirliğinin Yapısal Değerlendirilmesi

α Sınırları Karar

α < 0,40 Ölçek güvenilir değildir. Ölçeğin yeniden düzenlenmesi uygun olur.

0,40 < α < 0,50 Ölçek çok düşük güvenilirlik düzeyine sahiptir.

Ölçeğin yeniden düzenlenmesi ya da modifiye edilmesi uygun olur. 0,50 < α < 0,60 Ölçek düşük güvenilirlik düzeyine sahiptir. Prototip

ölçek olarak kullanılması, ancak iyileştirme çalışmalarının yapılması uygun olur.

0,60 < α < 0,70 Ölçek yeterli güvenirlik düzeyine sahiptir. Ölçek toplum taramalarında kullanılabilir.

0,70 < α < 0,90 Ölçek yüksek güvenilirlik düzeyine sahiptir. Ölçek

toplum taramalarında ve bilimsel yargıların oluşturulmasında güvenle kullanılabilir.

α ≥ 0,90 Ölçek çok yüksek güvenilirlik düzeyine sahiptir ve inceleme alanı ile ilgili yüksek geçerlilik ve güvenilirlik düzeyinde bilimsel yargılarının oluşturulmasında güvenle kullanılabilir.

Kaynak: Özdamar, 2013a: 555

Tablo 4.8’e göre; Örgüt kültürünün faktörü 16 maddeden oluşmaktadır ve cronbach alfa değeri 0,819’dur. Güç kültürü faktörü 4 maddeden oluşmaktadır ve cronbach alfa değeri 0,714, başarı kültürü faktörü 4 maddeden oluşmaktadır ve cronbach alfa değeri 0,700, destek kültürü faktörü 4 maddeden oluşmaktadır ve cronbach alfa değeri 0,729 ve hiyerarşi kültürü faktörü 4 maddeden oluşmaktadır ve alfa değeri 0,701’dir. Örgüt kültürü faktörü ve alt boyutlarına ait boyutlarına ölçekler yüksek güvenilirlik düzeyine sahiptir.

Örgütsel bağlılık faktörü 18 maddeden oluşmaktadır ve cronbach alfa değeri 0,880’dir. Duygusal bağlılık faktörü 6 maddeden oluşmaktadır ve cronbach alfa değeri 0,840’dır. Devam bağlılığı faktörü 6 maddeden oluşmaktadır ve cronbach alfa değeri 0,788’dir. Normatif bağlılık faktörü 6 maddeden oluşmaktadır ve cronbach alfa değeri 0,724’tür. Örgütsel bağlılık faktörü ve alt boyutlarına ait ölçekler yüksek güvenilirlik düzeyine sahiptir.

Örgütsel tükenmişlik faktörü 22 maddeden oluşmaktadır ve cronbach alfa değeri 0,856’dır. Duygusal tükenme faktörü 9 maddeden oluşmaktadır ve cronbach alfa değeri 0,786’dır. Duyarsızlaşma faktörü 5 maddeden oluşmaktadır ve cronbach alfa değeri 0,821’dir. Kişisel başarı hissi faktörü 8 maddeden oluşmaktadır ve cronbach alfa değeri 0,725’dir. Örgütsel tükenmişlik faktörü ve alt boyutlarına ait ölçekler yüksek güvenilirlik düzeyine sahiptir

Barlett küresellik testi, korelasyon matrisinde yer alan tüm korelasyonların genel anlamlılıklarını gösteren bir istatiksel testtir. Bu test ile evrende bulunan değişkenler arasında ilişkinin olmadığı hipotezinin test edilmesidir. Başka bir ifade ile, evrene ait korelasyon matrisi birim matris olup, her değişken kendisiyle mükemmel bir ilişkiye sahip iken, değişkenler arasındaki korelasyon ise sıfırdır. Faktörün değeri 0,05’ten küçük ise faktör analizine uygun olduğu kabul edilir (Altunışık vd., 2012: 267).

Kaiser Meyer Olkin örneklem yeterlilik testi, faktör analizinin uygunluğunu gösteren bir indekstir. Kaiser Meyer Olkin değeri olarak 0,5 ile 1 arasındaki değerler kabul edilebilir olarak değerlendirilirken 0,5’in altındaki değerler faktör analizinin söz konusu veri seti için uygun olmadığının göstergesidir. Ancak genel olarak araştırmacılarca tatminkar olarak düşünülen asgari Kaiser Meyer Olkin örneklem yeterliliği değeri 0,7’dir. Örneklem yeterlilik testi değerinin yorumlanmasında şu öneriler dikkate alınabilir: 1,00≤Kaiser Meyer Olkin örneklem yeterliliği değeri≤0,90 ise mükemmel, 0,90≤Kaiser Meyer Olkin örneklem yeterliliği değeri≤0,80 ise iyi, 0,80<Kaiser Meyer Olkin örneklem yeterliliği değeri ≤0,70 orta düzey, 0,70<Kaiser Meyer Olkin örneklem yeterliliği değeri≤0,60 zayıf, 0,60< Kaiser Meyer Olkin örneklem yeterliliği değeri kötü olarak değerlendirilir, Kaiser Meyer Olkin örneklem yeterliliği değeri 0,5’in altı ise kabul edilemez. Artan örneklem boyutu, artan ortalama korelasyonlar, artan değişken sayısı ve azalan faktör sayısı örneklem yeterlilik testi değerinin artmasına sebep olur (Altunışık vd., 2012: 268).

Örgüt kültürü ölçeği kapsamında yapılan Barlett testi değişkenlere ait korelasyon matrisinin anlamlılığının bir testidir. Örgüt kültürü faktörünün anlamlılık değeri (0,00001<0,05) olduğundan verilere faktör analizi uygulanabilir olduğu görülmüştür. Ayrıca Kaiser Meyer Olkin ölçütü ise verilerin faktör analitik modellemesine uygunluğu konusunda bir fikir verir. Kaiser Meyer Olkin örneklem yeterliliği değerinin 0,8<0,827<0,9 aralığında olduğundan iyi olduğu görülmüştür.

Örgütsel Bağlılık ölçeği kapsamında yapılan Barlett testi değişkenlere ait korelasyon matrisinin anlamlılığının bir testidir. Örgütsel bağlılığın anlamlılık değeri (0,00001<0,05) olduğundan verilere faktör analizi uygulanabilir olduğu görülmüştür. Ayrıca Kaiser Meyer Olkin ölçütü ise verilerin faktör analitik modellemesine uygunluğu konusunda bir fikir verir. Kaiser Meyer Olkin örneklem yeterliliği değerinin 0,8<0,850<0,9 aralığında olduğundan iyi olduğu görülmüştür.

Örgütsel Tükenmişlik ölçeği kapsamında yapılan Barlett testi değişkenlere ait korelasyon matrisinin anlamlılığının bir testidir. Burada anlamlılık değeri (0,00001<0,05) olduğundan verilere faktör analizi uygulanabilir olduğu görülmüştür. Ayrıca Kaiser Meyer Olkin ölçütü ise verilerin faktör analitik modellemesine uygunluğu konusunda bir fikir verir. Kaiser Meyer Olkin örneklem yeterliliği değerinin 0,8<0,881<0,9 aralığında olduğundan iyi olduğu görülmüştür.

Son otuz yılda çok değişkenli analizlerde kullanılan değişken sayısının artışıyla birlikte çok sayıda değişkenin yorumlanmasında ortaya çıkan sıkıntılardan dolayı faktör analizi sosyal bilimlerde yaygın kullanım alanı bulmaya başlamıştır. Dolayısıyla faktör analizi birbiriyle ilişkisi olduğu düşünülen çok sayıdaki değişkenler arasındaki ilişkinin yapısına ilişkin ipuçları sağlamak amacıyla kullanılmaktadır (Altunışık vd., 2012: 263).

Faktör analizinin başlıca amacı aralarında ilişki bulunduğu düşünülen çok sayıdaki değişken arasındaki ilişkilerin anlaşılması ve yorumlanmasını kolaylaştırmak için daha az sayıdaki temel boyuta indirgemek veya özetlemek olan bir grup çok değişkenli analiz tekniğine verilen genel isimdir. Başka bir ifade ile faktör analizi aralarında ilişki bulunan çok sayıda değişkenden oluşan bir veri setine ait temel faktörlerin (ilişkinin yapısının) ortaya çıkarılarak araştırmacı tarafından veri setinde yer alan kavramlar arasındaki ilişkilerin daha kolay anlaşılmasına yardımcı olmaktır. Bir veri matrisinin temelini teşkil eden ilişki yapısını anlamak için kullanılan çok

değişkenli bir analiz tekniğidir. Faktör analizinde temel mantık, karmaşık bir olgunun daha az sayıda faktörler yardımıyla açıklanabileceği düşüncesidir.

Faktör analizinde araştırmacı öncelikle araştırma bağlamında kullanılan değişkenler setinin temelini oluşturan ana faktörlerin neler olduğunu ve bu faktörlerden her birinin değişkenlerden her birini açıklama derecesini görme imkânına sahip olmaktadır. Bu yolla araştırmacı elinde bulunan çok sayıda değişkenden oluşan değişkenler setini daha az sayıda yeniden oluşturulmuş değişkenler cinsinden ifade etme ve anlama imkânına sahip olacaklardır. Etkin bir faktör analizinin toplam veri setini en iyi temsil edebilen ancak mümkün olduğunca az sayıda faktörden oluşan bir çözüm olması arzu edilen bir özelliktir. İyi bir faktör analizi sonucunun hem basit hem de yorumlama becerisinin iyi olması arzu edilir (Altunışık vd., 2012: 264).

Açıklanan varyans, faktör analizince açıklanan toplam varyansın her bir faktörce açıklanan kısmını göstermektedir. Özdeğer, açıklanan toplam varyansın bir faktör tarafından açıklanan kısmı, bir faktöre ait faktör yüklerinin karesinin sütun toplamını gösterir (Altunışık vd., 2012: 267-268).

Çok faktörlü desenlerde, açıklanan varyansın % 40 ile % 60 arasında olması yeterli olarak kabul edilebilir (Kaya, 2013: 185).

Tablo 4.9: Örgüt Kültürü Ölçeğinin Faktör Yapıları

Faktör Özdeğer Varyans Yüzdesi Toplam Varyans Yüzdesi Güç Kültürü 4,194 32,262 32,262 Başarı Kültürü 1,756 13,510 45,772 Destek Kültürü 1,118 8,604 54,376 Hiyerarşi Kültürü 1,009 7,761 62,137

Tablo 4.10: Örgütsel Bağlılık Ölçeğinin Faktör Yapıları

Faktör Özdeğer Varyans Yüzdesi Toplam Varyans Yüzdesi Duygusal Bağlılık 6,245 41,636 41,636 Devam Bağlılığı 1,329 8,861 50,497 Normatif Bağlılık 1,706 11,373 61,870

Tablo 4.11. Örgütsel Tükenmişlik Ölçeğinin Faktör Yapıları

Faktör Özdeğer Varyans Toplam Varyans Yüzdesi Duygusal Tükenme 7,323 36,616 36,616 Duyarsızlaşma 2,211 11,054 47,670 Kişisel Başarı Hissi 1,717 8,583 56,253

Faktörler ve alt boyutlarıyla ilgili özellikleri şu şekilde sıralayabiliriz (Büyüköztürk, 2002: 475-476):

1. Değişkenin faktör yükünün karesi, faktörün değişkende açıkladığı varyansı gösterir.

2. Bir faktörün değişkenlerdeki yüklerinin karelerinin ortalaması, faktör tarafından açıklanan korelasyon matrisinde açıklanan korelasyon matrisindeki varyansın yüzdesini gösterir.

3. Tüm faktörlerin yük karelerinin ortalamalarının toplamı, faktörler tarafından açıklanan matristeki varyansın oranını gösterir. Temel bileşenlerde, tüm faktörler elde edildiği zaman tüm varyans açıklanmaktadır.

4. Faktör ilişkisizse, faktör yükleri sadece faktörle değişkenlerin korelasyonu değil, yordanacak değişkenler için beta değerleridir.