KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
3.4. Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları
Ölçeklerin geçerlik ve güvenirliğini gerçekleştirmek için araştırmanın örneklemi dışından seçilen 200 kişilik öğretmen grubuna uygulama yapılmıştır. Bu öğretmenlerin 129’u kadın, 71’i erkektir. ‘Mesleki Sosyalleşme Süreci’ ve ‘Mesleki Sosyalleşme Düzeyi’ olmak üzere çalışmada kullanılan iki ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmalarına ait bulgulara Tablo 4’te yer verilmiştir.
48
Tablo 4. Ölçeklerin Madde Sayısı, Faktör Analizi ve Güvenirlik Sonuçları Ölçek Madde Sayısı KMO Barlett's
χ2 Açıklanan Varyans % Faktör Yükü Cronbach's Alpha En Düşük En Yüksek Mesleki Sosyalleşme Süreci 14 0,804 1192,822 P<0,001 65,592 0,630 0,910 0,869 Eğitim Öncesi 5 - - 36,767 0,630 0,833 0,819 Hizmet Öncesi 4 - - 11,951 0,683 0,910 0,896 Alan Deneyimleri 2 - - 6,818 0,769 0,791 0,678 İşe Başlama 3 - - 10,056 0,798 0,863 0,729 Mesleki Sosyalleşme Düzeyi Ölçeği 8 0,65 622,456 p<0,001 66,110 0,58 0,85 0,75 YT 2 - - 13,273 0,58 0,76 0,40 ODYT 2 - - 20,448 0,66 0,85 0,58 YTS 4 - - 32,389 0,66 0,85 0,78
Araştırmacı tarafından, sınıf öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme dönemlerinin etkililiğine yönelik görüşlerini ölçmeye yönelik olarak 15 maddelik “Mesleki Sosyalleşme Süreci Ölçeği” hazırlanmıştır. Ölçeğin altında da 6 adet çoktan seçmeli soru yer almaktadır. Ölçekte, eğitim öncesi dönemde sosyalleşme (2 madde), hizmet öncesi dönemde sosyalleşme (3 madde), alan deneyimleri döneminde sosyalleşme (4 madde) ve işe başlama döneminde sosyalleşme (6 madde) olmak üzere 15 madde ve 4 boyut yer almaktadır. Ölçeğin altında ise eğitim öncesi dönemde sosyalleşme (2 madde), hizmet öncesi dönemde sosyalleşme (2 madde), işe başlama döneminde sosyalleşme (1 madde) ve dönemlerden hangisinin etkili olduğunu belirlemeye yönelik (1 madde) toplam 6 adet çoktan seçmeli soru yer almaktadır. Mesleki Sosyalleşme Süreci Ölçeğine faktör analizine başlamadan önce aşağıdaki sayıltılar kontrol edilmiştir:
Kayıp değerler Normallik Doğrusallık
Çoklu bağlantılık ve tekillik Uç değerler
49 Örneklem büyüklüğüdür.
Sayıltıların kontrol edilmesiyle 31 tane uç değerin olduğu tespit edilmiştir. Normallik için Kolmogorov Smirnov testi incelendiğinde maddelerin normal dağılım gösterdiği görülmüştür (p<0,05). Doğrusallık için scatter/dot grafikleri incelenmiş ve tüm maddeler için doğrusallık sayıtlısının sağlandığı belirlenmiştir. Çoklu bağlantı sayıltısının sağlanıp sağlanmadığı araştırıldığında herhangi bir sorunla karşılaşılmamıştır. Uç değerler çıkarıldıktan sonra mahalonobis uzaklığı incelenmiş ve herhangi bir verinin atılmasına gerek olmadığı görülmüştür. Çıkartılan veriler sonucunda örneklem büyüklüğü 169’a inmiştir. Örneklem büyüklüğünün uygunluğuna bakmak için KMO ve Bartlett testlerine bakılmış (KMO=0,804 ve Bartlett=1192,822; p=0,00) ve ölçeğin faktörlere ayrılabileceği görülmüştür.
Yapılan faktör analizi sonucunda maddeler 4 faktöre ayrılmıştır. Her bir maddenin hangi faktör altında tam olarak yüklendiğini görebilmek için döndürme işlemi yapılmıştır. Maddelerin toplamda açıkladığı varyans oranı 65,592 olarak hesaplanmıştır. En yüksek faktör yükü 0.910 en düşük faktör yükü ise 0.630’dur. Ölçeğin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,869 olarak hesaplanmıştır. Bundan dolayı puanların güvenilir olduğu söylenebilir. Mesleki sosyalleşme aşamalarında eğitim öncesi dönemde sosyalleşme sürecini 1. ve 2. maddeler; hizmet öncesi dönemde sosyalleşme sürecini 3., 4. ve 5. maddeler; alan deneyimi döneminde sosyalleşme sürecini 6., 7., 8. ve 9. maddeler; işe başlama döneminde sosyalleşme sürecini ise 10., 11., 12., 13. ve 14. maddeler oluşturmaktadır. Madde 15 döndürme işlemlerinden sonra bile üç faktörde yüklü olarak göründüğünden binişik madde olarak görülmüş ve ölçekten çıkarılmıştır. Eğitim öncesi dönemde sosyalleşme faktörünün açıkladığı varyans %36,767; en yüksek faktör yükü 0,833 ve en düşük faktör yükü 0,630 şeklindedir. Bu faktörün Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,819 bulunmuştur. Hizmet öncesi dönemde sosyalleşme faktörünün açıkladığı varyans %11,951; en yüksek faktör yükü 0,910 ve en düşük faktör yükü 0,683 şeklindedir. Bu faktörün Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,896 bulunmuştur. Alan deneyimleri döneminde sosyalleşme faktörünün açıkladığı varyans %6,818; en yüksek faktör yükü 0,791 ve en düşük faktör yükü 0,769 şeklindedir. Bu faktörün Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,678 bulunmuştur. İşe başlama döneminde sosyalleşme faktörünün açıkladığı varyans %10,056; en yüksek faktör yükü 0,863 ve en düşük faktör yükü 0,798 şeklindedir. Bu faktörün Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,729 bulunmuştur.
50
Mesleki Sosyalleşme Süreci Ölçeğine AFA sonuçlarına göre elde edilen faktörlerin doğrulanmasını sağlamak amacıyla doğrulayıcı faktör analizi gerçekleştirilmiştir. Tablo 5’te Mesleki Sosyalleşme Süreci Ölçeğine ait doğrulayıcı faktör analizi bulgularına yer verilmiştir.
Tablo 5. Mesleki Sosyalleşme Süreci Ölçeği için Uyum İyiliği Testlerine (Goodness-of-Fit
Indecies) İlişkin Değerler
χ2
DF P- Value
CFI NFI GFI IFI RMSEA 90% C.I RMSEA 185.41 71 <0,05 0,94 0,91 0,85 0,94 0,098 0,081-0,12
Tablo 5 incelendiğinde χ2/sd sonuçlarının 3’ten küçük olduğu için model-veri uyumunun çok iyi olduğu söylenebilir. Ayrıca CFI, NFI ve IFI uyum indeksleri 0,90’dan büyük olduğu için dört faktörlü model veriye uyum sağlanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçları dört alt ölçekli modele tam uyum sağlamaktadır.
51
Araştırmacı tarafından, sınıf öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme düzeylerine yönelik algılarını belirlemeye yönelik olarak 10 maddelik “Mesleki Sosyalleşme Düzeyi Ölçeği” hazırlanmıştır. Ölçeğin altında da 3 adet çoktan seçmeli soru yer almaktadır. Ölçekte, yeterlilik düzeyi (3 madde), orta düzeyde yeterlilik (3 madde) ve yetersizlik düzeyi (4 madde) olmak üzere 10 madde ve 3 boyut yer almaktadır. Ölçeğin altında ise yine sınıf öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme düzeylerine yönelik algılarını belirlemeye yönelik 3 adet çoktan seçmeli soru yer almaktadır. Mesleki Sosyalleşme Düzeyi Ölçeğine faktör analizine başlamadan önce aşağıdaki sayıltılar kontrol edilmiştir:
Kayıp değerler Normallik Doğrusallık
Çoklu bağlantılık ve tekillik Uç değerler
Örneklem büyüklüğüdür.
Sayıltıların kontrol edilmesiyle 32 tane uç değerin olduğu tespit edilmiştir. Normallik için Kolmogorov Smirnov testi incelendiğinde maddelerin normal dağılım gösterdiği görülmüştür (p<0,05). Doğrusallık için scatter/dot grafikleri incelenmiş ve her maddenin bu sayıltıyı sağladığı görülmüştür. Çoklu bağlantı sayıltısının sağlanıp sağlanmadığı araştırıldığında herhangi bir sorunla karşılaşılmamıştır. Mahalonobis uzaklığına bakıldığında atılacak verinin olmadığı görülmüştür. Uç değerlerin çıkartılması sonucunda örneklem büyüklüğü 168’e inmiştir. Örneklem büyüklüğünün uygunluğuna bakmak için KMO ve Bartlett testlerine bakılmış (KMO=0,65 ve Bartlett=622,456; p=0,00) ve ölçeğin faktörlere ayrılabileceği görülmüştür. Ölçeğin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,75 olarak hesaplanmıştır. Bundan dolayı puanların güvenir olduğu söylenebilir.
Eğik ve dik döndürmeler ile faktör analizi sonucunda maddeler 3 faktöre ayrılmıştır. Maddelerin toplamda açıkladığı varyans oranı 66,11 olarak hesaplanmıştır. Mesleki sosyalleşme düzeyi yetersizlik alt ölçeğinde 3., 4., 5. ve 10.maddeler; orta düzey yeterlilik algısı alt ölçeğinde 6. ve 7. maddeler; yeterlilik algısı alt ölçeğinde 2. ve 9. maddeler yer almaktadır. Madde 1 ve 8’in faktör yükleri 0,30’un altında kaldığı için ölçekten
52
çıkarılmıştır. Yeterlilik faktörünün açıkladığı varyans %13,273; en yüksek faktör yükü 0,76 ve en düşük faktör yükü 0,58 şeklindedir. Bu faktörün Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,40 bulunmuştur. Orta düzeyde yeterlilik faktörünün açıkladığı varyans %20,448; en yüksek faktör yükü 0,85 ve en düşük faktör yükü 0,66 şeklindedir. Bu faktörün Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,58 bulunmuştur. Yetersizlik faktörünün açıkladığı varyans %32,389; en yüksek faktör yükü 0,85 ve en düşük faktör yükü 0,66 şeklindedir. Bu faktörün Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,78 bulunmuştur.
Mesleki Sosyalleşme Düzeyi Ölçeğine AFA sonuçlarına göre elde edilen faktörlerin doğrulanmasını sağlamak amacıyla doğrulayıcı faktör analizi gerçekleştirilmiştir. Tablo 6’da Mesleki Sosyalleşme Süreci Ölçeğine ait doğrulayıcı faktör analizi bulgularına yer verilmiştir.
Tablo 6. Mesleki Sosyalleşme Düzeyi Ölçeği için Uyum İyiliği Testlerine (Goodness-of-Fit
Indecies) İlişkin Değerler
χ2
DF P- Value
CFI NFI GFI IFI RMSEA 90% C.I RMSEA 97,69 17 <0,05 0,83 0,80 0,86 0,83 0,169 0,14-0,20
Tablo 6 incelendiğinde CFI, NFI, GFI ve IFI uyum indeksleri 0,80’den büyük olduğu için üç faktörlü model veriye uyum sağladığı görülmüştür.
53
Şekil 3. Mesleki Sosyalleşme Düzeyi Ölçeği’nin DFA Sonucu: Yol Diyagramı
Yapılan analizler sonucunda, Mesleki Sosyalleşme Süreci Ölçeği’nin 14 madde ve dört boyuttan; Mesleki Sosyalleşme Düzeyi Ölçeği’nin ise 8 madde ve üç boyutlu yapıdan oluştuğu görülmektedir.