I. BĠRĠNCĠ KISIM: GAZĠANTEP ĠLĠ ve YEREL HĠZMETLER
6.2. Gaziantep‟te Kadınların Mevcut Durumu
Kentte yaĢayan 1.889.466 kiĢinin 935.706‟ sı kadındır.463 2014 yılı verilerine göre, Gaziantep‟te yaĢayan kadınlardan 310.250‟si 15 yaĢın altındadır.464
2013 yılı verilerine göre, Gaziantep‟te yaĢayan 59.949 kadın okuma yazma bilmemektedir. 71.207 okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmemiĢ kadın vardır. 174.844 kadın ilkokul mezunu; 144.391 kadın ilköğretim mezunu; 17.900 kadın ortaokul veya dengi okul mezunu; 77.302 kadın lise veya dengi okul mezunu; 40.004 kadın yüksekokul veya fakülte mezunu; 2218 kadın yüksek lisans mezunu; 652 kadın doktora mezunudur. 15.218 kadının da mezuniyet durumu bilinmemektedir.465 2011 yılı verilerine göre BüyükĢehirler arasında okuma yazma
461TÜĠK, SeçilmiĢ Göstergelerle Gaziantep-2013, www.tuik.gov.tr/ilGostergeleri/iller/- GAZIANTEP.pdf
(EriĢim Tarihi: 10.06.2015).
462Gaziantep Ticaret Borsası, Gaziantep Ticaret Borsası Stratejik Planı 2012-2015, www.gtb.org.tr/yonetim/pdf/27112014185624.pdf , s. 7
463“Ġllere göre il/ilçe merkezi ve belde/köy nüfusu – 2014”, www.nufusu.com/, (EriĢim Tarihi: 20.05.2015).
464TÜĠK, Adrese Dayalı Nüfus Sistemi, Ġl, YaĢ Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus, www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059 , (EriĢim Tarihi: 15.05.2015).
465TÜĠK, Adrese Dayalı Nüfus Sistemi, Bitirilen eğitim düzeyi ve cinsiyete göre il/ilçe merkezleri nüfusu ( 15 +yaĢ ) – 2013,
www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd=1&ved=0CBsQFjAA&url =http%3A%2F%2Fwww.tuik.gov.tr%2FIcerikGetir.do%3Fistab_id%3D139&ei=v4CUVe63BYnkUc -zgOAO&usg=AFQjCNHoe_kkkx6Xi3aRrATFNxYUnUaQOA&bvm=bv.96952980,d.bGg, (EriĢim Tarihi: 20.04.2015).
bilmeyen kadın oranının en yüksek olduğu ilk üç ilden bir tanesi de Gaziantep (%14)‟tir.466
Bunun yanında 2013 yılı verilerine göre Gaziantep‟te ortalama kadın eğitim süresi 4,8 yıldır.467
Rakamlara bakıldığında kentte kadın eğitim düzeyinin düĢüklüğü dikkat çekicidir. Gültekin araĢtırmasında Gaziantep‟teki bu sorunun altını çizerek nüfus, sermaye ve siyasi nüfuz anlamında büyüyen bir Gaziantep‟e karĢılık eğitim, kadınlar ve çocuklar açısından önemli sorunlar olduğunu dile getirmektedir.468
Gaziantep sağlık açısından ise, bölgedeki en geliĢmiĢ illerin baĢında gelmesine rağmen kadın sağlığı konusunda ciddi eksiklikler mevcuttur. Örneğin, kent, ergen doğum oranının en fazla olduğu büyükĢehirlerin baĢında gelmektedir.469
GAP ile birlikte geliĢmekte olan sanayileĢme ve kentleĢme olguları kadınların tarım dıĢı sektörlerde giderek daha fazla istihdam edilmelerini gündeme getirmektedir.470 Özellikle Gaziantep‟in almıĢ olduğu iç ve dıĢ göç sonrası kentin kadın istihdamında önemli değiĢmeler görülmüĢtür. Kentin geliĢen ekonomisi kadınları giderek iĢgücü piyasasına çekse de, kadınların istihdamdaki ikincil konumları devam etmiĢtir. 2014 Aralık Ayı sonu itibariyle Gaziantep ÇalıĢma ve ĠĢ Kurumu Ġl Müdürlüğüne kayıtlı 97.466 kiĢinin yalnızca 24.027‟si kadındır.471
Bunun yanında ĠġKUR‟un 2009 yılında uyguladığı „ĠĢgücü Piyasası AraĢtırması Sonuç Raporu‟na göre, kadın çalıĢanların sektörlere göre dağılımı incelendiğinde, kentte en çok kadın istihdam edilen sektörün „sağlık iĢleri ve sosyal hizmetler‟ olduğu ortaya çıkmaktadır. Daha sonra sırasıyla „tekstil ve tekstil ürünleri imalatı‟, „toptan ve perakende ticaret‟, „eğitim‟ sektörleri kadınların en çok istihdam edildiği sektörler arasında yer almaktadır. Rapora göre, Gaziantep‟te çalıĢanların % 85,55‟i erkek, %
466 Ülker ġener ve Hülya Demirdirek, 81 Ġl Ġçin Toplumsal Cinsiyet EĢitliği Karnesi, TEPAV, 2014, Ankara, s. 34
467TRC1 Bölge Planı (Adıyaman, Gaziantep, Kilis), 2014-2023, s. 16,
www.ika.org.tr/upload- /yazilar/TRC1-Bolge-Plani-2014-2023-632757.pdf, (EriĢim Tarihi: 10.06.2015).
468Mehmet Nuri Gültekin, “Ta Ezelden TaĢkındır..” Antep, ĠletiĢim Yayınları, 1.Baskı, Ġstanbul, 2011, s. 11
469
ġener ve Demirdirek, a.g.e., s. 40
470AyĢegül Fazlıoğlu ve Ġlhan Biçer, Toplumsal DönüĢüm Projesi Olarak Güneydoğu Anadolu
Bölgesi‟nin Toplumsal Yansımaları, 6. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı, Sosyoloji Derneği,
1990, s. 1169
471ĠġKUR, “Ġl Ġstihdam ve Mesleki Eğitim Raporu”, www.google.com.tr/?gws_rd=ssl#q=%C4%B0%C5%9EKUR,+%C4%B0l+%C4%B0stihdam+ve+M esleki+E%C4%9Fitim+Raporu,+www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/raporlar.aspx%23-dltop, (EriĢim Tarihi: 15.06.2015).
14,45‟i kadındır.472
TEPAV‟ın 2013 yılı araĢtırmasına göre ise, sigortalı çalıĢan toplam istihdam içerisindeki kadın istihdamının oranı 13,6% „dır.473
Türkiye genelinde 2015 yılı kadın istihdam oranlarında Gaziantep en düĢük 7 il içerisindedir.474
Öte yandan, çalıĢan kadınların erkeklerden daha fazla gelir elde ettiği kentlerden bir tanesi de Gaziantep‟tir. Gaziantep‟te erkekler kadınların elde ettiği gelirin %92‟si kadar gelir elde etmektedir. 475
Ġstihdam oranının mevcut durumuna ek olarak kentte KOBĠ sayısı fazla olmasına rağmen kadın giriĢimci sayısının az olması kentin geliĢmiĢ ekonomisi düĢünüldüğünde dikkat çeken baĢka bir konudur. 476
Kentteki kadın istihdam oranındaki düĢüklüğün yanı sıra, toplumsal cinsiyet kavramının Ģekillenmesinde de bölgenin önemli bir etkisi olmuĢtur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi‟nde kadın cinselliği ve bedeni üzerinde, bölgenin kültürel yapısına göre Ģekillenen bir anlayıĢın ve buna uygun çeĢitli mekanizmaların olduğu kolaylıkla görülebilmektedir. Genel olarak kadınların kendileri için ve kendilerine göre değil, daha çok aĢiret ya da topluma uygun davrandığı, erkek egemen bir anlayıĢ ve tutum hâkimdir.477
90‟lı yıllarda bölgede yapılan bir araĢtırmaya göre, eĢini yaĢam arkadaĢı olarak niteleyen erkeklerin oranı % 9.2 iken kadının geleneksel rol ve statüsünü öne çıkaran erkek oranı % 85 olarak saptanmıĢtır.478
Kadınlar da, kocaları gibi kendilerini evlilik içinde bir iĢbölümünün öğesi olarak görmekte ve % 53.8‟i kadının rol ve statüsünü evle ve ev iĢleriyle sınırlamaktadır.
Gaziantep bölgede sosyo-toplumsal anlamda kadınlar için daha iyi koĢullara sahiptir. Ancak yine de birçok göstergede kadınlar, Türkiye ortalamasının altında bulunmaktadır. Kent, toplumsal cinsiyet eĢitliği sıralamasında Türkiye‟de 78. sıradadır.479
Kentte kadınların evlenme yaĢı Türkiye ortalamasının altındadır.480
472Ġpek Yolu Kalkınma Ajansı, Kadın Ġstihdamı Raporu, www.ika.org.tr/upload/yayinlar/TRC1- Kadin-Istihdami-Raporu-501695.pdf ,s. 48, (EriĢim Tarihi: 30.05.2015)
473
TEPAV, Ġstihdam Ġzleme Bülteni, ġubat 2013, s. 39. 474
TEPAV, Ġstihdam Ġzleme Bülteni, Sayı: 38, 2015, s. 10. 475 ġener ve Demirdirek, a.g.e., s. 43
476 Gültekin, a.g.e., s. 502
477ġevket Ökten, “Toplumsal Cinsiyet ve Ġktidar: Güneydoğu Anadolu Bölgesi‟nin Toplumsal Cinsiyet Düzeni”, Uluslararası Sosyal AraĢtırmalar Dergisi, Volume: 2/8, 2009, s. 304 ( 301-312). 478Muzaffer Sencer, GAP Bölgesi‟nde Toplumsal DeğiĢme Eğilimleri AraĢtırması II. Bölüm, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, 1992-1993, s. 322-324
Gaziantep‟te her alanda olduğu gibi siyasal alanda da kadın görünürlüğü sınırlıdır. Gaziantep‟in 12 milletvekilinden yalnızca biri ve büyükĢehir belediye baĢkanı kadındır. Ġlçe belediyelerinde ise hiç kadın belediye baĢkanı bulunmamaktadır. BüyükĢehir Belediye Meclisinde 52 üyenin 3‟ü; ġahinbey Belediyesinde 45 üyenin 5‟i ve ġehitkâmil Belediyesinde 45 üyenin 6‟sı kadınlardan oluĢmaktadır.