Gayptan Haber Vermesi (Akli İ’caz, Haberi Mucizeler)

Gayb sözlükte gizlenmek, görünmemek, gözden kaybolmak, hazır olmayan, bulunmayan anlamlarındadır. Terim olarak ise akıl ve duyular ile bilgi edinilemeyen varlık alanı demektir. Mutlak gaybı Allah’tan başkası bilemez. İzafi gayb, Allah’ın dilediklerine bildirdiği gayptır ki sadece peygamberlere mahsustur.765 _{Gaipten verilen haberler ya ilme} dayanır ya da zan, tahmin, tesadüf ve ittifaka. Verilen haberin çoğunun doğru çıkması, haber verenin bilgisinin değerini gösterir. İnsanların geleceğe dair bilgileri, Hz. Peygamber’inkinin aksine kesin değil, zannı galiptir.766

Zemahşeri’ye göre gayptan haber verme konusu, Kuran'ın i’cazının temeli olduğu için çok önemlidir. Geçmişte yaşanmış olayların yaşandığı sıralarda Hz. Peygamber, o olayları yaşayanların yanında değildi. Hz. Peygamber’in okuyup dinlememesine rağmen, Kuran’ın geçmişte yaşamış milletlerin kıssalarını anlatması bir mucizedir. Demek ki bu, uydurma bir kitap değil, ilahi bir tebliğdir.767 _{Yaşanmış veya yaşanacak olan kıssalarda Hz.} Peygamber veya Kureyşten biri, olay yerinde veya zamanında değildi,768 _{bir yerden duyup} öğrenmemesine rağmen, Kuran’daki kıssalar içinde en şaşırtıcısı ve ibret ve hikmetlerle

hem lafız hem anlam yönünden mahluk olduğunu düşünüyor. Allah'a kelam, ses vacip olsaydı, Kuran zaman içinde tekrarlanmak için başkasına muhtaç olmazdı. Ses ve harflerden oluşan sesin varlığı, tüm zamanlarda değil de ancak tek bir vakitte mümkün olduğu için kelam, dolayısıyla kelamın tezahürü olan Kuran kadim olamaz. Kelam zihindeki mana değil, işitilen seslerdir. Yazma tasavvuru, yazma fiilinin kendisi olmadığı gibi kelamı tasavvur etmek de konuşmak değildir. Yoksa susan birisi için ‘niçin konuşmuyorsun’ denilemezdi. Allah'ın kelamı bizdeki kelamı nefsi (içimizdeki tasavvur ettiğimiz söz) gibi olsaydı, yine muhdes olurdu çünkü belli tertip ve söyleme sırasında olacaktı. Selef ise mihrapta okunan, sahifeye yazılan kitaba, ittifakla Allah'ın kelamı demiştir. Kelam zihindeki mana ve nefiste tasarlanan söz olması Tevbe 9/6 ayetine terstir. Ses kadim olsaydı, sesin mahalli olan yerler de kadim olurdu. Zemahşeri, Minhac, 6-7. Ehl-i sünnete göre ise Kuran, mahluk değildir. Nesefi, Bahru’l-Kelam, 53; Ebu Hanife, Fıkhı Ekber, (Akaid Risaleleri İçinde) 68; İmam Maturidi, Risaletü’l-Akaid (Akaid Risaleleri İçinde) 96.

763 _{Özel, Keşşaf Tefsirinin Kuran İlimleri Yönünden İncelenmesi, 292-293. Mucizeye yer açmak adına}

yapılanlar için ayrıca bk. İspat Değeri, Özellikleri ve Peygambere Taalluku

764 _{Zemahşeri, Keşşaf, 157. Ayetler Allah kelamı olması hasebiyle faziletçe eşit, konu ve anlam bakımından}

farklı üstünlüklerdedir. Ebu Hanife, Fıkhı Ekber, (Akaid Risaleleri İçinde) 71.

765 _{Topaloğlu-Çelebi, Kelam Terimler Sözlüğü, 100.} 766 _{Özdemir, Mutezilenin Kuran Müdafaası, 118-119.}

767 _{Zemahşeri, Keşşaf, 601. Bk. Maturidi, Te’vilatü’l-Kuran, II, 543.} 768 _{Zemahşeri, Keşşaf, 635; Aliimran 3/44.}

99

dolu olan Hz. Yusuf kıssasını, Ehl-i kitabın yalan-yanlış bilgilerinden hali, en güzel ve doğru şekliyle anlatmıştır.769

Yahudilere haram kılınan şeyler, eskilere dayanan haramlar değil; zulüm, haksızlık, saldırganlık, taşkınlık ve azgınlıklarından dolayı, kendilerine sonradan yasaklanan şeylerdi. Hz. Peygamber, Tevrat bilgisi olan biri olmamasına rağmen, bu haramların Allah tarafından konmadığını bildirdi. Yahudiler ise bu haramların, Tevrat inmeden önce konulduğunu iddia ediyordu. Burada Yahudilere, ‘doğru iseniz Tevrat’ı getirin’ denmiştir ancak getirememişlerdir. Meydan okumaya cevap verememişlerdir.770 _{Nebi, dünyayı} ahiretlerinden daha çok seven Yahudilerin sinelerindeki bu düşkünlüğünü bildirdiği gibi, ahiret sevaplarına ulaşmak için ölümü temenni edemeyeceklerini,771 _{Velid b. Muğire’nin} veledi zina olduğunu –Velid bunu bilmiyordu, ayet üzerine sorup öğrendi-772 _{bildirmiştir.} Hz. Peygamber, Abbas b. Abdulmuttalip’in gömdüğü altınlardan haber vermesi ile Abbas, Müslüman olmuştur.773 _{Müslümanlara karşı daima ikiyüzlü olan, olmadık yerde ihanet} eden ve hep yarı yolda bırakan münafıkların, Yahudilerle iş birliğine girdiğini ama bu kardeşlik ve anlaşmalarında Yahudi ve müşriklere de ihanet edip sözlerinde durmayacağını da haber veriyor. Halbuki Müslümanlar, iki grubun arasında geçenlerden habersizdi.774 Ümmi olan Hz. Peygamber ve Kureyş halkı,775 _{gaybi haberlerden Hz. Meryem’e kefil} seçmek için atılan kurayı, Tur’da Hz. Musa’nın ve Hz. Yusuf’a tuzak kuran kadınların durumlarını,776 _{mele-i aladaki ihtisam, tartışmayı –melek, Hz. Adem ve İblis kıssasını-}777 ve Hz. Meryem, Hz. Nuh778 _{vb. eski milletlerin kıssalarını bilmiyordu. Bildirildikten yedi} sene sonra meydana gelecek olan Rumların İranlıları yenmesi779 _{gibi ileriye dönük olayları} da bilemezdi. Geçmiş kıssaları, Ehl-i kitap bilse de, vahyi inkar eden veya ümmi olanlar bilmezdi. Hz. Peygamber’in ve Kuran’ın Allah’tan başka hiçbir kimsenin bilemeyeceği bu

769 _{Zemahşeri, Keşşaf, 598; Rum 30/1-5.}

770 _{Zemahşeri, Keşşaf, 201; Tevrat'ta Hz. Peygamber ile ilgili bölümler için bk. Tekvin 17/18-20, 25/13-15,}

21/20-21; İşaya 21/13-17, 42/1-7, Tesniye 18/18, 33/2 Mezmurlar 131/11, Yeremya 23/5, Çıkış 19/16-25, Habakkuk 3/3-4.

771 _{Zemahşeri, Keşşaf, 85, 1384; ayrıca bk. Fetih 48/21 ayetin tefsiri; benzer ifadeler için bk. Cüveyni, Ehl-i}

sünnet Delilleri, 80.

772 _{Zemahşeri, Keşşaf, 1413.} 773 _{Zemahşeri, Keşşaf, 489.} 774 _{Zemahşeri, Keşşaf, 1371-1372.} 775 _{Zemahşeri, Keşşaf, 990.}

776 _{Bk. Kasas 28/44, 46, Yusuf 12/102, Rum 30/2-5, Fetih 48/20.} 777 _{Zemahşeri, Keşşaf, 1163.}

778 _{Zemahşeri, Keşşaf, 577.} 779 _{Zemahşeri, Keşşaf, 1019.}

100

gibi gaybi bilgilerden bahsetmesi, onun gayptan haber alan,780 _{Allah’ın gönderdiği bir} peygamber olduğunu gösteren mucizelerdendir. Eski ümmetlere dair gayptan verdiği haberlere ve Kuran'a ‘esatiru’l-evvelin’781 _{deyip, birileri tarafından yazdırıldığını iddia} etmeleri782 _{gösteriyor ki, nebinin nübüvvetini inkar etmek için tehaddiye cevap} veremeyenler, Nebinin itibarını lekelemeye çalışmışlardır. Cihat izni verilmesinden sonra savaşlarda gösterdiği galibiyetler de onun doğruluğunu gösterir.783