GiriĢimcilik türleri konusu bu bölümde üç alt baĢlık Ģeklinde; fırsat giriĢimciliği, yenilikçi giriĢimcilik ve takipçi giriĢimcilik konu baĢlıkları adı altında açıklanmaya çalıĢılacaktır.
1.2.1. Fırsat GiriĢimciliği
GiriĢimcinin içinde bulunduğu durumu fırsata çevirmesi gerekmektedir. Günümüzde teknolojik alandaki geliĢmeler ile iĢ hayatındaki yoğun rekabet, giriĢimcinin mevcut Ģartları ve içinde bulunduğu ortamı iyi analiz etmesini gerektirmektedir. Ġçinde bulunduğu Ģartları geleceğe ait öngörülerde bulunarak karlı olabilecek alanlara yatırım yapan kiĢiler, fırsatçı giriĢimci olarak tanımlanmaktadır. Fırsatçı giriĢimciler, kar elde edebileceği konularda ve doğabilecek fırsatları kollayan yatırımlar yapmaktadır. Fırsat giriĢimciliğinin temelinde, mevcut olan bir mal ve
25
12
hizmeti, pazarda bulunan veya oluĢacak potansiyel fırsatları değerlendirip pazara sunmak yer almaktadır. Önceki dönemlerde iĢletmelerin, bir mal ve hizmetin istenilen kalitede pazara sunulamaması ya da pazarda hiç olmaması nedeniyle fırsatlardan faydalanamadığından söz edilmektedir. Fırsatçı giriĢimcilikte, kar edebilecek ve pazardaki fırsatları değerlendirebilecek görüĢ açısı ile kaynakları organize edebilme yeteneği büyük önem taĢımaktadır26. Fırsatçı giriĢimcilik kavramı; oluĢan fırsatların iyi değerlendirilmesi ve vakit kaybetmeden hayata geçirilmesini gerekli kılmaktadır.
Fırsat giriĢimciliği açısından doğru zamanda doğru yerde olmasını bilen kiĢi, baĢarılı giriĢimci olarak ifade edilmektedir. GiriĢimcinin fırsatları kaçırmamak adına, piyasanın kokusunu alabilen ve fırsatları kaybetmeden değerlendirebilen kiĢi olması gerekmektedir. Rekabetin ve teknolojik değiĢimin hız kazanması ile pazar koĢullarındaki değiĢimin paralel olarak arttığının unutulmaması gerekmektedir. ĠĢletme açısından pazar taleplerini zamanında karĢılayabilmek için pazarlama fırsatının belirlenmesi, pazarla ilgili değiĢimlerin eĢ zamanlı saptanması ve hedef pazarın analiz edilmesi önemli faydalar sağlamaktadır27. GiriĢimcilerin, fırsatları iyi değerlendirip analiz etme kabiliyetine sahip olmaları, pazar payında iyi bir pay elde edebilmek için önem arz etmektedir.
KiĢilerin sezgileri ile hareket ederek oluĢabilecek fırsat fikri giriĢimcilik için uygun görünmektedir. Sözlük tanımları karĢılığı fırsat giriĢimciliği, olumlu koĢullardan ve geliĢme durumlarından söz etmektedir. Ancak herhangi bir kavram gibi, fırsat da farklı Ģekillerde yorumlanabilir. GiriĢimcilik fırsatlarının çeĢitli görüĢleri nihai olarak makroekonomik politika önlemlerine girerken, bu yorumların somut etkileri de giriĢimciler için eğitim ve pratik tavsiyeler önermektedir28. Fırsat giriĢimciliği söz konusu olduğunda, fırsatları iyi değerlendirme kabiliyetinin olması önem taĢıdığından giriĢimcide bulunması gereken en önemli özellik olmaktadır. 1.2.2. Yenilikçi GiriĢimcilik
Mevcut olan bir hizmetin, yeni bir fikir veya buluĢun; tasarım, fiyat, kalite gibi yönlerden iyileĢtirilerek pazara tekrar sunulması yenilikçi giriĢimcilik olarak ifade edilmektedir. Yapılan araĢtırmalarda ve literatür taramalarında, ilk harekete geçilen ve gerçekleĢtirilenin değil de ikinci tür giriĢimciliğin asıl giriĢimcilik olduğu görüĢü
26 Küçük, a. g. e., s. 45. 27 Döm, a. g. e., s. 83.
28 Henrık Berglund, “Opportunıtıes as Exıstıng And Created: a Study of Entrepreneurs ın The Swedısh Mobıle Internet Industry”, Journal of Enterprising Culture, 2007, Volume: 17, No: 3, 243- 273, p. 243.
13
karĢımıza çıkmaktadır. Uygulanan her iki tür giriĢimcilik de toplumun ihtiyaç duyduğu hizmet ve malları karĢılamayı amaçlamaktadır. Ġki tür giriĢimcilik de riskleri üstlenmeyi, irade gücünü ve cesareti de gerektirmektedir. Bütün bu tanımlar incelendiğinde her iki giriĢimcilik arasında pek bir fark olduğu söylenemeyebilir. Gelecekteki dönemlerde giriĢimciliğin yaratıcı giriĢimcilik olabileceği gerçeğinin de unutulmaması gerekmektedir29. GiriĢimcileri yenilikçi olmaya sevk eden nedenler dört baĢlık altında incelenebilir. Bunlar30
;
1. Sosyal nedenler: Kamuoyunda iĢletmenin imajını kuvvetlendirme, iĢletmeye ve ürünlerine güven duyulması, tüketicinin değiĢen taleplerini karĢılamaları gibi etkenler olarak ifade edilebilir.
2. Örgütsel nedenler: Yenilik yapmak için elveriĢli yaratıcı bir ortam geliĢtirmek, örgütsel verimliliği oluĢturmak, karın arttırılmak istenmesi olarak ifade edilmektedir. Bireylerin yaratıcılıklarını kullanmaları ya da geliĢtirmeleri örgütsel or- tam yaratıcılığa elveriĢli değilse mümkün olmayabilir.
3. ĠĢ görenlerle ilgili nedenler: ĠĢletme bünyesine nitelikli personeli çekebilmek ve bu personellerin iĢletmede kalmasını sağlamak, üretkenliklerini ve motivasyonlarını artırmak gibi nedenler yer almaktadır.
4. Pazarla ilgili nedenler: ĠĢletmelerin artan rekabet ortamında pazara hâkim olmak ya da rakipler karĢısında teknik üstünlüğünü korumak amacı olarak ifade edilmektedir.
Yenilikler, giriĢimciliğin vazgeçilmez bir parçası olmaktadır. Ancak giriĢimciliğin oluĢması için yeterli bir koĢul olmamaktadır. Yenilikleri giriĢimciliğe dönüĢtürmek için birtakım ihtiyaçlara gereksinim duyulmaktadır. Yenilikler, en azından kısmen, giriĢimcilikten farklı mekanizmalar ve farklı nedensellik yetkileri gerektirmektedir. BaĢka bir ifade ile giriĢimci nedensel bir gücü olan, yeniliklere neden olan mevcut yapı ve davranıĢa sebep olan yapıdan farklı görünmektedir31. GiriĢimciliğin baĢarılı bir Ģekilde uygulanabilmesi için gerekli Ģartların oluĢması ve ihtiyaçların doğru tespit edilmesi önem taĢımaktadır.
1.2.3. Takipçi GiriĢimcilik
Takipçi giriĢimcilik, yenilik yapan giriĢimcilerin yolundan gitmeyi kapsayan, piyasadaki geliĢmeleri izlemekle yetinen ve bu geliĢmelere göre davranan giriĢimcilik türü olarak ifade edilmektedir. Takipçi giriĢimcilik kavramında giriĢimciler, yenilikçi giriĢimcileri izlemekle yetinmektedirler. Takipçi giriĢimcilikte pazarın dinamik yapısı nedeniyle roller her an değiĢmektedir. Takipçi giriĢimci, baĢlangıçta dinamik
29 Küçük, a. g. e., s. 46. 30 Döm, a. g. e., s. 8.
31 Jennie Elfving, “Innovatıve Entrpreneurs or Entrepreneurıal Innovators”, Academic Journal, 2012, 1-20, p. 8.
14
bir hareket yeteneği kazanan yenilikçi bir giriĢimci gibi davranmaktadır. Rekabet koĢulları ve teknolojik değiĢimlerle birlikte takipçi bir giriĢimcinin yenilikçi bir giriĢimci durumuna gelmesi de mümkün olabilir32. Takipçi giriĢimcilik; teknolojik ve rekabet Ģartlarının doğru analiz ve değerlendirilmesi sonucunda giriĢimde bulunulmasını gerektirmektedir.
32
15