Güzel Nedir?

İnsansoyunun ortaya çıktığı ilk andan itibaren içinde taşımış olduğu merak duygusu, onu kendisine ve çevresine yönelik sorular sormaya yöneltmiştir. Sorduğu sorular karşısında bir cevap arayan ve bu cevapları zaman içerisinde sistematik tartışmalara dönüştüren insan, günümüze kadar ulaşan köklü disiplinlerden olan felsefenin temelini atmıştır. İnsanın merakını en fazla cezbeden ve sonraları felsefe disiplinin de en temel sorularından birisi haline gelen “Güzel dedir?” sorusudur. Güzel kavramı bugün hala birçok düşünür tarafından tartışılan bir sorudur. Sorunun ortaya çıktığı ilk andan günümüze dek estetikçiler, sanatçılar ve filozoflar güzelin ne olduğu, kaynağı ve niteliği hakkında birbirinden farklı görüşleri savunmuşladır (Sena, 1972: 186).

Güzel kavramına ilişkin sorulan sorular kadar cevaplar da oldukça eskiye dayanmaktadır. Felsefenin ilgilendiği en eski sorulardan birisi olan güzel kavramına dair farklı düşüncelerin ortaya çıkması ve bu düşüncelerin karşılaştırılması MÖ 5. yüzyıla kadar götürülebilir. Bunun nedeni ise konuyla ilgili ilk sistematik düşüncelere sahip olan kişilerin Antik Yunan filozofları olmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle çalışmanın bu kısmında güzel kavramına dair tartışmalar Antik Yunan filozoflarının görüşleriyle başlatılıp daha sonraki dönemlerde farklı estetikçilerin görüşlerine yer verilecektir.

Antik Yunan felsefesinde güzel üzerine ilk ciddi düşünme Xenophan (MÖ 431-354) ile başlamaktadır. Xenophan öncesinde de güzel kavramını ele alıp bu kavram üzerine düşünen Herakleitos, Empodekles gibi filozofların yanı sıra Pythagoras’ın tilmizlerinden söz etmek mümkündür. Ancak bu filozoflarda güzel kavramının felsefi bir kavram olarak tanımlanması söz konusu değildir (Tunalı, 2004: 5). Xenophan, güzel hakkındaki düşüncelerini “Hatırlar” adlı eserinde açıkça ortaya koymuştur. Ona göre güzel, kendisini bir tanımda belli etmektedir. Güzel ve iyi tanımının aynı tanımlamayla var olduğunu her ikisinin de “maksada uygun uyma, elverişli olma” olarak tanımlandığını savunur. Güzel ve iyi şeyin aynı tanımlamasından dolayı Xenophan, güzel ve iyi şeyin aynı şeyler olduğu sonucuna ulaşır (Tunalı, 2004: 24).

Xenophan’dan sonra güzel kavramını eserlerinde ve tartışmalarında işleyen bir başka isim Platon (MÖ 427-347)’dur. Güzel sorusunu felsefi bir sorun olarak ele alan Platon’un geçirmiş olduğu farklı düşünce dönemleri (gençlik, olgunluk, yaşlılık) nedeniyle güzel kavramına ilişkin düşünceleri her dönemde farklılık göstermiştir (Tunalı, 2004: 24-25).

Platon, Sokratik dönem olarak da adlandırılan gençlik döneminde güzeli ilk başta kavram olarak belirlemekle uğraşır. Güzel kavramının ne olduğuna yönelik ilk cevaplara

“Büyük Hippias¹” diyaloğunda rastlanır. “Sokrates Güzel’in ne olduğunu sorar: “Hippias, güzele örnek olarak tek tek nesneleri gösterir. Ancak Sokrates, bunların güzel şeylerden bir örnek olduğunu, kendisinin ise ‘güzelliğin kendisini’, ‘tüm tek tek güzel şeylerin güzelliklerini’, ‘ona katılmakla aldıkları şeyi’ aradığını söyler.” (İnceoğlu ve Kar, 2016:194). Hippias diyaloğu aslında bizlere güzel kavramı ile ilgili bir düalite sunar. Burada söz edilen düalite, kendiliğinden güzel ile tek tek güzel şeylerden oluşan ikiliktir. Böylece ortaya bir güzel ideası ile tek tek güzel olan şeyler çıkar (Tunalı, 2004: 31).

Platon’un olgunluk döneminde yazdığı “Şölen” diyaloğunda ise güzeli, eros ile ilişkilendirir. Platon’a göre güzellik kavramı eros ile şekillendirilmelidir, çünkü sadece Eros ile güzel erişilip, yaratıcılığa varılır. Güzel olanda yaratıcı olmak tıpkı ölümsüzlüğe duyulan istek gibidir; insanın ölümsüzlüğe erişebilmesi ise sevgiden geçer. İnsanı ölümsüzlüğe eriştiren ise beden ya da ruh aracılığıyla olur. Güzel bedenlere veyahut kadınlara yönelenler doğan ya da doğacak olan çocuklarında ölümsüzlüğe kavuşurlar. Eros bütün güzel bedenleri sever, bir tanesine olan düşkünlüğü hiçe sayar. Bundan sonra yapacağı şey ise ruh güzelliğini beden güzelliğinin üzerinde tutmak olacaktır. Buradan hareketle Platon eşsiz bir güzellikten bahseder. Bu güzellik her daim var olan, doğmamış ve ölümsüz olandır. Böylece Platon’un güzellik kavramı ontolojik bir töz haline gelir (İnceoğlu ve Kar, 2016: 194-195).

Yaşlılık dönemi olarak adlandırılan dönemde Platon, güzel kavramına ilişkin düşüncelerinin şekillenmesinde “Elea Okulu²” ve Pythagorasçılık’tan etkilenmiştir (Tunalı, 2004: 58-59). Böylelikle Platon hem evreni hem de evren içinde bulunan varlıkları bir uyum ve orantı içerisinde görmeye başlar. Platon için güzel kavramının ölçüsü oran ve simetri

1 Platon’dan önce, güzelliği sistematik olarak enine boyuna araştıran bir felsefe çalışmasına rastlamıyoruz.

Güzelliğin, daha çok bir edebiyat motiv’i olarak kullanıldığını görüyoruz. Oysa Platon güzelliği, ilk defa bir felsefe objesi olarak görmekte ve bir dialog boyunca onunla hesaplaşmaktadır (Tunalı, 2004: 30).

2 Elea Okulu’nun kurucusu olan Parmanides, tümdengelimsel bir metafizik anlayışı içinde, oluş ve değişmeyi inkâr eden tözsel bir varlık anlayışının savunuculuğunu yapmıştır. Parmanides’e göre bir şey varsa eğer, o tözsel bir varlık olmalıdır ve sürekli bir değişme durumu içinde olan şey, var ya da gerçek olamaz (Cevizci, 2012, s: 50-51).

olacaktır. Bu etkinin ortaya çıkmasında Elea Okulu’ndan daha çok Pythagorasçılık³ etkisi baskındır. Platon’un güzele ilişkin dönemlere göre değişen düşünceleriyle başlayan güzelin kuramsallaşma süreci, Platon’un öğrencisi olan Aristoteles (MÖ 384-322)’in güzele ilişkin düşünceleriyle devam etmiştir.

A. Baeumler, pek haklı olarak Aristoteles’in güzel (to kalon) anlayışı hakkında şöyle söyler: “Güzel kavramını Aristoteles bir estetik kılavuz kavramı olarak tanımaz. Aristoteles

“güzel” kavramını, eski Greklerin her gün kullandıkları anlamda kullanır. Güzel her şeyden önce tabii ve canlı olan şeydir. Güzellik noktasından, tabiat şekilleri ile sanat şekilleri arasında hiçbir karşılaştırma düşünülemez (Tunalı, 2004: 64).” A. Baumler’in yorumu ekseninde Aristoteles’in güzel kavramını tanımla şekli ile Platon’dan farklı bir bakış açısına sahip olduğunu görürüz. Aristoteles’e göre güzel bir metafizik yönünde değil, bir obje ya da sanat eseri olarak ele alınmalı ve bu bakış açısına göre geliştirilmelidir (Tunalı, 2004: 64-65) Aristoteles’in güzel tanımı ile Platon’un yaşlılık döneminde savunduğu güzel tanımları birbirine çok yakındır. Öyle ki Aristoteles’e göre güzel, düzene ve büyüklüğe dayanır. Ona göre bir bütünü meydana getiren parçalar birbiriyle uyumlu ise o şey güzeldir. Bir bütün çeşitli bölümlerden oluşuyor ve bu bölümler gelişigüzel değil de bir düzeni temsil ediyor ise güzel olabilir (İnceoğlu ve Kar, 2016: 196).

Aristoteles’in güzel tanımlamasının en dikkat çeken yönü, güzelliğin büyüklük ile olumlu bir ilişkisinin olmasıdır. Güzel tanımında bir bütünün parçalarla olan uyumundan bir önceki paragrafta bahsetmiştik. Bu tanımlamayla birlikte Aristoteles’in güzelin belirli bir bütünde parçalarla olan uyumu dışında bütün ile uyumlu parçaların belirli oranlarda olmasını savunmaktadır. Çünkü güzellik Aristoteles’e göre uyum ve büyüklüğün bir araya gelmesiyle oluşur. Aristoteles’e göre çok küçük şey güzel olamaz çünkü kavranamaz ve algılanamaz; öte yandan çok büyük bir şey de kavrama yetisini aşacağı için güzel olamaz (Tunalı, 2004: 64).

Antikçağ’da Yunan filozoflarının güzele dair düşüncelerinde -Aristoteles’te olduğu gibi- sadece dış görünüş ön plana çıkmamıştır. Aksine daha çok metafizik ve etik açısından ele alınmıştır. Bu nedenden dolayı güzel kavramı ele alınan alanların da etkisi sebebiyle iyi

3 Sokrates öncesinde yaşayan filozoflar olan Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes gibi düşünürler her şeyin kaynağının ne olduğunu tartışmaya ve böylece dünyayı tek bir yasanın yönettiği düzenli bir bütün olarak tanımlamaya uğraşmıştır. Bu uğraş evrenin biçim olarak da tahayyül edilmesini içeriyordu. Böylece Yunanlılar biçim ve güzel ilişkisini özdeşleştiriyordu. Ancak bu düşünürlerden daha sonraki dönemlerde yaşayan Pythagoras ve okulu, MÖ VI. yüzyılda matematik, kozmoloji, doğa bilimleri ve estetik gibi felsefenin önemli

kavramı ile birlikte düşünülmüştür. Öyle ki bu düşünceyi destekler nitelikte pek çok filozof ve düşünür güzel olanın iyi, iyi olanın da güzel olacağı düşüncesini desteklemiştir. Sadece fiziksel güzelliğe sahip olan bir erkek diğer insanlara gösterişli görünüyor olsa bile karşısında erdem, konuşma kabiliyeti, cesaret, muhakeme gücü yüksek olan birisi karşısında her daim aşağıda kalacaktır. Bu anlamda Antikçağ döneminde her iki cinsiyetten hangisi olursa olsun sadece dış görünüş güzelliği ile güzel olma kabiliyetine sahip olamamaktadır.

Güzel ile iyi arasındaki ilişki, bir insanın beden ve ruh güzelliği arasındaki ilişkiyi de ortaya koymaktadır. İyi ve güzel olan kusursuz, eksiksiz kısacası bir ideal olarak karşımıza çıkar.

Bu ideal, mükemmel davranışları sebebiyle güzeli dışa vurarak hem ahlaki açıdan hem de güzel açısından kendisini dışa vurur. Güzel kavramının iyi kavramı ile ele alındığı Antikçağ filozlarına göre kadın ahlâkı erkek ahlâkına göre her daim aşağı konumda yer almaktadır.

Bunun sebebi olarak ise hem Platon hem de Aristoteles metinlerinde kadınların eksik ve kusurlu bir güzelliğe sahip olduğundan söz eder. Özellikle Platon’un metinlerinde kadının ahlaki güzelliği açısından kusurlu olduğu açıkça gösterilir. Bu düşünce Platon’un “Timaios”

diyaloğunda kadın güzelliğinin eksikliği ve ölçüsüzlüğü hakkında birden fazla diyalog bulunmaktadır (Sagaert, 2017: 25-26).

Antikçağ’da Yunanlı filozofların güzele ilişkin düşüncelerinde güzel ve iyi arasındaki uyumun ön plana çıkması sonucunda güzelin iyi olmadan, iyinin de güzel olmadan düşünülemeyeceği sonucuna ulaşılmaktadır. Güzel ve iyi arasındaki ilişki Ortaçağ döneminde de varlığını devam ettirerek Ortaçağ filozoflarının düşüncelerinde yer almayı başarmıştır. Ortaçağ’ın güzellik anlayışı ve güzelliğe dayalı sorunların birçoğunun Antikçağ’dan kaldığı görülür. Ancak bu konular Ortaçağ’ın din adamlarının düşüncelerinin hâkim olduğu bir dönem olmasından dolayı güzel kavramı, Hıristiyan dininin ana konuları olan Tanrısallık, dünya, insan davranışları gibi konularla harmanlanarak ele alınmıştır.

Başka bir deyişle Ortaçağ’ın başta güzellik ile ilgili tartışmaları Antikçağ’ın miras olarak bıraktığı konular olup, bu konulara yeni bir bakış açısı ile yaklaşılmıştır (Eco, 1999: 18-19).

Eco’ya göre (1999: 18), “Ortaçağ filozofu güzellikten söz ettiğinde, yalnızca soyut bir kavramı kastetmez, aynı zamanda somut deneyimlere göndermede bulunur.” Bu sözden yola çıktığımızda şunu diyebiliriz ki bir Ortaçağ filozofu sadece Hıristiyanlık geleneğinin tipik soyut konuları ile ele aldığı güzelliği, tüm yönleriyle kavranabilir, duyulabilir hatta doğada açığa vurulabilen bir şey olarak görmektedir. Yani başka bir deyişle güzellik, tüm canlılığıyla karşımızda durabilmelidir.

Ortaçağ kültüründe din ve din dışı alanlardaki güzele yönelik tartışmalara baktığımızda dönemin ünlü okullarından olan Chartres Okulu’nun etkisinin büyük olduğunu görürüz. Platoncu temellere dayalı olup, estetik-matematik nitelikli bir görüşe sahip olan bu okulun sanatçılarına göre “Tanrı her şeyi bir düzen (ordo) ve ölçü (mensura) çerçevesinde”

düzenlemiştir (Eco, 1999: 56). Ancak bu düzen matematiksel açıdan değişmez bir düzeni değil, Yaradan’a geri dönülerek değişimin her an tekrar edileceği bir sürece işaret eder. Bu dünya sürecinin oluşmasını sağlayan matematiksel olarak sayılar değil, doğa’dır (Eco, 2006:

85).

Chartes Okulu’nun yanı sıra Ortaçağ döneminde yaşayan filozoflardan olan Aquinolu Tommaso/Thomas (1225-1274) da güzele ilişkin düşünceleriyle ön plâna çıkmıştır. Tommaso’ya göre güzelin var olabilmesi için sadece oran değil, parlak olduğu için güzel kabul edilen ışığın olması ve bütünlük taşıması gerekir. Bütünlük taşımasına yapılan vurgu Tommaso’da yine oran ile ilgilidir. Çünkü bütünlük güzel olarak kabul edilir iken parçanın eksikliği ya da olmaması çirkinlik anlamına geliyordu. Bu anlamda Tommaso’ya göre güzelin var olması için üç şey gerekliydi, bunlar: bütünlük ya da kusursuzluk, ahenk ve görkem ya da berraklık. Bütünlük, parçaların eksiksiz olmasıydı ki bu güzelliği yani biçimi meydana getiriyordu. Ahenk ise, parçaların arasındaki uyumu sağlamaktaydı, eğer bir parça diğer parça ve bütün ile uyumsuz olur ise bu güzelin var olmasında engel olarak görülüyordu. Son olarak ise görkem ise, güzel olarak belirlediğimiz renkleri ve parlak olan şeyleri kastetmektedir (Eco, 2006: 88-100).

Antikçağ boyunca tartışılan ve daha sonraki dönemlerde de tartışılacak olan güzele ilişkin sorular ve cevaplar bu dönemde filozoflardan çok din adamları tarafından tartışılmıştır. Özellikle metafizik ve etik alanında tartışılan güzel, bu dönemde ahlaki açıdan ele alındığı gibi bu alanda güzele ilişkin cevaplar ise önceki döneme göre daha somut gerçekliklere dayandırılacak şekilde sunulmaya çalışılmıştır. Özellikle güzelliğin oran ile ilişkili olduğu ve bu sebeple de uyum, ahenk, bütünlük, ışık gibi kelimelerin güzellik açısından önem teşkil ettiği düşünülmüştür.

Ortaçağda güzele ilişkin düşüncelerin Antikçağ’dan farklı olmasının sebebi güzelliğin Hıristiyanlık dini ve kavramları ile bağdaştırılarak ele alınması ve bunun yanı sıra daha çok somuta indirgenerek tartışılmış olmasıdır. Bu durum sonucunda güzel kavramı oran ve güzel uyumunun devam etmesi dışında yine aynı dönemde güzel kavramı ahenk, bütünlük, ışık gibi kelimelerle de ilişkilendirilmiştir. Bu sonucun yanı sıra güzele ilişkin

tartışmaları devam ettiren kişilerin din adamları olması nedeniyle etik ve ahlaki açıdan tartışılan güzele ilişkin düşüncelerde güzelliğin daha çok dünyevi ve gelip geçici olduğu düşüncesi benimsenmiştir.

Avrupa’da Ortaçağ’ı sonlandıran değişim ve dönüşümler sonucunda güzele ilişkin bakış açısının da değiştiği de görülür. Özellikle 18. yüzyıl Aydınlanma felsefesine dâhil edebileceğimiz filozofların güzel kavramına ilişkin düşünceleri, tartışma alanlarının yerini değiştirdiği gibi güzelin yerini ve sınırlarını da değiştirmiştir. Estetiğin felsefeden bağımsız bir disiplin olarak ortaya çıkması ve problemlerinin ne olduğuna dair tartışmalar içerisinde

“güzel nedir?” sorusuna cevap arayan estetikçiler ve filozoflar için bir dönüm noktası olmuştur.

Estetik sözcüğü köken bakımından Yunanca “aisthetikos”, yani duymak, algılamak sözcüğünden türemiştir. Güzel duygusu, güzelin algılanması ile ilgili şey anlamına gelen

“aestesis” (duyum) yani estetik, güzelin ne olduğunu inceleyen felsefenin duyusal değerini konu alan güzellikle ilgili bir disiplindir (Birçcan, 2008: 39). Estetik teriminin bugünkü anlamıyla kullanılmasına öncülük eden isim, 18. yüzyıl Aydınlanma filozoflarından Immanuel Kant (1724-1804) kabul edilmektedir. Kant ilk defa estetik sözcüğünü, “Saf Aklın Eleştirisi” adlı çalışmasında duyarlığı ve duyuları incelemek için genel bir terim olarak kullanmıştır (Sena, 1972: 9). Ancak estetik sözcüğü ilk defa Kant’ın çalışmasında görülmüş olsa dahi, bu sözcüğün isim babası entelektüel alanda daima Alexander Gottlieb Baumgarten (1714-1762) olarak kabul edilir. Baumgarten, sözcüğü günümüzdeki anlamıyla kullanmış ve estetiğin felsefenin ayrı bir dalı olarak yerleşmesini sağlamıştır (Tunalı, 1998:

13).

Baumgarten, estetik disiplinin bağımsız bir disiplin olarak kabul eder. Ona göre,

“güzel değişmez kurallarla sınırlanmaya elverişli olmayan ve ancak duyulara hitap eden nesnelerin bir niteliği”dir. Bu anlamda Baumgarten, güzele ilişkin olan eserlerde veya yapılarda duyuların önemli bir rol oynadığını ve estetik alanının duyularla ilgili olduğunu savunmaktadır. Estetik alanında güzelin sınırlanamaz olduğunu ifade eden Baumgarten, estetik hakkındaki düşünce ve bilginin önceden kestirilemez olduğunu açıklamaya çalışır (Sena, 1972: 28).

Baumgarten ve Kant’ın eserlerinde estetik kavramını kullanması ve Baumgarten’in estetik disiplinini bağımsız bir disiplin olarak kabul etmesi sonucunda 18. yüzyıldan itibaren

estetik alanı diğer disiplinlerden bağımsız yapıya bürünmüştür. Bu dönemden itibaren estetik disiplininin inceleme alanlarından birisi olan güzel nedir? sorusuna ilişkin devam ettirilen tartışmalar, estetik alanında olduğu kadar felsefe, sanat ve sosyoloji gibi farklı disiplinlerdeki çalışmalar için de kırılma noktası olarak kabul edilmiştir.

18. yüzyılın en önemli düşünürlerinden olan Immanuel Kant, “18. yüzyıl estetiğini, sanatın insan hayatında, ahlaktan veya iyiliği merkeze alan diğer şeylerden bağımsız bir işleve sahip olduğunu öne süren daha modern ve daha liberal yeni bir estetiğe dönüştürmenin öncüsü olarak görülür (Wood, 2009: 202).” Felsefi açıdan düşüncelerine göre Kant, insan yaşamının iki boyutu olduğunu söyler. Bunlardan ilki bedensel varoluş olup bilimsel bilginin uğraş verdiği alandır, diğeri ise pratik aklın evrensel olarak emirlerine uyan özerk rasyonel buyruklardır. İnsan yaşamında yer alan bu iki boyut birbirleriyle sürtüşme içinde olması ve bu sürtüşmenin daha aza indirgenmesinde görev alan estetik deneyimdir. Estetik deneyimin bu iki boyut arasında yumuşatma görevi görmesi hatta bu arayı kapatmaya çalışması Kant’ın düşüncelerinde merkezi bir yere sahiptir. Bu uğraş üzerine en kapsamlı ve önemli tartışmaları sürdürdüğü çalışması ise “Yargı Gücünün Eleştirisi” adlı kitabıdır (Cevizci, 2012: 751-752).

Kant’ın “Yargı Gücünün Eleştirisi” adlı çalışamasının esas konusu güzelliktir. Kant çalışması boyunca estetik ve teleolojik yargıgüçleri üzerinde tartışmalar yürütür. Yargıgücü Kant’a göre ‘tikel olanı tümel olan altında içerilmiş olarak düşünme yetisi’dir. Bu açıklamadan hareketle estetik yargıgücü Anlama Yetisi ile hayalgücünün özgür oyunundan çıkan bir şeydir. Böylece nesne, özneye ve onun hoşlanma ve de haz duygusuna bağlantılanmış hale gelmektedir (Hegel, 2012: 56-59). Kant’ın Yargı Gücünün Eleştirisi adlı kitabında açıkça ifade ettiği üzere “güzellik herhangi bir kavramdan doğmadan, böyle bir kavramla bağlantısı olmadan, nesnel açıdan keyif verendir; böylelikle zevk de bir eşya (ya da bir sunum) hakkında keyif ve keyifsizlik yoluyla yansız bir yargıda bulunma yeteneğidir;

bu keyfin konusu, güzel olarak tanımlamadığımızdır (Eco, 2006: 64).” Bu tanımdan hareketle Kant’a göre güzelin mutlak bir varlığı söz konusu değildir; aksine güzel Kant’a göre duyarlık, hayalgücü, zevk gibi insana bağlı olan nesnel gerçekliği olmayan bir kavramdır (İnceoğlu ve Kar, 2016: 196).

Güzelin hangi niteliklere sahip olduğunu belirlemeye çalışan Kant, bu düşüncelerinden hareketle 18. yüzyılda farklı felsefi düşüncelerde taraftar kazanmaya başlayan Yüce duygusuna düşüncelerinde yer verir. Yargı Gücünün Eleştirisi’nde Kant,

güzel ve yüce duyguları arasındaki farklılıkları ve benzerlikleri ortaya koymaya çalışan ilk düşünür olarak kabul edilebilir. Güzelin ne olduğuna dair açıklamalarımızda güzel ve yüce ayrımının ne olduğunu belirtmek çalışmamız için önem ve gereklilik taşımaktadır.

Kant’a göre güzel ve yüce duyguları, insanın kendi doğasının özgünlüğü içinde nesnel olarak belirlenmiş olup, üzerine tartışılabilir bir konumdadır. Güzel ve yüce duyguları bu sebeple doğal, toplumsal ve duygusal ile düşünsel ideallerimizi ifade etmektedir. İnsanların duygu dünyaları, onların iç dünyalarında sahip olduğu en mahrem alan olup diğer insanlara aktarılan düşünceler kadar kolay aktarılamamaktadır. Ancak Kant’a göre duygular da nesnel olarak tartışılabilmektedir. Nesnel olarak tartışılabilen güzel ve yüce duyguları bu sebeple nesnel duygulardır. Bu durum sadece güzel ve yüce için geçerli olmayıp, aksine diğer tüm duygular için de geçerlilik taşımaktadır. Tüm duyguların insanı derinden etkilediğini savunan Kant’a göre güzel ve yüce duyguları da insanları derinden etkilemektedir. Ancak bu benzerliğin ötesinde Kant bu iki duygunun insan üzerinde etkilerinin farklı olduğuna dair bir ayrımda bulunmaktadır (Kant, 2017: 32-35).

Güzel ve yüce duygularının insan üzerindeki etkisi üzerine bir ayrımda bulunan Kant,

“yüce olan insana dokunmakta, onu kımıldatıp harekete geçirmektedir (rühren), güzel olan ise büyülemektedir (reizen)” açıklamasında bulunmaktadır (Kant, 2017: 50-51). Yargı Gücünün Eleştirisi kitabındaki tartışmaları ile Kant, sanat güzelliğinin kavranışı için bir öncü olarak kabul edilebilir. Ancak hakikatte güzeli arayış biçimindeki eksiklikleri göz ardı edilmeksizin Kant dışında güzel üzerinde iddia edilen diğer düşünürlere de yer vermek gerekir.

18. yüzyılın en önemli Alman düşünürlerinden bir diğeri ise Schelling (1775-1854)’tir. Eagleton (2010: 163-185), Schelling’in düşüncelerinin oluşmasında Fichte ve

18. yüzyılın en önemli Alman düşünürlerinden bir diğeri ise Schelling (1775-1854)’tir. Eagleton (2010: 163-185), Schelling’in düşüncelerinin oluşmasında Fichte ve