Güvenilirlik

AFA’dan elde edilen faktörlerin veya ölçeklerin güvenilir olup olmadığı, yeni bir örneklemde onaylanıp onaylanmadığı ve birden çok grup arasında kararlı olup olmadığı değerlendirilmelidir. Araştırmada faktör yapısıyla iyi bir ölçek oluşturmaya odaklanmak ile güvenilirlik ve geçerlilik gibi şeylerin ortak özellikleri arasında hassas bir geçiş vardır (Fan ve Thompson, 2001: 518; Wilkinson, 1999: 596). Bir yapıyı tanımlayan bir dizi maddenin güvenilirliği, faktör analizinde kritik öneme sahiptir. Bir yapının güvenilirliği, yapının ne ölçüde hatasız olduğunu gösterir ve bu nedenle zaman içinde ve enstrümandaki çeşitli öğeler arasında tutarlı ölçüm sağlar. Başka bir deyişle, yapının güvenilirliği, aracın kavramı ölçtüğünü ve yapının iyiliğini değerlendirmeye yardımcı olduğu istikrarın ve tutarlılığın bir göstergesidir (Sekaran, 2003: 203). Güvenilirlik tahminleri, aynı kişilere farklı zamanlarda uygulanan ölçümlerin kararlılığını veya aynı standardı değerlendirmek için kullanılabileceği gibi aynı testteki madde setlerinin eşdeğerliğini veya aynı aracı kullanarak bir davranışı, olayı puanlayan farklı gözlemcileri değerlendirmek için de kullanılır (Kimberlin ve Winterstein, 2008: 2277). Faktör analizinde bir değişken için toplam puan, bir dizi maddeye verilen yanıtların toplanmasıyla elde edilir. Maddelerin toplamından alınan bu toplam puan veya bileşik puan, genellikle bir ölçek puanı olarak adlandırılır (Schumacker ve Lomax, 2004: 178). Ölçülmek istenen yapı için sorulan testin yanıtları test her tamamlandığında yaklaşık olarak aynı yanıtlara sahip olmalıdır. Bu şekilde kesin bir güvenilirlik hesabı vermek mümkün olmasa da farklı ölçülerle bir güvenilirlik tahmini elde edilebilir (Heale ve Twycross, 2015: 66). Cronbach Alfa güvenilirlik katsayısı geleneksel olarak istatistikte, maddeler setindeki yanıtların iç tutarlılığının ölçüsü olarak rapor edilir (Schumacker ve Lomax, 2004: 179). Ölçülerin

131

iç tutarlılığı, yapıya dokunan ölçüdeki öğelerin homojenliğinin göstergesidir. Diğer bir deyişle, maddeler bir set olarak birbirine bağlı olmalı ve aynı kavramı bağımsız olarak ölçebilmelidir, böylece yanıtlayıcılar her bir maddeye aynı genel anlamı eklenebilir (Sekaran, 2003: 205). Bu ancak ölçüm aracındaki öğelerin ve öğelerin alt kümelerinin yüksek düzeyde ilişkili olup olmadığının incelenmesiyle görülebilir. Maddeler aynı kavramın bağımsız ölçümleri oldukları ölçüde, birbirleriyle ilişkilendirileceklerdir. Öğeler arası tutarlılık güvenilirliğinin en popüler testi, her faktörün çok sayıda maddeyle ölçeklendirilmiş öğeler için kullanılan Cronbach Alfa katsayısıdır (Izquierdo vd., 2014: 396). Cronbach Alfa, bir setteki öğelerin birbirleriyle ne kadar iyi pozitif korelasyona sahip olduğunu gösteren bir güvenilirlik katsayısıdır. Cronbach Alfa, kavramı ölçen maddeler arasındaki ortalama karşılıklı korelasyonlar açısından hesaplanır. Cronbach Alfa değeri 1’e ne kadar yakınsa, iç tutarlılık güvenilirliği o kadar yüksek olur (Sekaran, 2003: 307; Kimberlin ve Winterstein, 2008: 2277).Alfa katsayısının değeri daha fazla madde sayısı artırılmasıyla mümkündür. Bu nedenle kabul edilebilir Alfa değerinin ne olduğuna dair herhangi ayarlı bir yorum yoktur. Çoğu durum için geçerli olan Cronbach Alfa değeri 0.90’larda güvenilirlik katsayıları “Mükemmel”, 0.80’lerdeki güvenilirlik katsayıları “İyi”, 0.70’lerdeki güvenilirlik katsayıları “Kabul edilebilir”, 0.60’lardaki güvenilirlik katsayıları “Şüpheli” 0.50’deki güvenilirlik katsayıları “Zayıf” ve 0.50’den küçük güvenilirlik katsayıları “Kabul edilemez” şeklinde yorumlanmaktadır (George ve Mallery, 2019: 244). Yapılan analizler sonucunda 16 maddelik ölçeğin alt ölçekleri ve tamamına ilişkin güvenilirlik analizlerine Tablo 4.10’ da yer verilmiştir.

Tablo 4.10. Güvenilirlik İstatistiği

Alt Ölçekler Faktör Cronbach’s Alpha(α)

Sağlık Hizmeti İhtiyacı .68

Sağlık Hizmeti Niteliği .70

Sağlık Hizmeti Ödeme İsteği .80

Ölçeğin Geneli .76

Tablo 4.10’da da incelendiği gibi Cronbach’s Alpha “Sağlık Hizmeti İhtiyacı” alt ölçeği için 0.68, “Sağlık Hizmeti Niteliği” alt ölçeği için 0.70, “Sağlık Hizmeti Ödeme İsteği” alt ölçeği için 0.80, ölçeğin geneli için 0.76 değeri hesaplanmıştır. Güvenirlik katsayısı değeri 0.60 <α <0.90 kabul edilebilirdir (George ve Mallery, 2019: 244; Hair vd., 2019: 163). Bu durum ölçeğin güvenilir olduğunu göstermektedir.

132

Aynı faktör altındaki öğeler arasındaki korelasyonlar arttıkça, Cronbach Alfa değeri artar. Bu değerin artması demek güvenilirliğinde artması demektir (Hair vd., 2019: 161). Ölçeğe ait toplam madde kolerasyonlarının yer aldığı Tablo 4.11’ de gösterilmektedir.

Tablo 4.11. Tüketicinin Sağlık Hizmeti Talebi Ölçeği Madde Toplam Kolerasyonları

Alt B o y ut Ölçek Maddeleri M a dd e T o p la m K olera sy onla rı Sa ğlık H izmet i İh tiy acı

Sağlığıma değer verdiğim için hastane ve hekim hizmetine ihtiyaç duyarım.

.517 Uzmanların sağlığım hakkındaki görüşleri hangi sağlık hizmetine ihtiyaç

duyduğumu belirler.

.463 Hastaneye gitmek için illaki hasta olmama gerek yok sağlığım hakkındaki

endişeler için doktordan bilgi, destek ya da tavsiye almak için sağlık hizmetine gereksinim duyabilirim.

.433

Doktor tavsiyesi ile ikinci bir doktora daha gerekli ise muayene olabilirim. .514

Gerektiğinde hastaneye, hekime ve tüm hizmet birimlerine hızlı ve kolay bir şekilde ulaşmayı isterim.

.388 Sa ğlık H izmet i Nit eliğ i

Doktorun özellikleri, tecrübesi, tutum davranışı ve güvenilir olması önemlidir.

.396 Hastanenin çok yoğun olmaması ve bekleme süresinin az olması

önemlidir.

.539 Hastanenin tahlil, patoloji ve röntgen gibi laboratuvar veya test

sonuçlarının hızlı bir şekilde çıkması önemlidir.

.623 Sa ğlık H izmet i Ö deme İs teğ i

İhtiyaç duyduğum zaman sağlık hizmeti satın alabilme gücüne sahibim. .580

Sağlık hizmeti için gerekli olan bedeli ödemeye hazırım. .663

Bazen aile hekiminin yeterli olduğunu düşünmem ve muayene ücretine rağmen hastaneye de başvururum.

.432 Herhangi bir hastalanma durumunda sigortam sağlık hizmetini satın

alabilmemi kolaylaştırır.

.423

Sigortam yanında ek masraflar çıkabileceği beni endişelendirir. .399

Birden çok hekime başvuru yapabilirim ücret önemli değil iyileştirsin yeter.

.612 Doktorun çok iyi olduğunu düşünürsem gereken ücret çok da gözüme

görünmez.

.564

Muayene ücretleri sağlık hizmeti almam konusunda beni düşündürür. .426

Tüketicinin sağlık hizmeti talep ölçeğine ilişkin alt boyutların toplam madde korelasyonları incelenmiş elde edilen değerlerin 0.38 ile 0.66 arasında olduğu görülmüştür. Araştırmacılar madde toplam korelasyonu 0.30 ve üzeri değerlerin

133

güvenilir olduğunu belirtmişlerdir (Field, 2013: 999; Tabachnick ve Fidell, 2019: 482; Sungur, 2009: 116). Elde edilen değerlerin 0.30’un üzerinde olması madde toplam korelasyonlarının yeterli olduğunu göstermektedir.

4.5.3.Tüketicinin Sağlık Hizmet Talebini Açıklayan Faktörler Arasındaki