Gürcistan Krizi

Gürcistan krizi hem Gürcistan’ın etnik ve dini farklılıklara sahip üç bölgesi olan Abhazya, Adjara ve Güney Osetya’daki ayrılıkçı eğilimlerin güçlenmesi, hem de 2003 yılında gerçekleşen Gül Devrimi sonrasında başlayan Gürcistan’ın Batı’ya yakınlaşma

politikaları sonucunda ortaya çıkmıştır.46 1995 yılında iktidara gelen Eduard

Şevardnadze*47 tarafından Gürcistan’ın Abhazya ve Güney Osetya bölgelerine yönelik oluşturulan ve Rus çıkarlarına uygun statüko, 2003 yılına kadar devam etmiştir. Gürcistan bu süreçte Abhazya’nın fiilen bağımsızlık kazanmasına ilişkin adımlar atarken, Güney Osetya’ya ise Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) kapsamında kurulan ve Rus, Gürcü ve Osetyalı askerlerden oluşan bir barış gücünün konuşlanmasına destek vermiştir.⁴⁸

2003 yılında Gürcistan’daki Rus yanlısı hükümete karşı gerçekleşen Gül Devrimi ile iktidarı ele geçiren Mihail Saakaşvili, Şevardnadze iktidarının aksine devletin üniter yapısını tesis etmeye yönelik güçlü bir irade ortaya koymuştur. Saakaşvili iktidarı tarafından Güney Osetya ve Abhazya’nın yeniden Gürcistan merkezi otoritesinin kontrolüne alınması hedeflenmiş, bu hedefe yönelik politikalar ise, Gürcistan halkında batıcılığın ve milliyetçiliğin artmasına sebep olmuştur. Rusya ise, 2000’li yıllardan itibaren Kafkasya’daki siyasi ağırlığını artırmaya çalışarak, ABD ve AB’nin Doğu

46 Houman A. Sadri ve Nathan L. Burns “The Georgia Crisis: Anew Cold War On The Horizon?” Caucasian Review

of International Affairs, Vol.4, No.2, (Spring 2010), s.135-36.

*47Eduard Şevardnadze 1995-2003 yılları arasında Gürcistan Cumhurbaşkanlığı görevini yürütmüştür.

48 Alper Yağcı, “Gürcistan-Rusya İlişkilerinde Gerginlik” 2013, Boğaziçi Üniversitesi-Tüsiad Dış Politika Forumu,

Avrupa ve Balkanların Batı’ya yaklaşmasına yönelik politikalarına cevap verme arayışına girmiştir.49

Gürcistan Krizi’nin ortaya çıkış sürecinde; 2004 yılında kabul edilerek NATO’ya sunulan “Bireysel Ortaklık Eylem Planı”, Gürcistan’ın Batı’ya yakınlaşma çabalarının önemli bir adımını temsil etmektedir.50 Müteakiben, Saakaşvili iktidarının Batı yanlısı dış politikaları yanında iç politikada da Güney Osetya’ya yönelik baskıcı politikalara yöneldiği ve özellikle sınır kontrollerini genişleterek kaçakçılıkla mücadele görüntüsü altında, ayrılıkçı bölgelere polis, asker ve istihbarat personeli gönderdiği görülmektedir.51

Saakaşvili iktidarı tarafından 2005 yılında açıklanan ve Güney Osetya’ya kısmi otonomi verilmesini içeren barış planında; silahsızlanma, ekonominin iyileştirilmesi ve siyasi çözümün sağlanması, ayrılıkçı bölgelere yönelik siyasi çözümün üç aşaması olarak öngörülmüştür. Ancak söz konusu plan, Güney Osetya’nın sözde Başkanı Eduard Kokoiti tarafından, Güney Osetyalıların Rus olduğu gerekçe gösterilerek reddedilmiştir. 2006 yılında Güney Osetya’da düzenlenen referandumda ise, halkın yüzde 95’nin bağımsızlık yönünde oy kullandığı ilan edilmiş ancak gerek Gürcistan gerekse AGİT ve ABD tarafından söz konusu referandum tanınmamıştır. Sonrasında ise Güney Osetya’da etnik Gürcüler tarafından düzenlenen alternatif referandumda, Dmitry Sanakoyev Güney Osetya valisi olarak seçilerek Gürcistan’ın toprak bütünlüğünün desteklendiği teyit edilmiştir. ⁵²

2007 yılında ise Saakaşvili, Güney Osetya’ya yönelik ikinci barış planını açıklamış ve bölgede geçici yönetim bölgeleri kurulması yönünde bir teklifte bulunmuştur. Müteakiben, iktidar tarafından Güney Osetya sorununu ele alacak bir komisyon

49 Ahmet Öztürk, “Rusya-Gürcistan Krizi: Yerel Bir Çatışma, Küresel Yansımalar’, Orta Asya ve Kafkasya

Araştırmaları Dergisi, Cilt.4, Sayı.7, (Ocak 2009) s.7-8.

50 Yağcı, s.2.

51 Jim Nichol “Russia-Georgia Conflict in South Ossetia: Context and Implications for U.S. Interests,” CRS Report

for Congress, Washington, Congressional Research Service, 2008, s.3.

oluşturulmuştur.53 Saakaşvili’nin bu dönemdeki gerek Batı yanlısı politikaları gerekse ayrılıkçı bölgelerdeki sorunların çözülmesine yönelik aktif çabası, Rusya tarafından yakından takip edilmiştir. Nitekim, bu dönemde kimliği belirsiz bir helikopterin Gürcistan hava sahasına girerek çeşitli bölgelere atışlar yaptığı, benzer şekilde Ağustos ayında bir savaş uçağının Gürcistan hava sahasını ihlal ettiği Gürcistan tarafından uluslararası kamuoyuna taşınmıştır. Söz konusu faaliyetler Rusya’nın Gürcistan üzerinde baskı kurma çabası olarak yorumlansa da AGİT tarafından konunun araştırılmasına yönelik gönderilen heyetin açıklamasında; faaliyetlerin kaynağı olarak doğrudan Rusya işaret edilmemiştir.54

2008 yılı ise Saakaşvili’nin ayrılıkçı bölgelere yönelik siyasi çözüm çabalarını askeri boyuta taşıdığı bir yıl olmuştur. Gürcistan hava ve kara birlikleri Ağustos ayında ülkenin üniter devlet yapısını sağlama hedefi doğrultusunda harekete geçmiş ve Güney Osetya’nın Şinvali bölgesine geniş kapsamlı bir taarruz gerçekleştirmiştir. Rusya ise Gürcistan’ın söz konusu harekâtına kısa sürede cevap vermiş ve bölgeye halkın can ve mal güvenliğinin sağlanmasını gerekçe göstererek, Rus Barış Gücü askeri konuşlandırılmıştır. Diğer taraftan, Rus Silahlı Kuvvetleri tarafından Gürcistan’ın Marneuli Havaalanı bombalanmış ve Rusya Deniz Kuvvetleri unsurları ile Gürcistan’ın kıyı bölgeleri abluka altına alınmıştır.55

Gürcistan güçleri ile Rusya ve Güney Osetya güçleri arasında 16 Ağustos 2008 tarihine kadar süren çatışmalara, sonradan Abhazya bölgesinden ayrılıkçı güçler de katılmıştır. Bu süreçte Gürcistan’ın önemli bölgeleri Rusya’nın kara, hava ve deniz güçlerinin gerçekleştirdiği ağır bombardımana maruz kalmıştır.56 Müteakiben, Batı’dan askeri yardım talepleri büyük ölçüde cevapsız kalan Gürcistan, Güney Osetya ve Abhazya’daki silahlı güçlerini geri çekmek zorunda kalmıştır.57

53 Age, s.3.

54 Sadri ve Burns, s.14.

55 Giray Saynur Bozkurt, “Gürcistan’daki Etnik Çatmalar Karşısında Türkiye ve Rusya’nn Tutumu”, Karadeniz

Araştırmalar, Sayı.19, (Güz 2008), s.16.

56 Öztürk, s.15.

57Ömer Kurtbağ, "EU's Response to The Georgia Crisis: An Active Peace Broker or a Confused and Divided Actor?",

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kriz süresince ateşkesin sağlanması yönünde çalışmalar yürütmüş ve özellikle 7’ler Grubu (ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Kanada ve Japonya) olarak ifade edilen ülkeler tarafından, Rusya’ya ateşkes sağlaması yönünde baskı yapılmıştır. Devam eden süreçte, Rusya Devlet Başkanı Dmitry Medvedev tarafından Fransa’nın altı maddelik ateşkes teklifi kabul edilmiş ve Rus güçlerinin pozisyonlarında kalmak suretiyle ateşkes sağlayacağı deklare edilmiştir.58 Rusya 26 Ağustos 2008 tarihi itibariyle Gürcistan’daki askeri gücünün büyük bir bölümünü çekmiş ve Güney Osetya ve Abhazya’nın bağımsızlıklarını tanıdığını ilan ederek, bu bölgelerde asker bulundurmaya başlamıştır.59

Sonuç olarak Rusya, Gürcistan’a yaptığı askeri müdahalesi ile, Güney Osetya’nın tamamıyla Rus kontrolüne geçmesi, Abhazya’daki Rus konumunun güçlendirilmesi ve Gürcülerin Silahlı Kuvvetlerinin etkisizleştirilmesi gibi üç temel hedefine başarıyla ulaşmıştır.60 Buna mukabil ABD, Gürcistan’a insani yardım maksatlı savaş gemisi göndererek Gürcistan’a olan desteğini teyit etmiştir.