Günlük Kullanımda Uz İletişim

10.3. Uz İletişim ve Ağ Sistemlerinin İş Değerleri

168

Bölüm Hakkında İlgi Oluşturan Sorular

1) Pahalı bilgisayar donanımları, bilgisayarlar arasında paylaşılırken uz iletişimin bunda etkisi ne olur?

2) Eşler arası dosya paylaşımında hangi ağ protokolleri kullanılabilir?

3) Ekstranet, intranet ve internetin benzer ve farklı yanları nelerdir? Kullanımları için örnekler veriniz.

4) Bir yönetici bakış açısıyla, ağa katılan her bir üye ağın değerini artırabilir mi?

169

Bölümde Hedeflenen Kazanımlar ve Kazanım Yöntemleri

Konu Kazanım Kazanımın nasıl elde

edileceği veya

İşletme uz iletişim ortamları Bir işletmenin uz iletişim yapısının incelenmesi.

170

Anahtar Kavramlar

 Uz iletişim,

 Kablosuz ağ,

 İnternet

171

Giriş

İletişim genellikle uzak mesafelerde veri veya enformasyonun elektronik yollarla iletimi olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde iletişim dendiğinde ise telefon hatları üzerinden sesin gönderimi değil, BT’nin kullanımıyla bir noktadan başka bir noktaya sayısal veri gönderiminin sağlanması anlaşılmaktadır [Gökçen-2005]. Bu sebeple iletişim terimi ile uz iletişim terimlerinin birbirine karıştığı görülmektedir. Uz iletişim, İngilizcedeki orijinal karşılığı

“telecommunication” olan bir terimdir. Bu terimin içinde yer alan “tele” Yunanca mesafe anlamına gelmektedir. Dikkat edilecek olursa telgraf (telegraph) ve telefon gibi kelimeler uzak mesafeler arasındaki haberleşmeyi sağlayan teknolojileri isimlendirmek için kullanılmaktadırlar [Oz-2006]. Uz iletişim, Türk Dil Kurumuna göre [2008] “haber, yazı, resim, sembol veya her çeşit bilginin tel, radyo, optik vb. elektromanyetik iletilmesi, bunların yayımı veya alınması” olarak tanımlanmıştır.

Bilgisayarlar arasında da veri veya enformasyon iletimi söz konusudur. Bilgisayarlar arasındaki iletim çeşitli harici depolama cihazları vasıtasıyla yapılabilir. Örneğin bir bilgisayardan istenen veri veya enformasyon önce harici bir depolama cihazına aktarılıp daha sonra istemci bilgisayara bunlar aktarılabilir. Bu işlem kuşkusuz ki son derece yavaş olacaktır.

Dolayısıyla bilgisayarların haberleşmesi denilince en az iki bilgisayarın birbirine genellikle kablolar aracılığıyla bağlı olması ve bu kablolar üzerinden birbirlerine veri ve enformasyon aktarması akla gelmektedir. Kablo ile bağlanmanın mümkün olmadığı durumlarda ise mikro dalgalar veya uydular ile veri ve enformasyon aktarımı gerçekleşmektedir. Bilgisayarların birbirine bağlanmaları, bilgisayar ağlarını ortaya çıkarmaktadır. Ağdaki bilgisayarlar, birbirine yakın konumda bulunan iki bilgisayar olabileceği gibi dünyanın çeşitli yerlerindeki bilgisayarlar da olabilirler.

Bilgisayar ağlarının ilk uygulamaları 1960’ların sonlarında başlamıştır. Ancak özellikle kişisel bilgisayarların ortaya çıkması ve hızla gelişmesiyle 1980’li yıllarda yerel ağ uygulamaları önemli ölçüde gözlemlenmiştir. Şunu da hemen ilave etmek gerekir ki bu dönemlerde BT’lerde de hızlı gelişmeler yaşanmıştır. Böyle bir durum bilgisayar ağlarına büyük etki etmiştir. Günümüzde ise en basit bir bilgisayar dahi ağ bağlantılarını sağlayabilecek kapasitededir. Bilgisayar ağlarının kullanımının başlıca nedenleri şunlardır [Gökçen-2005]:

 İşletme içine dağıtılmış büyük ve karmaşık operasyonların kontrolü.

 Pahalı bilgisayar donanımının bilgisayarlar arasında paylaşılabilmesi.

 Farklı yerdeki kullanıcıların, merkezi bir veritabanında tutulan bilgilere erişebilmesi.

 Büyük bir alana yayılmış işlemlerde idari kolaylığın sağlanması.

 İşletme içi ve dışı haberleşmenin kolaylaşması.

Daha önce de değinildiği gibi bilgisayar ağları bir yerden başka bir yere hiçbir fiziksel nesne taşınmasına gerek kalmaksızın çok hızlı bir şekilde veri ve enformasyon aktarılabilmesini sağlamaktadır. Coğrafi mesafenin hiçbir önemi kalmamaktadır. Günümüzde uz iletişim, işletmenin pek çok farklı yerde gösterdiği faaliyetlerin gerçek zamanlı olarak bir merkezden kontrol edilebilmesini de sağlamaktadır. Böylece herhangi bir enformasyon, organizasyonun

172 herhangi bir bölüm çalışanına, coğrafi konumu neresi olursa olsun anında eriştirilebilmektedir.

Organizasyonlar, bir bilgisayardan başka bir bilgisayara hayati öneme sahip verileri hızla aktarabilmektedir. Bunun için hiçbir merkezi veritabanına ihtiyaç duyulmamaktadır. Herhangi bir bilgisayar üzerindeki çok önemli veri, tüm yetkili kullanıcılar tarafından paylaşılmakta ve verinin daha sağlıklı dağıtımı söz konusu olmaktadır.

Günümüzde bilgisayar ağları sayesinde anlık işlemler gerçekleştirilebilmektedir.

Bilindiği gibi internet artık milyonlarca işletme ve müşteriyi bilgisayar ağları vasıtasıyla bir araya getiren bir ortamdır. Bu sayede tüketiciler pek çok ürünü internette inceleyip geniş pazarda kıyaslamalar yaparak anında satın alabilmektedir. Hatta günümüzde artık çevrimiçi (online) eğitim bile bazı kurumlarca verilmektedir. Bununla birlikte unutmamak gerekir ki çoğu organizasyonda personelin çalışma ortamının daha bağımsız olması sağlanabilmiştir. Başka bir ifadeyle, yapılan işe göre çalışan ofise gelmek zorunluluğunda değildir. İnternet üzerinden veri ve enformasyon akışını sağlayabilmektedir. Genellikle bu tür çalışanlar sıkça işletme dışında bulunan satış ve destek elemanları gibi personellerdir.

Yakın geçmişe kadar bazı hizmetler konunun uzmanı olan kanallar vasıtasıyla sağlanmaktaydı. Örneğin telefon görüşmesi için telefon hatlarının veya telekonferans için radyo ve televizyon yayınlarının kullanılmasından başka bir fikir kimsenin aklından bile geçmezdi.

Oysa günümüzde ağlar üzerinden veri iletişiminin son derece hızlanmış olması sebebiyle artık bahsedilen alternatif hizmetler için de bilgisayar ağları kullanılabilmektedir. Böylece bilgisayar ağları alternatif hizmetler için de araç olmaktadır [Oz-2006].

Uz iletişimin sağladığı büyük yararlar açıkça ortadadır. Ancak organizasyonların bilgisayar ağları tarafından dışarıya açık olmaları maalesef beraberinde bazı riskler getirmektedir. Özellikle internete açık olan işletmelerde, başka bir ifadeyle işletme dışı veri alışverişine açık olan organizasyonlarda risk göz ardı edilemeyecek kadar artmaktadır. Bazı bankalar elektronik ortamda dışarıdan içeriye sızmalar vasıtasıyla dolandırılmış ve önemli zararlara uğratılmıştır. Söz konusu riskleri en aza indirebilmek için sekizinci bölümde detaylı olarak ele alınmış olan çeşitli güvenlik yazılımları kullanılmaktadır.

173

10.1. Günlük Kullanımda Uz İletişim

Uz iletişim o kadar gelişmiştir ki artık günlük kullanımın sıradan bir parçası olmuştur.

Yakın geçmişe kadar hemen her tür ağ iletişimi lüks sayılmaktaydı. Günlük kullanımın parçası olan uz iletişimden, en fazla aşağıdaki biçimlerde yararlanılmaktadır [bkz. Oz-2006]:

 Cep telefonları. Bu tür telefonlarda bölgeler hücrelere ayrılmıştır. Her bir hücrenin merkezinde bir alıcı-verici bulunmaktadır. Herhangi bir numara arandığında her bir hücre vericisi ilgili numaraya sinyal gönderir. Cevap alırsa iletişim bu hücrenin alıcı-vericisi aracılığıyla gerçekleştirilir. Kullanıcı başka bir hücreye geçtiğinde, diğer hücrenin alıcı-vericisi süreci devralır. Günümüzde artık hemen her yer cep telefonu ağı kapsamına girmektedir. Ayrıca gelişen cep telefonu teknolojisi sayesinde resim ve müzik gibi farklı formattaki veriler de bu ağ üzerinden aktarılabilmektedir.

 Görüntülü toplantı. Farklı yerlerde bulunan kişilerin görüntülerinin ve seslerinin çeşitli görüntü ve ses cihazları aracılığıyla eş zamanlı olarak birbirine aktarılmasıyla gerçekleştirilen toplantılardır. Özellikle zaman, seyahat ve taşıma gibi maliyetleri büyük ölçüde düşüren görüntülü toplantıya artık çok sıkça başvurulduğu gözlemlenmektedir.

 Faks. Orijinal karşılığı “facsimile” (suret, kopya) kelimesinin kısaltmasıdır. Bu cihazlar telefon hatları üzerinden veri aktarırlar. Bir faks cihazına verilen herhangi bir belge resim olarak algılanır ve karşılık gelen sayısal kodlara (bir-sıfır) dönüştürülerek hattın diğer ucundaki cihaza gönderilir. Alıcı cihaz kodları tekrar resme dönüştürerek kâğıda basar.

 Eşler arası dosya paylaşımı (peer to peer file sharing). Bu yöntemle internete bağlı herhangi bir bilgisayar üzerinde bulunan ve paylaşılmasına izin verilen dosyalar başkaları tarafından kopyalanabilir. Ortak bir yazılım dosya paylaşımını yürütmektedir. Söz konusu yazılım bir bilgisayardaki kullanıcının araştırdığı dosyayı diğer bilgisayarlarda arar. Ancak arama yapılan bilgisayarlarda da aynı yazılım zaten kurulmuş olmak zorundadır. Bilgisayarlar açık olduğu sürece aktarım gerçekleşir. Daha hızlı bir aktarımın sağlanabilmesi için genellikle dosya birden fazla parçaya ayrılır ve her bir parça ayrı bir bilgisayardan kopyalanmaya çalışılır.

Tabiatıyla böyle bir durumun gerçekleşebilmesi için söz konusu dosyanın o an açık olan birden fazla bilgisayarda bulunuyor olması gereklidir. Özellikle film ve müzik dosyalarının kanunsuz bir şekilde kopyalanması söz konusu olduğu için çeşitli davalar açılmıştır. Bazı paylaşım yazılımları kısıtlanmış olsa da bunlar hâlihazırda tam anlamıyla engellenememiştir.

 Elektronik ticaret. Günümüzde BT’ler içerisinde uz iletişimin en çarpıcı gelişmeleri kaydettiği rahatlıkla söylenebilir. Buna bağlı olarak milyonlarca organizasyon araştırma, pazarlama, satın alma, satma ve ödeme gibi ticari işlemleri Web aracılığıyla gerçekleştirmektedir.