Değiştirme Maliyetinin Yükselmesi

4.5. Mal ve Hizmetlerin Farklılaştırılması 4.6. Mal ve Hizmetlerin Geliştirilmesi 4.7. İttifak Oluşturma

4.8. Tedarikçilerin ve Müşterilerin Bağlanması

58

Bölüm Hakkında İlgi Oluşturan Sorular

1) İşletmelerin stratejik avantajları ile ES arasında nasıl bir ilişki vardır?

2) İşletmeler maliyetlerini BT’den yararlanarak nasıl düşürebilirler?

3) Mal ve hizmetlerin farklılaştırılması ne anlama gelmektedir? BT’nin nasıl bir etkisi vardır?

59

Bölümde Hedeflenen Kazanımlar ve Kazanım Yöntemleri

Konu Kazanım Kazanımın nasıl elde

edileceği veya geliştirileceği Maliyetlerin düşürülmesi Maliyetlerin düşürülmesinde

bilişim teknolojilerinin nasıl etki ettiğini anlayabilmek.

Ders notu, konu anlatımı ve uygulama

Ders notu, konu anlatımı ve uygulama

Ders notu, konu anlatımı ve uygulama

Ders notu, konu anlatımı ve uygulama

60

Anahtar Kavramlar

 Maliyetlerin düşürülmesi,

 Avantaj sağlama,

 Telif hakkı,

 Patent.

61

Giriş

Bir işletmenin en önemli amacı bilindiği gibi kârlılıktır. Kârlılığı arttırmanın iki temel yolu vardır. Bunlar maliyetlerin düşürülmesi ve gelirlerin arttırılmasıdır. Bu sayede bir işletme rakipleri karşısında önemli stratejik avantajlar sağlamakta ve rekabet gücünü arttırmaktadır.

Organizasyonlara ve çevrelerine bağlı olarak değişkenlik gösterse de bir işletmenin stratejik avantaj sağlayabilmesi için birden fazla etken vardır. Ayrıca söz konusu etkenlerle BT’lerin gerek doğrudan, gerekse de dolaylı bağlantıları kolaylıkla görülebilmektedir. Oz’ a [2006] göre sekiz farklı etken vardır ve bunların bir ya da birkaçı bir arada işletmenin stratejik avantaj yaratmasına sebep olmaktadır.

62

4.1. Maliyetlerin Düşürülmesi

Müşteriler her zaman aynı kaliteye daha az ücret ödeme eğilimindedirler. Dolayısıyla bir işletmenin maliyetlerini azaltarak fiyatlarını düşürebilmesi, sahip olduğu pazar payına doğrudan etki edecektir. Bunun ötesinde aynı ücretteki bir ürünün maliyetinin azalması da işletme kârlılığını arttıracaktır. Günümüzde bir işletmenin en önemli maliyet unsurlarından birisi personel giderleridir. Söz konusu giderleri düşürebilmek için pek çok büyük işletme personel giderinin düşük olduğu ülkelere yatırım yapmaktadır. Bunun ötesinde 1970’li yıllarda Japonların otomobil üretiminde robot işçilerden yararlanması bir devrim niteliğinde olmuştur.

Günümüzde ise bazı benzin istasyonlarında da pompanın başında robotların çalıştırıldığı bilinmektedir [Oz-2006]. Bir robotun hata yapma ihtimali çok düşüktür, ücretli değildir ve dinlenmez. Satın alınırken ödenmesi gereken sabit bir maliyeti vardır ki teknolojinin gelişimiyle birlikte her gün azalmaktadır. Bunun dışında bir de periyodik bakım maliyetleri sayılabilir. Görüldüğü gibi aynı işi insana yaptırmakla arasında çok önemli maliyet farkları bulunmaktadır. Daha da önemlisi, daha ucuza çok daha kaliteli üretim sağlanmaktadır.

Gelişen internet ile artık işletmelerde pek çok haberleşme ve hatta bazı eğitimler Web üzerinden yapılmaktadır. Harcanan kâğıt ve mürekkep maliyetiyle kıyaslandığında bu yöntem çok önemli katkılar sağlamaktadır. Web sayesinde birçok işletmede kullanılan personel sayısı azalmaktadır. Örneğin günümüzde bankalar müşterilerini Web üzerinden işlem yapmaya teşvik etmektedir. Fatura ödemelerinden havale, EFT ve yatırım işlemlerine kadar Web’den yararlanılmaktadır. Böylece aynı işlemi daha uzun sürede yapan personelin yerini günümüzde Web almaktadır. Web’in bu amaçla artan kullanımına benzer örnekler otel rezervasyonu ve havayolu bilet alma işlemleri için de verilebilir.

4.2. Pazara Yeni Rakiplerin Girişinin Engellenmesi

İşletme açısından bakıldığında pazardaki rakip sayısı ne kadar az olursa, işletmenin kârlılığı da o derece yüksek olacaktır. Bu sebeple bir organizasyon kendi ürettiği ürünlerin başkaları tarafından üretilememesini isteyecektir. Başka bir ifadeyle pazara rakip girişini engellemeye çalışacaktır.

Pazara rakiplerin girmesine engel olan ilk unsur yatırımın çok pahalı olması olabilir.

Örneğin uz iletişim sektöründe hizmet sağlayıcı rakip sayısının diğer pek çok sektörle kıyaslandığında düşük olmasının sebebi budur. Bu dışarıdan müdahale edilemeyen bir unsurdur. Başka bir unsur ise patent ya da telif gibi başkalarının benzer alanlara yatırım yapmasını engelleyecek hakların kazanılmasıdır. Özellikle BT’nin yazılım alanında bu tür hakların kazanılması son derece hızlı gerçekleşmektedir. Örneğin Microsoft gibi bazı yazılım firmaları patent ve telif hakları sayesinde çok önemli avantajlar elde etmişlerdir. Bir başka örnek ise Web üzerinden kitap satışı yapan Amazon.com’un aldığı patenttir [Oz-2006].

Bilindiği gibi Web’de alış veriş yapılırken kullanıcının başka bir sayfaya yönlendirilerek kredi kartı bilgilerini girmesi istenir. Oysa Amazon.com, kayıtlı kullanıcılarının bilgilerini sakladığından bir kez girilmiş olan kredi kartı bilgileri diğer alış verişlerde kullanıcının yalnızca onaylamasıyla tekrar kullanılmaktadır. Amazon.com bu patenti 1999 yılında almıştır ve 2017 yılına kadar geçerlidir.

63

4.3. Değiştirme Maliyetinin Yükselmesi

Değiştirme maliyeti (switching cost), müşterinin bir ürünü tüketme kararanı farklı bir üreticiden yana kullanması durumunda katlanacağı maliyettir. Başka bir ifadeyle; bir işletmenin ürününü tüketen bir müşterinin, artık aynı ürünü başka bir işletmeden satın almaya karar vermesi durumunda ortaya katlanması gereken bir maliyet çıkıyorsa, bu maliyet değiştirme maliyetidir. Değiştirme maliyetleri iki ana gruba ayrılabilir. Bunlar açık değiştirme maliyetleri ve örtülü değiştirme maliyetleridir [bkz. Oz-2006].

Açık değiştirme maliyetleri farklı bir üreticinin müşterisi olunması durumunda ödenmesi gereken ceza olarak düşünülebilir. Müşteri bir akit ile ürünü bir süre tüketmek zorundadır. Değiştirme kararı alacak olursa sözleşmede belirtilen ceza maliyetine katlanmayı kabul etmektedir. Örneğin bazı Avrupa ve Amerika ülkelerinde cep telefonu sözleşmesi bir yıllıktır ve müşteri satın aldığı hizmetten memnun kalmayıp, süre dolmadan önce başka bir üreticiye geçecek olursa bir ceza maliyetine katlanmak zorundadır.

Örtülü değiştirme maliyetleri ise açıkça belirtilmemiş maliyetlerdir. Yeni bir üreticinin ürüne uyum için gereken zaman ve para olarak düşünülebilir. Bu tür maliyetlerde BT’lerin etkilerinin daha fazla olduğu görülmektedir. Örneğin hemen her organizasyonda kullanılan bilgisayarların işletim sistemleri Microsoft ürünüdür ve oldukça pahalıdır. Oysa Linux işletim sistemi kolaylıkla internetten indirilebilir ve ücretsizdir. Ancak işletmelerin mevcut personeli Microsoft işletim sistemlerini kullanmayı bilmektedir ve Linux işletim sisteminin öğrenilmesi için zaman ve para gerekmektedir.

Bir başka örtülü değiştirme maliyeti örneği ise yazıcı üreticisinin değiştirilmek istendiğinde ortaya çıkmaktadır. Günümüzde yazıcıların fiyatları oldukça düşmüştür. Öyle ki kartuş fiyatıyla yazıcının fiyatı neredeyse aynı olmuştur. Ancak bir yazıcıya başka bir üreticinin kartuşu takılamamaktadır. Böylece; bir sebepten ötürü farklı bir üreticinin kartuşuna geçmek isteyen bir müşteri, yalnızca kartuş maliyetine değil, yeni yazıcının maliyetine de katlanmak durumundadır.