Bilişim Teknolojilerinin Sindirilmesi

Buraya kadar anlatılanlardan da görüldüğü gibi BT özellikle 1990’ların sonlarına doğru internetin yaygınlaşmaya başlamasıyla birlikte çok hızlı bir gelişim göstermiştir. Bu gelişime paralel olarak da organizasyonlar rekabetin gerisinde kalmamak için büyük BT yatırımları yapmaya başlamışlardır. Ancak söz konusu yatırımların organizasyonları ayrıcalıklı yapamadığına değinilmişti. Buna rağmen bir organizasyonun hedefe ulaşmadaki başarısını, ne ölçüde BT yatırımı yaptığı kadar, onu ne ölçüde sindirdiği belirlemektedir. Başka bir ifadeyle benzer BT projelerine yatırım yapan işletmelerden bazılarının onu son derece etkili bir biçimde kullandığını, bazılarının ise yarı yolda kaldığını görmek mümkündür. Böyle bir durumla karşılaşılmasının temel nedeni söz konusu işletmelerin BT’lerini farklı sindirmiş olmalarından kaynaklanmaktadır.

Bir BT’nin organizasyon tarafından sindirilmesi, kısaca onun benimsenmesi, anlaşılması ve kabul edilmesidir. Son yıllarda pek çok araştırmacı BT’lerin sindirilmesi üzerine çeşitli araştırmalar yapmaktadır. Bu yönde ortaya atılmış teoriler de mevcuttur. Bunlardan en fazla bilinenleri düşünülmüş eylem teorisi (reasoned action theory), teknoloji kabul modeli (technology acceptance model) ve planlı davranış teorisi (planned behavior theory) biçiminde sayılabilir. Ancak bu teoriler daha çok bireylerin teknolojiyi sindirmelerini analiz etmektedir.

Başka bir ifadeyle organizasyonu bütün olarak ele almamaktadır.

Xinhua ve Cuiling [2008] organizasyonların BT sindirim kapasitelerinin olduğu fikrini ortaya atmış ve bunun için bir analiz yöntemi önermişlerdir. Araştırmacılara göre BT sindirimi, nüfuz etme veya büyüme olarak algılanabilir ve tümüyle bir kabul sürecidir. Buna göre BT sindirimi, organizasyonun BT’nin kimliğini belirleme, onu kabul etme ve uyarlama davranışlarıdır. Bunları kuşkusuz örgütsel, teknolojik ve çevresel unsurları da dikkate alarak hedeflerini gerçekleştirebilmek için yapar. Böylece araştırmacılar bu tanımdan hareketle BT sindiriminin beş karakteristik aşamadan oluşan bir süreç olduğunu öne sürmüşlerdir. Söz konusu aşamalar kimlik belirleme, benimseme, uyarlama, kabul etme ve nüfuz etme biçiminde sayılabilir. Daha ötesi bu beş BT sindirim sürecinin içerisinde gömülü olan organizasyonun bir sindirim kapasitesi olduğunu iddia etmişlerdir.

Böylece oluşturulmuş olan bir ES ne kadar büyük hedeflere yönelik olursa olsun, sistem içerisinde yer alan BT, eğer organizasyon tarafından sindirilemezse hedeflere istenilen ölçüde ulaşılamayacaktır. Bu nedenle yöneticilerin ya organizasyonun sindirim kapasitesini yükseltecek tedbirler alması ya da kapasitesini aşan BT yatırımlarından kaçınması gerekmektedir. Başka bir ifadeyle organizasyonun BT’yi sindirebilmesi başarılı bir ES oluşturulmasına dayanmaktadır. Zira ES ikinci bölümde detaylıca inceleneceği gibi çeşitli oluşum metotları içerir. Bu metotlar ES oluşumunda organizasyonun etkileşim hâlinde olmasını sağladığından yukarıda değinilen kapasitelere uygun BT kullanılacaktır. Daha da ötesi bazen

11 organizasyonların bu süreçte kapasitelerini de artırabilmeleri söz konusudur. Böylece bir BT ile ES arasındaki fark da görülmektedir.

12

Uygulamalar

X işletmesi PVC Kapı ve Pencere Sistemleri üretimi yapmaktadır. Yıllık 100000 pencere pvc sistemi, 150000 tek açılım pencere, 100000 panjur sistemi ve 50000 giyotin pvc pencere üretmektedir. Y İşletmesi de aynı alanda çalışmaktadır. Bu işletmenin yıllık üretim miktarları ise 80000 pencere pvc sistemi, 160000 tek açılım pencere, 110000 panjur sistemi ve 40000 giyotin pvc pencere biçimimdedir. Her iki işletme üretim planlamasını aylık olarak elle yapmaktadır. Fakat her iki işletme de bilişim teknolojisinden yararlanmayı düşünmektedir. Bu tür bir planlamayı şirketin ihtiyaçlarına özgü yaptırmak milyonlarca Amerikan dolarına mal olmaktadır. Bu nedenle X işletmesi elle planlamaya devam etmiş fakat etkinliği artırmak için 300 TL değerinde bir elektronik tablo yazılımından yararlanmıştır. Y işletmesi ise önemli bir yazılım firmasının 100000 TL değerindeki paket programını almıştır. Her iki firmanın planlamaları incelendiğine X işletmesinin daha başarılı olduğu görülmüştür. Ancak Y işletmesinin satın aldığı paket program internet aracılığıyla tüm bölgelerdeki satışları anlık takip edebilmektedir, sipariş alabilmekte ve teklif verebilmektedir. Sonuç olarak her iki işletmenin bir yıl sonundaki kârlılıkları incelendiğinde Y işletmesinin daha fazla kâr sağladığı tespit edilmiştir.

13

Uygulama Soruları

1) Y İşletmesinin daha pahalı bir yazılım satın aldığı hâlde planlamada başarısız olması nasıl açıklanabilir?

2) X işletmesi planlamada daha başarılı olduğu hâlde neden daha az kâr elde etmiş olabilir?

14

Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti

Bilişim teknolojileri özellikle internet gelişimine bağlı olarak 1990’lardan itibaren büyük bir hızla gelişmeye başladığından, özellikle üst düzey yöneticilerin önemli bir kısmı maalesef BT ile ilgili yüzeysel bilgiye sahiptir. Oysa her geçen gün rekabette daha da belirleyici etkiye sahip olan BT ve dolayısıyla işletmelerin ES’leri en az diğer faaliyetleri kadar doğru yönetilmelidir. Zira organizasyonlar rekabetin gerisinde kalmamak için ES’lerine pahalı BT’leri satın almakta, bunun için önemli kaynaklar tahsis etmektedir. Buna rağmen araştırmalar göstermiştir ki BT’ye yapılan yatırımın büyüklüğüyle organizasyonun elde edeceği getiriler arasında sağlam bir ilişki yoktur. Ancak gerek operasyonel, gerekse de yönetsel süreçlere ES’lerin önemli destekleri vardır. Bu bakımdan bir işletmenin ES’inde kullanılan BT’leri, yardımcı unsur olarak düşünülmelidir. Nitekim BT’lerinden yararlanan işletmelerin sağladığı avantajlara yönelik sayısız örnek vermek mümkündür.

Daha 19. yüzyılın başlarında ortaya çıkmış olan paylaşılabilir parçaların oluşturduğu teknoloji aslında internet kavramının da temellerini oluşturmaktadır. Zira günümüzde internet aracılığıyla bilginin paylaşılabilmesinin yanı sıra, farklı platformlarda çalışabilecek uygulamaların da paylaşılabilmesi söz konusu olmuştur. Böylece internet geliştikçe bilgi paylaşımı artmış ve BT daha da hızlı gelişmiştir. Örneğin Linux işletim sistemi dünyanın her yerinden yapılan katkılarla son derece hızlı gelişmiştir. Öyle ki günümüzde birçok ülkenin resmi kurumları bu işletim sistemini kullanmaya başlamıştır.

Unutmamak gerekir ki bir ES için ne kadar büyük yatırım yapılmış olursa olsun, sistem içerisinde yer alan BT, organizasyon tarafından sindirildiği ölçüde hedeflere ulaşılabilecektir.

Bir BT’nin organizasyon tarafından sindirilmesi ise kısaca onun benimsenmesi, anlaşılması ve kabul edilmesidir. Yöneticilerin ya organizasyonun sindirim kapasitesini yükseltecek tedbirler alması ya da kapasitesini aşan BT yatırımlarından kaçınması gerekmektedir. Böylece işletmelerde ES’lerin oluşum metotları büyük önem kazanmaktadır.

15

Bölüm Soruları

1) Aşağıdakilerden hangisi BT’deki gelişmelerin artış gösterdiği dönemin özelliğidir?

a) Dünyada ekonomik gelişmeler artmıştır.

b) Bilgi paylaşımı hızlanmıştır.

c) İnternet hızla gelişmeye başlamıştır.

d) Hiçbirisi.

2) Aşağıdakilerden hangisi BT ile ES arasındaki farkı açıklar?

a) BT donanımı kapsarken ES yazılımı kapsar.

b) BT tüm yazılım ve donanımı kapsarken, ES amaç doğrultusunda ihtiyaç duyulan teknolojileri kapsar.

c) ES insan faktörünü göz önünde bulundururken BT bulundurmaz.

d) Hepsi doğrudur.

3) Enformasyon nedir?

a) İşlenerek tek başına bir anlam taşıyan veridir.

b) Saklanmış veridir.

c) Bir tür sistemdir.

d) Hiçbirisi.

4) İşletim sistemi bir tür ES kabul edilebilir mi? Neden?

a) Edilemez çünkü yazılımdır.

b) Edilebilir çünkü donanımı ahenkle yürütür.

c) Edilemez çünkü farklı donanım üzerinde çalıştırılamaz.

d) Edilebilir çünkü rutin işleri yapmak ve donanımı yürütmek amacı doğrultusunda birçok bileşenden oluşur.

5) BT’ye yapılan yatırım ile işletme gelirleri arasında kesin bir ilişkiden söz edilebilir mi?

a) Hayır çünkü araştırmacıların bazıları pozitif bazıları negatif ilişki bulurken bazıları nötr ilişki bulmuşlardır.

b) Evet çünkü araştırmacıların bazıları pozitif bazıları negatif ilişki bulmuşlardır.

c) Hayır çünkü bazı araştırmacılar nötr ilişki bulmuşlardır.

d) Hepsi doğrudur

6) BT ve ES açısından organizasyonlar kendilerinde nasıl ayrıcalıklar yaratırlar?

a) En güçlü BT’yi kullanılarak oluşturulacak ES ile ayrıcalıklı olurlar.

b) BT ve ES ayrıcalık yaratma amacını taşımaz.

c) BT herkes tarafından ulaşılabileceğinden ayrıcalık yaratmaz. ES içerisinde etkili kullanılarak ayrıcalık yaratılır.

d) Hiçbiri

7) İnternetin gelişmesi, BT gelişimine nasıl etki etmiştir?

a) Devrim niteliğindedir. Bilginin hızla paylaşımı ile BT de hızla gelişmiştir.

b) BT internetin gelişmesine neden olmuştur.

c) a ve b seçenekleri de doğrudur.

d) Hiçbiri

8) BT’nin sindirilmesi ne demektir?

16 a) BT’nin organizasyona fayda sağlayabilmesidir.

b) Organizasyon tarafından anlaşılması ve kabul edilmesidir.

c) BT’nin organizasyon tarafından reddedilmesidir.

d) Hiçbiri.

9) Sindirim kapasitesi ne demektir?

a) BT’nin organizasyon tarafından anlaşılabilme ve kabul edilebilme üst sınırıdır.

b) BT’nin sağladığı fayda ölçüsüdür.

c) a ve b seçenekleri de doğrudur.

d) Hiçbiri.

10) Linux işletim sistemini kim geliştirmiştir?

a) Seteve Jobs.

b) İlk ilkel hâli Linus Tovards tarafından geliştirilmiştir. Ardından internet aracılığıyla pek çok katkıda bulunulmuştur.

c) Linus Tovards.

d) Hiçbiri.

Cevaplar: 1)C, 2)B, 3)A, 4)D, 5)A, 6)C, 7)A, 8)B, 9)A, 10)B

17