Görgü Kuralları ve Ahlaki Değerler

Görgünün ve ahlakın ne olduğu ve nasıl geliştiği konusu bilim adamları tarafından yıllarca incelenmiştir. Piaget, çalışmalarıyla bu alanda öncü isimler arasında yer almıştır. Çocukların ve ergenlerin ahlaki meseleler konusunda nasıl düşündüklerini merak etmiş ve 4-12 yaş arası çocukları derinlemesine gözlemleyip onlarla görüşmelerde bulunmuştur. Piaget, çocukları bilye oynar iken seyredip oyunun kuralları hakkında onların nasıl bir mantık ve düşünce yürüttüklerini anlamaya çalışmıştır.

Ayrıca, çocuklara ahlaki meselelere ilişkin hırsızlık, yalan, ceza ve adaletle ilintili sorular sormuştur. Bilişsel gelişim konusunda uzmanlaşmış olan Piaget, ahlaksal gelişimin bilişsel gelişimle paralellik gösterdiğini bu deneyi ile ortaya koyar (Erden, 1995: 106).

Kolhberg, Piaget’in bu fikirlerini daha ilerilere taşımış ve ahlak gelişimini, çözümü belli olmayan sorularla incelemiştir. Kohlberg de Piaget gibi çocuk ve yetişkinlerin, belirli durumlarda davranışlarını yöneten kuralları nasıl yorumladıklarını incelemiştir. Kohlberg, Piaget’ten farklı olarak, çalışmasını ahlaki ikilemler karşısında nasıl tepkide bulunacaklarını sorarak yürütmüştür. Belli sayıdaki deneğin, sorulara verdikleri yanıtları inceleyip bu yanıtların gelenekselliğe bağlılık derecesini ölçmeye çalışmıştır (Senemoğlu, 2013: 68). Gelenek, gelenek öncesi ve gelenek sonrası düzlemlerde 6 farklı ahlaki dönem belirlemiş, (itaat-ceza, araçsal ilişkiler, kişiler arası uyum, yasa-düzen, sosyal sözleşme, evrensel ahlak) bu evrelerin, bir durum karşısında gösterilen çözümün, insanın niyetine bağlı olduğunu söylemiştir.

Anlaşılıyor ki ahlak gelişimi, küçük yaşlardan başlayarak ömrün sonuna kadar devam eden bir süreci kapsamakta ve belli evreler göstermektedir. Hayatın tüm sürecinde etkili olan ahlak gelişimi, başlangıç ve temel noktası olarak çocukluk döneminde yoğunlaşmaktadır.

Ahlak ve görgü kurallarının içeriği toplumdan topluma farklılık gösterebilmektedir. Türk toplumuna bakıldığında ahlaklı ve görgülü olmak yaşa göre ve cinsiyete göre değişmektedir. Bir çocuktan beklenen görgü ile gençten hatta yetişkinden beklenen görgü arasında farklar görülebilmektedir. Yine de, ahlaklı ve görgülü olmak bireylere küçük yaşlarda aktarılmaktadır.

Ahlaklı olmak, toplumca uygun davranışları yerine getirmeye bağlıdır.

Yapılması ya da yapılmaması gereken davranışların, düşüncelerin belirtilmesidir.

Kitaplar, ahlak gelişimin büyük yardımcısıdır. Hoş karşılanan, takdir edilen, örnek gösterilen davranışlar, çocuk kitaplarında çocuğa aktarılan bilgiler arasındadır.

Çocuğa rol modeli çizilerek bu şekilde “olması gereken tip” belirtilmiş olur. Kitaplar, bir bireyin - toplumdan topluma farklılık gösterme durumu saklıdır- nasıl düşünmesi, giyinmesi, konuşması, yemek yemesi, yürümesi; genel olarak ise nasıl yaşaması gerektiğinin aktarımında aile ve çevrenin en büyük yardımcısı olur. Eğitici öğretici kitapların yanı sıra bir çocuk eseri de bu tür davranış kalıplarını usta bir biçimde çocuğa aktarabilir.

İncelenen kitaplarda gözlemlenen durumlara göre şunu söylemek mümkündür:

T.C. Kültür Bakanlığı, kendi yayımladığı eserlerde bu konuya özen göstermiş ve Türk toplumunun gelecek nesli olan çocuklara toplumun ahlak yapısını aktarmada kitapların önemini fark etmiştir. Çeşitli yollarla çocuklara öğütlerde bulunulmuştur.

İnatçı Kız (1998) adlı çocuk romanında, İlse’nin yemek yeme adabı konusunda okul müdürü tarafından uyarılır. Müdür, ona bir genç kızın nasıl yemek yemesi, nasıl oturulup kalkması gerektiği konularında bilgi verir. İlse yemek yeme adabına uygun davranmayınca, herkesin içinde onu uyarmak yerine, akşam olduğunda onu incitmeden bu durumu dile getirmiştir. Romanda, bahsedilen bu görgü kuralları, sadece kızlar için dile getirilse de sofra adabı herkes için geçerlidir:

“Kaseyi hiçbir zaman iki elinle kavramamalı ve bu arada dirseklerini masaya dayamamalısın! Öyle çirkin oluyor ki bu… Okul arkadaşlarının nasıl yemek yediğine dikkat et… Hiçbirin senin gibi hareket etmediğini göreceksin. Sonra ekmeği öyle kocaman dilimler halinde koparıp, ağzına tıkıştırma… Hani bazı pisboğaz çocuklar vardır, onlara benzemeni hiç arzu etmem.” (Rhoden, 1998: 56)

Ömrü boyunca hiç af dilemeyen İlse, müdüründen af dilemesi gerektiğini bildiği halde bunu yapmaz. Onun af dilemeyi öğrenmesi, eseri okuyacak çocuklar açısından da

yaşadıkları benzer durumlarda onlara örnek teşkil eder. Dik başlı bir çocuktan yola çıkarak, haksızlık ya da hata yapıldığında özür dilemeyi bilmenin, bir erdem ve görgü kuralı olduğu vurgulanmıştır. Bu vurgunun yanı sıra dik başlı bir insan olmanın hayatta bir kazanç sağlamayacağı da belirtilmiştir.

Yazılı Sincap (1984) romanında vurgulanan görgü kuralı, kapı çalmadan içeri girmemektir. Verilmek istenen mesaj açık bir şekilde dile getirilmiştir:

“Bahçe kapısına yaklaşıp durdular. Ne bir çan, ne bir çıngırak, ne de bir zile benzer bir şey vardı. Öyle elini kolunu sallayıp içeriye girmek doğru olmayacaktı. Bunu anne ve babalarından öğrenmişlerdi zaten.” (Yaşaroğlu, 1984: 9)

Güzeldi O Günler (2000) romanında Nuri, kendi küçüklüğünde yaşadığı bir olayı anlatmaktadır. Nuri, eski dönemlerde, çocukların büyüklerin yanında kendi fikirlerini dile getiremediklerini söyler. Bunun, ahlaklı bir davranış olarak karşılanmadığını üzülerek belirtir. Kendi çocuğunu bu şekilde yetiştirmeyecektir. Kendi kızının istediği şekilde konuşmasından ve soru sormasından yanadır. Romanın bu bölümünde, bir çocuğun rahatça konuşması ve hayatı anlaması için soru sormasına izin verilmesinin önemi vurgulanmaktadır. Bu durum, toplumdaki ahlak anlayışının zamanla değişime uğradığını gösterir. Büyüklerin yanında sessizce oturmak ve asla soru sormamak gibi davranışlar, ahlaklı olmakla doğrudan bağlantılı değildir. Bu yanlış değerlendirmenin sonucunda bu davranışlar ahlaki değerler olarak algılanmıştır. Yazar, bu durumun değişmesi gerektiğine vurgu yapmıştır.

Ülkücü Ali (1986) adlı romanda Ali, kendisiyle aynı adı taşıyan bir çocuğun ağladığına tanık olur. Çocuk, güneşe bakamadığı, gözlerini sürekli kırpmak zorunda kaldığı için arkadaşlarının kendisiyle alay ettiğini söyler. Kendisiyle alay eden insanların onu üzdüğünü söylemesi üzerine Ali onu teselli etmeye çalışır. Çocuk, bu yüzden arkadaşları ile arasının açıldığını, kendisini aralarına almadığını söyleyince Ali her insanın birbirinden farklı olduğunu, kusur denilen şeyin göreceli olduğunu belirtir ve arkadaşını rahatlatır. Her insanın konuşmasında, görünüşünde ya da vücudunda bir tuhaflık ya da değişiklik olabileceğini, bunun hiçbir şekilde ayıp olmadığını ifade eder.

Asıl ayıp olanın ahlaksızlık olduğunu dile getirir. İnsanların birbirlerinin eksikliklerini görmemesi gerektiğini; ancak bu şekilde saygılı ve ahlaklı bir birey olunabileceğini söyler. Bundan sonra ona, hep neşeli olması için Şen Ali denmesinin daha uygun olacağını söyler. Küçük bir çocuğun başından geçen bu olaylar aracılığı ile ahlakın ve ahlaktan gelen saygının, kusurları kabul etmede önemli olduğu mesajı verilmeye çalışılmıştır.

Ünver Oral’ın Cin İkizler (1993) romanında Tuna ve Suna, babaannelerinden saygılı olmakla ilgili bir öğüt dinlerler. Otobüste armut yiyenleri gören Tuna, babaannesine kadından kendisine armut istemesini rica eder. Kadından simit karşılığında armut almak ister. Babaannesi, Tuna’nın bu takas fikrine güler. Daha sonra açıklamada bulunur. Kadının armut yediğini görünce canının armut çekmesinin normal olduğunu söyler. Her yolcunun, otobüsteki bütün yolculara paylaştırabileceği kadar yiyeceği yanında taşıyamayacağını nazikçe açıklar. Bu açıklama ikizler için isteklerinin neden yerine gelmeyeceği konusunda açıklayıcı ve ikna edicidir. Babaanne insanlara karşı saygılı olmak konusundaki cümlelerine devam eder. Kadına, ‘simit al armut ver’

şeklinde bir öneride bulunamayacaklarını da açıklar. Kadının canının simit çekmeyebileceğini, istediği yiyeceğe ulaşmak için molayı beklemeleri gerektiğini anlatır. Babaanne, ikizleri bencil düşüncelerden uzaklaştırmayı amaçlamaktadır. Başka insanların yaşayışlarına, kendi isteklerimiz doğrultusunda müdahale edilemeyeceği, hayatta her istenilenin anında gerçekleşemeyebileceği, sabır göstermek gerektiği anlatılmıştır.

3.1.7.1.Temizlik

T.C. Kültür Bakanlığı tarafından yayımlanan romanlarda bir görgü kuralı olarak temizliğin gerekliliğinin anlatıldığı bölümlere rastlanmaktadır. Temizliğin ne olduğu, nasıl olması gerektiği gibi bilgilerin aktarımında öğreticilik ağır basmaktadır.

Kahramanlar bu bölümlerde yetişkinler tarafından temiz olmaları konusunda uyarılar almaktadırlar. Yiyeceklerin temizlendikten sonra tüketilmesi gerektiği, en çok vurgulanan temizlik şeklidir. Bunun haricinde, çevresini temiz tutan, düzenli bir şekilde elini yıkayan, temizliğe önem veren ve bu konuda içten güdülenen bireyler, temizlik konusunda örnek rol model olmuşlardır.

İncelenen eserlerin bir bölümünde, temizliğin gerekliliğinden bahsedilmiştir. Biz Varız (1998) adlı romanda, beş arkadaş eğlenebilmek için bir roman yazmaya karar verirler. Aralarında edebiyata daha yatkın olan Murat, sözü üstlenir. Yazdıkları romanda uzaylılar tarafından kaçırılan ve dünya için gerekli ileri teknolojiye ait bilgiler edinen karakterler vardır. Uzaylıların onlara verdiği ilk ders temizlik dersidir. Hazırlanan banyo dairesinde uzaylılar beş çocuğu bir güzel yıkarlar. Çocukların kurdukları hayallerinin içinde temizliğe yer vermeleri, temizliğin önemini ortaya koyar.

Ülkücü Ali (1986) adlı romanda, Ali, doğru davranışlar içinde bulunmasının yanında insanları da doğru bildiği yola yönlendirmektedir. Köyde kurduğu Yeşilay ve Sağlık kolu aracılığıyla temizlik konusunda ortak bir bilinç oluşturmak ister. Köy halkı için temizlik konulu tabelalar hazırlar. Köyün imamına temizlik konusunda seminer vermesi rica edilir. Temizlik konusunda bir seferberlik başlar. Köy yolları temizlenir, evlerin önleri süpürülür ve ortak alanlara çöp kovaları konulur. Köyün uzak bir bölgesine ise çöplük olarak kullanmak amaçlı büyük çukurlar kazılır. Temizlik konusu bir düzen içine bağlanır. Kontrol, köyün temizlik koluna bırakılır. Okulların ve caminin halıları el birliği içinde yıkanır. Kahvehaneler ve köy odası temizlenir. İl merkezinden sağlıklı yaşama destek için sağlık memuru ve ilaç talep edilir. Kızılay’a ilkyardım malzemeleri için başvuruda bulunulur. Gelen yardımlarla da her eve ecza dolabı kurulmaya karar verilir. İşbirliğinin ve yardımlaşmanın da vurgulandığı bu bölümde, temizliğin bireyi olduğu kadar toplumun genelini ilgilendiren gerekli bir konu olduğu dile getirilmeye çalışılmıştır.

Romanda kişisel temizlikten de bahsedilir. Ali, yaşına göre olgun davranışlar sergileyen ve okura kendi davranışları ve sözleriyle örnek olmaya çalışan bir çocuktur.

Ali her yemek sonrası dişlerini fırçalar, fırçalama olanağı yoksa ağzını çalkalar. Ellerini yıkamayı alışkanlık haline getirmiştir. Ellerini yıkayarak kendisi kadar başkalarının sağlığını da koruyabileceğini söyler. Doğru yaptığı her davranışın ardından da evinde misafir olarak kaldığı amcasından takdir görür. Amcası, dişlerinin her zaman güzel ve bembeyaz olduğunu söyler. Onları her zaman fırçalamazsa neler olacağı konusunda da bilgi verir. Dişlerini fırçalamazsa hem dişlerinden olacağını hem de yemek yemekte zorlanacağını, hatta kalan dişlerinin ağrı yapıp canını sıkacağını anlatır. Ali’nin söz dinleyen bir çocuk olması, ellerini ve dişlerini düzenli olarak temizlemesi ve bunda toplum yararını da gözetmesi okura örnek gösterilen davranışlar arasındadır.

Beden temizliğine önem veren romanlardan olan Çuval Kütüğü (1999) romanında, sofraya oturmadan önce el yıkamak gerektiği vurgulanır. Romanda, annenin çocuğunu ellerini yıkaması konusunda ikna etmeye çalıştığı görülmektedir. Bölümün sonunda karakterin elini yıkayıp yıkamadığı belirtilmese de annenin romanda böyle bir uyarıda bulunması temizlik konusunda hassasiyetini ortaya koyar.

Mevlüt Kaplan’ın yazdığı Kınalı Güvercin (2000) adlı roman boyunca dedesinin pek çok öğüdünü dinleyip uygulayan Özgür, bu sefer temiz olmanın nedenleri konusunda bir öğüt dinler. Dışarıdan eve geldiklerinde dedesi banyoya yönelir. Eve gelir gelmez elini yüzünü yıkamak için banyoya giden dedesini gören Özgür, yapması

gereken davranışın farkına varır. Dedesi söylemeden, eve gelir gelmez elini ve yüzünü sabunlu su ile yıkaması gerektiğini bildiğini söyler. Bu davranışın kendisinde bir alışkanlığa dönüştüğünü söylemekten gurur duyar. Torununun, yapması söylenmeden böyle bir alışkanlığı kendiliğinden edinmesine çok sevinen dede, yine de öğüt vermekten geri durmaz. Hastalıkların çoğunun eller aracılığıyla taşınan mikroplardan geçtiğini söyler. Özgür’ün doğru bir davranış içerisinde oluşu ve dedesinin onun bu davranışını pekiştirmek amacıyla Özgür’ü takdir etmesi, temizlik konusunda okuyucuya bir bilinç kazandırma amacı taşımaktadır.

Yazılı Sincap (1984) adlı eserdeki çocuk kahramanlar, yemek için ağaçtan topladıkları meyveleri yıkamadan yemezler. Bunun sebebini de açıklamaktadırlar. Bu paragrafta çocuklara, yiyeceklerini yıkamadan yememeleri öğütlenir. Yıkanmadan yenen meyve ve sebzelerin tehlikeli olduğu; çünkü bazı kimyasalların ateşli hastalıklara neden olacağı belirtilmiştir. Kısa bir uyarı şeklinde devam eden bu bölümde, temizliğin gerekçesi de açıklanmış olur.

Benim Güzel Günlerim (1990) romanında, aynı sınıftan birkaç arkadaş yaşıtlarına göre daha olgun çocuklardır. Birbirlerinin kusurlarını düzeltmeye çalışırlar, kötü günlerinde birbirlerinin yanında olurlar. Sorunlara karşı duyarlıdırlar. Bu sorunlar arasında sosyal sorunlar da yer alır. Daha önce yaşanan sorunlardan yola çıkarak daha dikkatli davranırlar ve okuyucuya da doğru davranışın ne olması gerektiğini davranışlarıyla gösterirler. Üzerinde durdukları konulardan biri, dışarıda satılan hazır yiyeceklerin sağlıkları için uygun olmadığıdır. Okullarının önünde el arabasıyla simit ve gazoz satışı yapan bir satıcının boşuna beklediğini düşünürler. Geçen sene Mustafa’nın okul önünde açık olarak satılan dondurmadan aldığını ve zehirlendiğini hatırlarlar.

Açıkta satılan yiyeceklerin temiz olamayacağını söylerler. Bu tarz yiyeceklerden satın almayacakları konusunda birbirlerine söz verirler. Yazar, doğru olarak bilinen davranış ve düşünceleri eğitici ve bilgilendirici tarzda anlatmak yerine, bu tür davranışları uygulayan çocukları örnek seçmiştir.

Yaşanılan yerin temiz tutulması gerektiği, öğütlenen başka bir durumdur.

Maymunlu Adam (1987) romanı, örnek pek çok davranışın yanında temizliği de gündemine almıştır. Dedesi ile tatil yapmak için Ege kıyılarına gelen Feride ve Yılmaz, bir pansiyonda kalmaya karar verirler. Pansiyon sahibi kadın, kalacakları odanın tertemiz olduğunu iddia etse de durum hiç de öyle değildir. Odalarına geldiklerinde durumun vahimliği ile karşılaşan Feride ve Yılmaz, dedelerini balkonun hoş manzarasıyla baş başa bırakıp yaşayacakları bu yerin temizliğine girişirler. Kalacakları

odayı temizlemeleri, çocukların ailelerinden temizlikle ilgili temel bilgileri öğrendiklerini kanıtlamaktadır. Çocuklar aynı zamanda temizliğin önemini de kavramış durumdadırlar. Kalacakları odanın kendi evleri olmamasına rağmen, odayı yaşamaya uygun hale getirirler. Anlatılan bu olay, okuyucuya temizliğin insan yaşamı için gerekli ve önemli olduğu mesajını verir.

Kahramanların temizlik konusunda yaşadıkları başka bir olay, romanın bilinçli birer birey yetiştirmeyi amaçladığını göstermektedir. Ege kıyılarında tatil yapan dede ve torunları, deniz kıyısında güneşlenmek isterler. Orada tanıştıkları Musa, onlara bölge hakkında bilgi verir. Belediyelerinin düzenli çalıştığını, sürekli olarak sahillerini temizlediğini; fakat kanalizasyonlarının denize döküldüğünü anlatır. Çocuklar düşüncelere dalarlar. Çocuklar, hayallerini şöyle anlatırlar:

“İnsanların evlerinin, dükkanlarının pis sularını niçin denize akıtıyorlardı?!.. Çöpleri çöp kutularına dolduracak yerde ne diye denize döküyorlardı?... İnsanlık bu muydu? Temizlik bu muydu?.. Sonra beklesinler yerli, yabancı turisti! Hastalanıp yatağa düşmek de cabası…”

(Yaşaroğlu, 1987: 11)

Onların bu şeklinde düşüncelere dalması, romanın bu konuda hassas fikirler taşıdığını gösterir. Musa’dan denizlerin kirli olduğunu duyan dede, torunlarını korumak için onları denize sokmaz. Denizin mikroplu olma olasılığına karşı, torunları denize girmek istediğinde onları başka koya götüreceğine dair kendi kendine söz verir. Feride ve Yılmaz’ın, denize dökülen kanalizasyon ile ilgili düşünceleri, temizliğin sadece insanlar için değil doğa için de çok önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Bölgede yaşayan insanların para uğruna bu duruma göz yumdukların şahit olan Kâmil Dede, elinden geleni yapar ve deniz kıyısına denize girmenin tehlikeli olduğunu, denizden hastalık kapılabileceğini açıklayan tabelalar astırır. Yaşlısından gencine yine de pek çok insanın tabelalara aldırmadan denize girmeye devam etmesi, dedeyi çileden çıkarır.

İnsanların bedensel ve çevresel temizliğe karşı bu kadar duyarsız olmalarına üzülür.

Roman, çevre temizliğine ve halkın bu konudaki bilinçsizliğine bir eleştiride bulunmaktadır.

Bazı romanlarda, bahsedildiği şekilde temizliğe önem veren kahramanlar görülmektedir. Çevre temizliğine önem veren kahramanlarla birlikte besinlerin, yaşanılan yerin temizliğini önemseyen, bedenlerini temiz tutmaya gayret eden kahramanlar vardır. Yazarların bu konudaki titiz cümleleri, temizlik konusunda bir öğütte bulunmak istediklerini belli eder niteliktedir. Romanların asıl olaylarının içlerine sıkıştırılmış bu öğütler, romanlara didaktik bir hava katmaktadır.

3.1.7.2.Konukseverlik

İncelenen kitaplarda öğütlenen görgü kurallarından bir diğeri konukseverliktir.

Türk toplumunun temel yapı taşlarından sayılan bu görgü kuralı, romanlarda da kendine yer edinmiştir. Romanlarda, misafirin ne kadar önemli olduğu ve Türklerin, konuğu seven ve onlara iyi davranan bir millet olduğu vurgulanmaktadır.

Akça Bebek Hollanda’da (1999) romanında Akça adındaki bebek Hollanda’da yaşamaktadır. Türkiye’deki güvercin dostlarının onu ziyarete geldiğini görür. Kendisini ta Türkiye’den görmeye gelen güvercinlere neden geldiklerini, kendisine kötü bir haber getirip getirmediklerini sormaya çekinir. Akça bebeğin yeni gelen misafire neden geldiğinin sorulmasının uygun olmayacağını söylemesi, Türklerin misafire ne kadar büyük önem verdiğini ortaya koyar.

Mutluluk Mağarası (1986) adlı romanda Rüstem ve Ali, tarihî eser kaçakçılarının çaldıkları değerli eserleri onların çuvallarına gizlemeleri sebebiyle sıkıntılı günler geçirirler. Gerçek kaçakçılar yakalandıktan sonra serbest kalırlar ve Ali’nin köyüne doğru yola koyulurlar. Karınlarının acıktığı bir anda yolda gördükleri bir meyve bahçesine girerler. Bahçenin sahibi onları gördüğünde bahçesine girdikleri için kızmak yerine evine davet eder. Bahçe sahibi ikilinin karnını doyurur. Önlerine konan bütün meyveleri yiyen Rüstem ve Ali, karınları doyunca görgüsüzlük ettiklerini söylerler. Rüstem, bir süredir dağda bayırda kaldıklarını, bu nedenle düzenli beslenemediklerini, önlerine konan tüm yiyecekleri bu yüzden hızlı bir şekilde bitirdiklerini anlatır. Konukseverliği için bahçe sahibine teşekkür ederler. Bu ikram aracılığıyla bahçe sahibinin konukseverliği ön plana çıkarılmaya çalışılmıştır. Bahçesine izinsiz giren ve meyvelerini yiyen insanları, olgunluk gösterip evine davet etmiş ve onlara sofra kurmuştur. Bu sahne, konuk ağırlamanın Türk toplumundaki önemini ifade eden bir örnektir.

Ülkücü Ali (1986) adlı romanda Ali yaz tatilini geçirmek üzere amcasının köyüne gelir. Amcasının eşi Ali’nin geleceği günü tahmin edemediği için yemek konusunda bir hazırlık içine girmemiştir. Ali’nin eve geldiğini gördüğünde ise hazırlıksız olmaktan utanır. Evine gelen konuğu iyi ağırlayamayacağını düşünerek üzülür. Ali ise bir Türk gencine yakışır şekilde olgunluk gösterir. Köy ekmeğinin methini çok duyduğunu, özellikle ekmeğin tadına bakmak istediğini söyler. Ekmekle birlikte köy yoğurdu ve peyniri de kendisine ikram edilir. Amcası, eşinin zor durumda

kaldığını gördüğünde ise Ali’nin daha uzun süre yanlarında kalacağını, kendisine çok tavuk keseceklerini ifade eder ve eşini rahatlatır. Köylü bir kadının konuk ağırlamak konusunda hassasiyeti ve Ali’nin olgun tavırları anlatılmaktadır. Konuk ağırlamanın Türkler için önemli bir gelenek olduğu ve konuğun ev sahibi için önemi okuyucuya aktarılmaya çalışılmıştır.

Çekirgeler (1993) romanında, çekirgelerin istilası sonucu bir köyün başına gelenler anlatılmaktadır. Hayvanların sürü halinde gelip yerleştiği köyde yaşam zora girer. Tarlalar yakılır, insanlar geçim sıkıntısına düşer. Köye ziraat mühendisleri ilaçlama yapmak için sık sık gelmeye başlar. O mühendisler ve teknisyenler, şehre geri dönmek yerine geceyi muhtarın evinde geçirirler. Teknisyenler, muhtara rahatsızlık verdiğini düşündüğünü söyleyince, köy muhtarı Türk toplumunun konukseverlik geleneğini açıklayan cümleler kurar. Muhtar, evine gelen konuktan her zaman hoşlandığını, aslında tüm halkın aynı duyguları paylaştığını anlatır. Konuklarının içini

Çekirgeler (1993) romanında, çekirgelerin istilası sonucu bir köyün başına gelenler anlatılmaktadır. Hayvanların sürü halinde gelip yerleştiği köyde yaşam zora girer. Tarlalar yakılır, insanlar geçim sıkıntısına düşer. Köye ziraat mühendisleri ilaçlama yapmak için sık sık gelmeye başlar. O mühendisler ve teknisyenler, şehre geri dönmek yerine geceyi muhtarın evinde geçirirler. Teknisyenler, muhtara rahatsızlık verdiğini düşündüğünü söyleyince, köy muhtarı Türk toplumunun konukseverlik geleneğini açıklayan cümleler kurar. Muhtar, evine gelen konuktan her zaman hoşlandığını, aslında tüm halkın aynı duyguları paylaştığını anlatır. Konuklarının içini