Görev ve sorumluluklar

ĠĢyerinde güvenlik kültürünü oluĢturabilmek için her seviyede çalıĢandan yöneticilere kadar herkesin ĠSG konusunda üzerine düĢen görevleri yerine getirmesi ve birbirine örnek olması gerekmektedir. ĠĢyerinde ĠSG konusunda etkin bir koordinasyon sağlamak ve olumlu sonuç alabilmek için de görev ve sorumlulukların proje öncesinde net bir Ģekilde belirlenmesi gerekir. Görev ve sorumluluklar belirlenirken projenin tipi, iĢin ve iĢyerinin büyüklüğü gibi unsurlar göz önünde bulundurulmalıdır.

7.1.3.1. Ġdarenin görev ve sorumlulukları

Ġdarenin sorumluluğundan bahsederken temel alınması gereken 4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun iĢveren ve iĢçilerin ĠSG açısından sorumluluklarını tanımlayan 77 nci maddesi olmalıdır. 77 nci maddede iĢveren sorumlulukları için “ĠĢverenler iĢyerlerinde iĢ sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, iĢçiler de iĢ sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler, iĢverenler iĢyerinde alınan iĢ sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, iĢçileri karĢı karĢıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iĢ sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar” ifadeleri yer almaktadır. Bu ifadelere göre, iĢveren adına hareket eden idarenin sorumlulukları genel olarak, iĢyerinde iĢ sağlığı ve güvenliğini sağlamada gerekli tüm tedbirleri almak ve bu tedbirlerin sürekliliğini sağlamak, ayrıca bu tedbirleri alabilmek için ihtiyaç duyulan kaynağı ayırmak olarak sayılabilir. Planda idarenin sorumluluklarından bahsederken her düzeydeki çalıĢanı ve yöneticisi ile mevcut iĢ sağlığı ve güvenliği kurallarına uyması gerektiği üzerinde de durulmalıdır.

ĠĢveren tarafından görevlendirilen proje sorumlusu, iĢveren adına projenin hazırlanmasından, uygulanmasından ve uygulamanın kontrolünden sorumludur (ÇSGB, 2003 (a)). Eğer iĢveren ve proje sorumlusu tarafından koordinatör atanması gerekiyorsa; sağlık ve güvenlik planı hazırlanması ve güncelleĢtirilmesi, iĢyerinde koordinasyonu sağlamaya yönelik organizasyon, izinsiz kiĢilerin inĢaat sahasına girmemesi gibi birçok unsuru idare adına koordinatör gerçekleĢtirecektir. Koordinatörün en önemli görevi birden fazla iĢverenin olduğu yerde koordinasyonun etkin biçimde sağlanmasıdır. Eğer yeterli teknik altyapıya sahipse, koordinatör ile iĢ güvenliği uzmanı aynı kiĢi olabilir.

Koordinatör atanmıĢsa koordinatörlerin görevi de sağlık ve güvenlik planında yer almalıdır.

7.1.3.2. ĠĢ sağlığı ve güvenliği kurulunun görev ve sorumlulukları

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 80 inci maddesine göre sanayiden sayılan, 50 ve daha fazla iĢçi çalıĢtıran ve 6 aydan fazla süreli iĢlerin yapıldığı iĢyerlerinde iĢ sağlığı ve güvenliği kurulu oluĢturma zorunluluğu vardır. ĠĢ güvenliği uzmanı kurulun üyesidir ve kurula teknik danıĢmanlık yapar. Bu kurulda ayrıca iĢveren veya iĢveren vekili, ĠĢ Kanununun 81 inci maddesi uyarınca görevlendirilen iĢyeri hekimi, insan kaynakları, personel, sosyal iĢler veya idari ve mali iĢleri yürütmekle görevli bir kiĢi, varsa sivil savunma uzmanı, iĢyerinde görevli formen, ustabaĢı veya usta, 2821 sayılı Sendikalar Kanununun değiĢik 34 üncü maddesi hükmü uyarınca iĢyerinde bulunan sendika temsilcilerinin kendi aralarında seçecekleri kiĢi, iĢyerinde sendika temsilcisi yoksa o iĢyerindeki iĢçilerin yarıdan fazlasının katılacağı toplantıda açık oyla seçilecek iĢçi, sağlık ve güvenlik iĢçi temsilcisi bulunacaktır (ÇSGB, 2004 (d)).

ĠĢ sağlığı ve güvenliği kurullarının görev ve yetkileri, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik‟in 7 nci maddesinde detaylıca açıklanmıĢtır. Kurulların çalıĢma usulleri yine anılan yönetmeliğin 8 inci maddesinde belirtilmiĢtir. ÇalıĢma usulleri kısaca aĢağıdaki gibidir:

 Kurullar en az ayda bir kere toplanır. Gündem, sorunların ve projelerin önem sırasına göre belirlenir.

 Ağır iĢ kazası halleri veya özel bir tedbiri gerektiren önemli hallerde kurul üyelerinden herhangi biri kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir.

 ĠĢyerinde ĠSG açısından kendisinin sağlığını bozacak ve vücut bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karĢı karĢıya kalan iĢçi, iĢ sağlığı ve güvenliği kuruluna baĢvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasını talep edebilir. Kurul, aynı gün acilen toplanarak kararını verir, bu durumu tutanakla tespit eder ve karar iĢçiye yazılı olarak bildirilir.

 Kurulun olağan toplantılarının süresi toplam olarak ayda yirmi dört saati geçemez. Bu toplantıların günlük çalıĢma saatleri içinde yapılması asıldır. Kurulun toplantılarında geçecek süreler günlük çalıĢma süresinden sayılır.

 Kurul, üyelerin çoğunluğu ile toplanır, kararlar toplantıya katılanların oy çokluğu ile alınır. Oyların eĢitliği halinde baĢkanın oyu kararı belirler.

 Her toplantıda, görüĢülen konularla ilgili alınan kararları içeren bir tutanak düzenlenir. Tutanak, toplantıya katılan baĢkan ve üyeler tarafından imzalanır ve gereği yapılmak üzere iĢverene bildirilir.

 Toplantıda alınan kararlar gereği yapılmak üzere ilgililere duyurulur. Ayrıca iĢçilere duyurulması faydalı görülen konular iĢyerinde ilân edilir.

 Her toplantıda, önceki toplantıya iliĢkin kararlar ve bunlarla ilgili uygulamalar hakkında baĢkan veya kurulun sekreteri tarafından kurula gerekli bilgi verilir ve gündeme geçilir (ÇSGB, 2004(d)).

Eğer iĢyerinde bir ĠSG kurulu mevcut ise planın görev ve sorumluluklar kısmında kurulun görev ve sorumluluklarından da bahsedilmelidir.

7.1.3.3. ĠĢ güvenliği uzmanının görev ve sorumlulukları

Her ne kadar 50‟den az çalıĢanı olan iĢyerleri için zorunluluk değilse de, iĢ sağlığı ve güvenliği altyapısına sahip teknik bir personelin iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgilenmesi için görevlendirilmesi, özellikle yapı iĢyerleri için en doğrusu olacaktır. ĠĢ sağlığı ve güvenliği uzmanı sayısı, iĢyerinin büyüklüğüne ve çalıĢan sayısına bağlı olarak belirlenmelidir. Yapılan risk değerlendirmesi sonrası önleyici tedbirlerin uygulanması, firma içerisinde gerekli hallerde yetki ve kaynak kullanılabilmesine bağlıdır. Bu yüzden iĢ güvenliği uzmanı firmada yetkili bir üst düzey yöneticiye bağlı olmalıdır.

ĠĢ güvenliği uzmanının görevleri ĠĢ Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik‟te sıralanmıĢtır. OluĢturulacak planda bu görev ve sorumluluklara detaylıca yer verilmelidir. ĠĢ güvenliği uzmanının iĢyerindeki görevleri genel baĢlıklarıyla Ģu Ģekilde sayılabilir:

 Rehberlik ve danıĢmanlık  Risk değerlendirmesi  ÇalıĢma ortamı gözetimi  Eğitim, bilgilendirme ve kayıt  Ġlgili birimlerle iĢbirliği

7.1.3.4. ĠĢyeri hekiminin görev ve sorumlulukları

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 81 inci maddesi gereğince iĢverenler, devamlı olarak en az elli iĢçi çalıĢtırdıkları iĢyerlerinde alınması gereken iĢ sağlığı ve güvenliği önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iĢ kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, iĢçilerin ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, iĢyerindeki iĢçi sayısı, iĢyerinin niteliği ve iĢin tehlike sınıf ve derecesine göre;

 ĠĢyeri sağlık ve güvenlik birimi oluĢturmakla,

 Bir veya birden fazla iĢyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini görevlendirmekle,

 Sanayiden sayılan iĢlerde iĢ güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle yükümlüdürler.

ĠĢverenler, bu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, bünyesinde çalıĢtırdığı ve bu maddeye dayanılarak çıkarılacak yönetmelikte belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine getirebileceği gibi, iĢletme dıĢında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilir. Bu Ģekilde hizmet alınması iĢverenin sorumluklarını ortadan kaldırmaz (ÇSGB, 2010 (b)).

ĠĢyeri hekimlerinin görev yetki ve sorumlulukları, ĠĢyeri Hekimlerinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik‟te sıralanmıĢtır. ĠĢyerinde iĢyeri hekimi çalıĢtırılıyorsa sağlık ve güvenlik planında iĢyeri hekiminin görev ve sorumlulukları da detaylıca yer almalıdır. ĠĢyeri hekiminin iĢyerindeki görevleri genel baĢlıklarıyla Ģu Ģekilde sayılabilir:

 Rehberlik ve danıĢmanlık  Sağlık gözetimi

 Eğitim ve bilgilendirme  Ġlgili birimlerle iĢbirliği

7.1.3.5. Denetçilerin görev ve sorumlulukları

Denetçiler iĢyerinde çalıĢanlara ulaĢmanın en etkili yollarındandır. ĠĢyerinde sağlık ve güvenlik kurallarına uyulduğunun denetlenmesi ve alınan kararların çalıĢanlarla paylaĢımının sağlıklı bir Ģekilde yapılabilmesi için, iĢçilerin bağlı bulundukları ustabaĢı ve formenlerin iĢyerindeki sağlık ve güvenlik sisteminde etkin rol oynaması gerekir. Bu kiĢiler çalıĢanlarla her zaman birebir diyalog kurdukları ve onların her zaman yakınında bulunup gözlem yapabilecek konumda oldukları için kuruluĢta denetçi olarak görevlendirilebilecek ve bir güvenlik kültürü oluĢmasında aktif rol oynayacak kiĢilerdir.

7.1.3.6. ÇalıĢanların görev ve sorumlulukları

Ġdarenin sorumluluklarından bahsedilirken temel alınan 4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 77 nci maddesi, çalıĢan sorumluluklarını belirlemede de yol gösterici olacaktır. ÇalıĢanlara ait sorumluluklar oluĢturulurken, tedbirlere ve talimatlara uymak, kiĢisel koruyucu donanımları kullanmak ve düzgün muhafaza etmek ve iĢ sağlığı ve güvenliği eğitimlerine katılmak gibi temel bileĢenler mutlaka yer almalıdır. Ek olarak çalıĢanların iĢyeri ile ilgili gözlem ve deneyimlerinden faydalanabilmek için bildirim mekanizması oluĢturmak ve buna çalıĢanların sorumluluklarında yer vermek faydalı olacaktır.