B. Friedrich Max Müller Kimdir?
2. Friedrich Max Müller’in Eserleri
Henry Jordan, Müller’in çok özenli ve çok titiz bir araştırmacı olduğunu ve onun yaptığı çalışmaların tek başına bir kütüphaneyi dolduracak kadar çok olduğunu belirtir.105 Müller dil biliminden edebiyata, mitolojiden dinler tarihine ve zamanın güncel konularına kadar pek çok alanda eser yazmıştır. Onun basılmış eserleri, kronolojik sıraya göre aşağıdaki gibi sunulabilir.106
1- Hitopedasa. 1844. Hint fabllarından örneklerin sunulduğu eserin Almanca çevirisi. Eserde, hayvanlar insan gibi konuşturularak, hareket ettirilerek birtakım ahlaki kurallar işlenir. Eser, 1866’da Hitopadesa: Sanskrit Text with
Interlinear Transliteration, Grammatical Analysis, and English Translation
adıyla tekrar basılmıştır.
2- Meghaduta. 1847. Kalidasa tarafından XV. yüzyılda lirik tarzda yazılmış klasik Hint edebiyatı örneklerinden olan Meghaduta adlı eserin Almanca tercümesi. Eser, Ramagin dağında sürgün yaşayan bir Yaksha ile karısının aşkını anlatır.
3- On the Relation of the Bengali to the Aryan and Aboriginal Languages of
İndia. (Bengal, Aryan ve Hint Yerli Dillerin İlişkileri Üzerine) 1847.
4- Rigveda Samhita. 1849–1873. Sayanakarya’nın107 yorumuyla birlikte ozanların (rshi) kutsal ilahilerini içerir.
5- Essays on the Turanian Languages. 1853. (Turan Dilleri Üzerine Denemeler), (Bunsen’in Christanity and Mankind adlı eserinin III. Cildinde basılmıştır.)
6- Essays on Indian Logic. 1853 (Hint Mantığı Üzerine Denemeler) 7- Proposals for a Uniform Missionary Alphabet. 1854
105 Luis Henry Jordan, Comperative Religion (İt’s Genesis and Growth), Scoholar Press, Atlanta, 1986, s. 175
106 Müller’in eserlerinin listesi, onun Londra’da 1887 yılında basılan The Science of Thought adlı eserinin arkasında sunulan katologdan ve Nirad C. Chaudhuri’nin Scholar Extraordinary The Life of Professor the Rt.Hon. Friedrich Max Müller (s. 385) adlı eserinden alınmıştır. 107 Sayana Acharya, M. S. 1315 – 1387 yılları arasında yaşamış olan bir Veda yorumcusudur.
8- Suggestions for the Assistance of Officers in Learning the Languages of the
Seat of War in the East. 1854. (Doğuda Savaş Bölgelerinde Görevlilerin Dil
Öğrenmeleri Konusunda Öneriler)
9- The Languages of the Seat of War in the East: with a Survey of the three
Families of Language, Semitic, Aryan and Turanian. 1855. ( Doğuda Savaş
Bölgelerine Ait Diller: Üç Dil Ailesi Hakkında Bir Araştırma: Sami, Aryan ve Turan.)
10- Reply to Monsieur Renan’s Remarks.1855. (Monsieur Renan’ın Görüşlerine Cevaplar)
11- Essays on Comperative Mythology. 1856 (Karşılaştırmalı Mitoloji Üzerine Denemeler) (Chips from a German Workshop ve Selected Essays on the
Language, Mythology and Religion adlı eserlerin içinde tekrar basılmıştır.)
12- Deutsche Liebe. 1857. (German Love) (Roman)
13- Buddhism and Buddhist Pilgrims. 1857. (Buddizm ve Budist Seyyahlar), (Chips from a German Workshop adlı eserin içinde tekrar basılmıştır.)
14- The German Classics from the Fourth to the Nine-teenth Century. 1858 (Ondördüncü Yüzyıldandan Ondokuzuncu Yüzyıla Kadar Olan Alman Klasikleri) Müler, bu eserde bazı Alman klasiklerini modern Almancaya çevirmiş ve bu klasiklerin yazarlarıyla ilgili bilgiler sunmuştur.
15- Correspondence relating to the Establishment of an Oriental College in
London. 1858. (Londra’da bir Şarkiyat Yüksek Okulu Kurulmasına İlişkin
Yazışmalar)
16- A History of Ancient Sanskrit Literature. 1859. (Eski Sanskrit Edebiyatı Tarihi)
17- Ancient Hindu Astronomy and Chronology. 1862 (Eski Hint Astronomisi ve Kronolojisi)
18- Lectures on the Science of Language, delivered at the Royal İnstitution of
Great Britain. I. Cilt, 1861; II. Cilt, 1867. (Dil Bilimi Üzerine İngiltere’de
Royal İnstitution’da Sunulan Konferanslar)
19- A Sanskrit Grammer for Beginners. 1866, II. Basım,1870, III. Basım, 1886 (Yeni Başlayanlar İçin Sanskrit Grameri)
21- On the Stratification of Language. 1868 (Dilin Oluşumu). Cambridge Üniversitesinde sunulmuştur.
22- Buddhaghoshas Parables translated from Burmese by Captain T. ROGERS. 1870 (Birmanya Dilinden Kaptan T. ROGERS Tarafından Tercüme Edilen Buddhaghosha’nın Hikâyeleri)
23- Speech at the German Peace Festival in London. 1871. (Londra’da Alman Barış Festivalleriyle ilgili Konuşmalar)
24- Ueber die Resultate der Sprachwissenschaft. Strassburg, 1872 (Dilbilimi Sonuçları Hakkında)
25- The Hymns of the Rigveda in the Samhita and Pada Texts. İki cilt, 1873 (Samhita ve Pada Metinlerindeki Rigveda İlahileri)108
26- Lectures on Mr. Darwin’s Philosophy of Language, delivered at the Royal
İnstitution in March and April. 1873. (Darwin’in Dil Felsefesi Üzerine
Konferasnslar)
27- İntroduction to the Science of Religion: Four Lectures delivered at the Royal
İnstitution. 1873 (Din Bilimi Üzerine Konferanslar)
28- Basedow, J.B. (M. M.’s great grandfather), a Biography, in Allgemeine
Deutsche Biographie, 1875 (Müller’in Büyükbabası J. B. Basedow)
29- Schiller’s Briefwechsel mit Herzog Christian von Schleswig-Holstein. 1875 (Schiller’in Schleswig-Holstein’dan Herzog Christian ile Mektuplaşmaları) 30- On Spelling. Londra, 1876, 1886 (Heceleme Üzerine)
31- Lectures on the Origin and Growth of Religion, as İllustrated by the
Religious of İndia. Hibbert Lectures. 1878. (Dinin Menşei ve Gelişmesi
Üzerine Konferanslar)
32- The Upanishads, translated. (Sacred Books of the East, Vo. I, 1879) (Upanişadların tercümesi)
33- Selected Essays on the Language, Mythology and Religion. 1881. (Din, Mitoloji ve Dil Üzerine Denemeler)
34- Immanual Kant’s Critique of Pure Reasson. 1881. (İmmanual Kant’ın Saf Aklın Eleştirisi’nin Tercümesi)
108 Rigveda metinleri, Samhitapatha ve Padapatha olmak üzere iki ekol vasıtasıyla günümüze ulaşmıştır.
35- Dhammapada, translated from Pali. 1881. (Pali dilinden tercüme edilen Dhammapada) (Tekrar S. B. E. 10. ciltte basılmıştır.) Dhammapada, Budist ahlak öğretilerinin işlendiği kutsal metinlerdendir.
36- Buddist Texts from Japan, (edited in the Aryan Series of the Anecdota Oxoniensia), 1881 (Japoncadan Budist Metinleri)
37- Sukhavativyuha. 1883 Sukhavativyuha, Mahayana Buddizmi kutsal metin- lerindendir.
38- İndia, What can it Teach us? 1882 (Hindistan Bize Ne Öğretebilir?) 39- Biographical Essays. London, 1892.
40- The Ancient Palm-Leaves, (Anectoda Oxoniensia), 1884
41- The Dharma-Samgraha. An Ancient Collection of Buddhist Technical Terms. 1885
42- İntroduction to Book III of “The Hundred Greatest Men”. 1885. F. M. Müller ve E. Renan
43- Müller, Wilhelm (M.M.’s Father), a Biography, in Allgemeniene Deutsche
Biographie, 1885. Müller’in babası için hazırladığı biyografik eser.
44- Hymn to the Storm- Gods. Rigveda I, 168. 1885 (Rigveda I’deki Yıldırım Tanrılarına İlahiler)
45- Goethe and Carlyle. An Inaugural Address at the English Goethe Society. 1886 (Goethe and Carlyle. İngiliz Goethe Topluluğun’da Açlış Konuşması) 46- The Science of Thought. 1887. (Düşünce Bilimi)
47- Biographies of Words and the Home of the Aryas. 1888 (Kelimelerin Biyografisi ve Aryaların Anavatanı)
48- Three İntroductory Lectures on the Science of Thought, delivered at Royal
İnstitution. 1888 ( Düşünce Bilimi Üzerine Üç Konferans)
49- Inaugural Address at the Opening of the School for Modern Oriental
Languages, established by the Imperial Institute. 1890 (Imperial
InstituteTarafından Kurulan Modern Doğu Dilleri Okulunun Açılış Konuşması)
50- Gifford Konferanslarında 1888–1892 tarihleri arasında sunulmuş olan eserler: 1. Natural Religion. 1889 (Tabii Din)
3. Anthropological Religion. (Antropolojik Din), 1892 4. Psychological Religion. ( Psikolojik Din)
51- Three Lectures on the Science of Language. 1889, 1891 (Dil Bilimi Üzerine Üç Konferans). Eser, 1889’da Chcago’da yeniden basılmıştır.
52- Vedic Hymns (Sacred Books of the East vol. Xxxıı) (Veda İlahileri), 1891 53- Apastamba-Yagna-Paribhasha-Sutras. (Sacred Books of the East vol. Xxx) 54- Theosophy or Psychological Religion. (Teozofi veya Psikolojik Din), 1892 55- Three Lectures on the Vedanta Philosophy. (Vedanta Felsefesi Üzerine Üç
Konferans), 1894
56- Contributions to the Science of Mythology. 1897, 2 cilt. London. (Mitoloji Bilimine Yaklaşımlar)
57- Principles of the Science of Religion or Comparative Theology. Edmund Buckley editörlüğündeki, Universal Religion: A Course of Lessons, Historical and Scientific on the Various Faiths of the World adlı dergide 1897’de Chicago’da basılmıştır. (Karşılaştırmalı Teoloji ve Din Biliminin İlkeleri)
58- Six Systems of Indian Philosophy, 1899 (Hint Felsefesinin Altı Sistemi) 59- My Autobiography: a Fragment. New York, 1901
Müller’in burada zikredilen eserlerini genel olarak filoloji, din bilimleri ve zamanın diğer güncel meseleleriyle ilgili olarak üç bölüme ayırmak mümkündür. Onun 1870’lere kadar yazmış olduğu eserler çoğunlukla dil bilimi üzerinedir. Fakat bu alanda yapmış olduğu bazı tercüme çalışmaları, aynı zamanda din bilimiyle de ilgilidir. Zira onun çevirisini yaptığı Hitopedasa, Meghudata, Rigveda, gibi eserler Hint dinlerine ait kutsal metinlerdir. Fakat Essays on the Turanian Languages, A
History of Ancient Sanskrit Literature, Lectures on the Science of Language, On the Stratification of Language gibi eserler doğrudan dil bilimiyle ilgidir.
Max Müller’in Müller Wilhelm, My Autobiography ve Basedow J.B. adlı eserleri biyografik niteliktedir. Immanual Kant’s Critique of Pure Reasson adlı tercüme felsefe alanında, The German Classics from the Fourth to the Nine-teenth
Century, Reply to Monsieur Renan’s Remarks, Letters on the War between Germany and France adlı eserler de dönemin güncel meseleleriyle ilgilidir. Müller’in ayrıca Deutsche Liebe adında bir romanı vardır.
2.a. Dinler Tarihiyle İlgili Eserleri
Müller’in dinler tarihiyle ilgili eserleri ve bu eserlerin içeriğiyle ilgili bilgiler kısaca aşağıdaki gibi sunulabilir.
1. Essays Comperative Mythology
Eser, ilk defa 1856 yılında basılmıştır. Ancak 1868 yılında Chips from
German Workshop adlı eserin II. cildinde ve 1881 yılında Selected Essays on Laguage, Mythology and Religion adlı iki ciltlik eserin II. cildinde yeniden
basılmıştır. Eser, toplam 143 sayfadır.
Müller, eserde geçmiş dönemlere ait mitlerin nasıl ortaya çıktığı konusunu ele alır ve bu mitlerle ne kastedilmiş olabileceği üzerinde durur. Dilin oluşumunu üç devreye ayıran Müller, mitlerin ortaya çıkışını “mitofik dönem” dediği üçüncü döneme yerleştirir. Ona göre, gerçekten saçma ve ahlaka aykırı gibi görünen mitlerin belli bir anlamı vardır.
O, eserde Aryan ırkında müşterek olduğunu düşündüğü bazı mitleri filolojik ve etimolojik olarak ele alıp asıl anlamlarını ortaya çıkarmaya çalışır. Özellikle Yunan ve diğer Avrupa halklarında müşterek olan mitlerde geçen isimleri, Sanskritçedeki aynı kökten gelen kelimelere kadar izler. Böylece kelimenin mitsel dildeki anlamına ulaşan Müller, miti tekrar ele alarak asıl kastedilen anlamı ortaya koymaya çalışır.
2. Chips from German Workshop
1867–1875 yılları arasında dört cilt halinde basılmış olan eser, Müller’in çeşitli zamanlarda yazmış olduğu makale ve yazılardan oluşur. Eserde birkaçı dinler tarihiyle ilgili olmakla birlikte, daha çok filoloji ve zamanın güncel konularıyla ilgili makaleler mevcuttur.
Chips from German Workshop’ta sistematik bir düzen mevcut değildir.
Yani makalelerin ne konulara göre ne de kronolojik bir sınıflamaya tabi tutulduğu görülmektedir. I. ciltte on beş makale yer almaktadır. Makaleler genellikle Vedalar, Hint ve Çin kutsal metinleri ve Hz. Musa gibi konular üzerinedir. II. Ciltte on bir makale mevcuttur. Bunlardan bazıları, Yunan mitolojisi, Zulu halk hikâyeleri gibi konularla ilgilidir. III. ciltte 17 makale bulunmaktadır. Makaleler daha çok Alman
edebiyatıyla ilgilidir. Bunun yanında, Schiller, Shakespeare ve babası Wilhelm Müler’in hayatını anlattığı biyografiler de mevcuttur. IV. Cilde ait makaleler çoğunlukla filoloji konusundadır. Örneğin makalelerden bazılarının adı, “on the Stratfication of Language”, “Lectures on the Results of the Science of Language” adını taşımaktadır.
3. İntroduction to the Science of Religion: Four Lectures Delivered at
the Royal Institution
Introduction to the Science of Religion adlı eser Royal Institution’da 1870
yılında sunulmuş dört konferanstan oluşmaktadır. Eser, 1873’de ve sonra da 1882 tarihinde basılmıştır.
Eser, her biri bir konferans konusu olan dört bölümden oluşmaktadır. Müller, I. bölümde dinin bilimsel incelemeye konu olup olamayacağını tartışmakta ve din bilimiyle ne anlaşılması gerektiği üzerinde durmaktadır. II. bölümde dinler tarihi incelemeleri için kullanılacak kaynaklar konusu üzerinde durmaktadır. Ayrıca burada dinlerin nasıl sınıflandırılabileceği konusuna değinmektedir. III. Bölümde, din ve dilin insanları topluluklar haline getiren önemli unsurlar olduğunu vurgulamakta ve aynı zamanda bu iki öğenin medeniyet, tarih ve edebiyatla birlikte geliştiğini belirtmektedir. Son bölümde de diğer dinlere karşı nasıl bir tutum takınılması gerektiği ve karşılaştırmalı metotla nelerin elde edileceği konularını işlemektedir.
3. Lectures on the Origin and Growth of Religion as İllustrated by the Religions Of İndia
Eser, 1878 yılının Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında Hibbert konferanslarında sunulan yedi makaleden oluşmaktadır. Eserde her bir makale ayrı birer bölüm olarak sunulmuştur. Toplam 408 sayfadan müteşekkildir.
Makalelerden ilkinin konusu “The Perception of İnfinite” (Sınırsız Olanın Kavranması) adını taşımaktadır. Müller makaleye “bir dine nasıl sahip olmaktayız” sorusuyla başlamaktadır. Duyularımızla hissedemediğimiz, aklımızla kavraya- madığımız bir varlığa niçin inanırız sorusu sadece günümüzde sorulan bir soru değildir. Bu mesele eski devirlerin büyük filozoflarından günümüze kadar tartışıla gelmiş bir konudur. Bunun yanında dinle ilgili araştırmalar, eleştiriler ve
olumlamalar her ne kadar ilkçağlara kadar eskiye dayansa da dinin nasıl ortaya çıktığıyla ilgili sorular yenidir. Müller burada dinle ilgili kendisinden önce yapılmış bazı tanımları ele aldıktan sonra kendi tanımını sunmaktadır.
Müller, ikinci makalede fetişizmin dinin en ilkel şekli olup olmadığı konusu üzerinde durmaktadır. O, XIX. yüzyıldan sonra din konusunda yazılmış olan eserlerin çoğunda fetişizmin dinin ilk şekli ve başlangıcı olarak kabul ettiğini belirtmektedir. Ancak konuyu doğru anlayabilmek için ona göre yapılması gereken ilk şey, fetişizm teorisini ortaya çıkaran şartları incelemektir.
Eserin üçüncü makalesinde Müller, dinin menşeiyle ilgili araştırmalara konu olabilecek olan Hindistan’ın eski kutsal yazmalarını ele almaktadır. Bu makalede Müller, Hint dininin doğuşuna kısaca değinmekte arkasından da ilahi olduğu kabul edilen Vedalar ile bu yazmaların dili hakkında bilgi vermektedir.
“Maddi, Yarı-Maddi Ve Maddi Olmayan Varlıklara İbadet” başlığını taşıyan dördüncü makalenin konusu ise, dini düşüncenin ve özellikle de tanrı fikrinin nasıl ortaya çıktığı ve nasıl bir tekâmül gösterdiğidir.
Müller eserin beşinci makalesinde, dinin nasıl mümkün olduğu ve insanoğlunun bir dine nasıl sahip olduğu konusunu ele almaktadır. O, burada ilk olarak sadece beş duyumuzun verilerine dayanarak dini bir kenara bırakmamız gerektiğinin söyleyenlere karşı çıkmakta, ikinci olarak kendisinin herhangi bir dini savunmak gibi gayesinin olmadığını ve dine tıpkı dildeki gayelerle yaklaştığını belirtmektedir.
Müller, gerçek bilginin kaynağı konusunda sadece akıl ve duyuları kabul eden görüşü benimsemektedir. Böylece ona göre, dini bilgi de diğer bilgi türleri gibi öncelikle duyu verileriyle elde edilmiştir. Bu nedenle bu yolların dışında, vahiy ya da dini içgüdü yoluyla elde edildiği söylenen her bilgi türü reddedilmelidir.
Eserin altıncı makalesinde yazar, Vedalarda görülen henoteizm, politeizm, monoteizm ve ateizm eğilimlerini konu edinmektedir.
Kitabın “Felsefe ve Din” isimli son bölümünde Müller, kutsalın keşfinden sonra politeizm veya henoteizmle başlayıp monoteizmle ve ateizmle devam eden sürecin sonunda Hint düşüncesinin, kendisini hakikate götürecek yeni yollar aramaya
devam ettiğini dile getirir. Bu yeni süreçte Hint filozofları, eski isimleri ve sunakları yıkmışlar, fakat bu sefer yeni, bilinmeyen, isimlendirilemeyen fakat her yerde mevcut, içkin ama onları kuşatan bir tanrı için sunaklar yapmışlardır. Bu yeni tanrı ne erkeklik ne de dişilik vasfı taşıyan nötr bir tanrıdır. Bu yeni dönem Hint filozoflarının, egonun (nefis) ötesinde, kendi iç benliklerini (atman) keşfettikleri dönemdir. Bu dönemde artık filozoflar göğü, şafağı, İndra’yı, Visvakarman’ı değil, tek Bir Tanrı’yı yücelttmişlerdir. Onlara göre bu “Bir” kendi kendine varolmuştur. Atman da aslında O’ndan bir kıvılcımdır. İşte bu nokta, sınırsızın kavranılmasında varılan en son noktadır.
4. The Sacred Boks of the East
Müller’in editörlüğünü yaptığı The Sacred Boks of the East, 1879 – 1910 yılları arasında çıkmıştır. Bu eser elli cilt halinde Oxford’da basılmıştır. Eserin ilk üç cildi, 1879’da basılmıştır. Bunlardan ilki bizzat Müller’in Upanişadlardan tercüme- lerini içerir. İkincisi, Georg Bühler’in Aryanların Kutsal Kanunlarının tercümesi, üçüncüsü de James Legge’nin Çin kutsal kitaplarının tercümesidir.
Müller, kutsal kitaba sahip dinlerin büyük dinler olduğunu ve dini toplulukça inanç, ahlak ya da ibadet konularında bir meseleyi öğrenmek için müracaat edilen, sahih (canonic) sayılan ve din konusunda en yüksek otorite kabul edilen kitapları kutsal kitap olarak kabul ettiklerini belirtir.109 Bu bakımdan The
Sacred Boks of the East, dünyanın Hıristiyanlık dışındaki yedi dinine ait kutsal
yazmaların tercümelerinden oluşur. Eserde, Vedik ve Brahmanik Sisteme 21 cilt, Budizm’e 10 cilt, Caynizm’e 2 cilt, İran dinlerine 8 cilt, İslam dinine 2 cilt, Çin dinlerine de 6 cilt ayrılmıştır.
50 ciltten müteşekkil olan eserin ciltlere göre konuları ve editörleri aşağıdaki gibi sunulabilir:
1, 15. ciltler. Upanişadlar, (2 cilt): F. Max Müller
2, 14. ciltler: The Sacred Laws of the Aryas (Aryaların Kutsal Kanunları): Georg Bühler.
3, 16, 27, 28, 39, 40. ciltler: The Sacred Boks of China (Çin’in Kutsal Metinleri): James Legge.
109 Natural Religion, s. 539
4, 23, 31. ciltler: The Zend – Avesta: James Darmesteter ve L. H. Mills. 5, 18, 24, 37, 47. ciltler: Pahlavi Texts (Pehlevi Metinleri): W. West. 6, 9. ciltler: The Quran (Kuran): E. H. Palmer.
7. cilt: The Instuties of Vishnu: J. Jolly. 8. cilt: The Bhagavatgita: K. T. Telang.
10. cilt: The Dhammapada: M. Müller; Sutta Nipada: V. Fausböll. 11. cilt: Buddhist Suttas: T. W. Rhys Davids.
12, 26, 41, 43, 44. ciltler: The Sataphata Brahmana: J. Eggeling.
13, 17, 20. ciltler: Vinaya Texts (Vinaya Metinleri): T. W. Rhys Davids ve H. Oldenberg.
19. cilt: The Fo-sho-hing-tsan-king: Samuel Beal.
21. cilt: The Sadharma – Pundarika veya the Lotus of the True Laws: H. Kern.
22, 25. ciltler: Jaina Sutras: Hermann Jacobi. 25. cilt: The Laws of Manu: Georg Bühler.
29, 30. ciltler: The Grihya Sutras: H. Oldenberg ve F. M. Müller.
32, cilt: Vedic Hymns: F. M. Müller (Marutlar, Rudra, Vâyu ve Vâta’ya sunulan ilahiler.)
33. cilt: The Minor Law Boks: (İkincil Kanun Kitapları): J. Jolly
34, 38. ciltler: The Vedanta Sutras with Sankarya’s Com. (Sankarya’nın Yorumuyla Vedanta Sutralar): G. Thibaut.
35, 36. ciltler: The Questions of King Milinda (Kral Milinda’nın Soruları): T. W. Rhys Davids.
42. cilt: The Hymns of Atharva-veda: M. Bloomfield.
46. cilt: Vedic Hymns: H. Oldenberg. (Agni’ye sunulan ilahiler.) 48. cilt: The Vedanta Sutras with Ramanja’s Sribhasya: G. Thibaut.
49. cilt: Buddhist Mahayana Texts (Budist Mahayana Metinleri): E. B. Cowell, M. Müller, J. Takakusu
50. cilt: İndex: M. Witernitz.
Eserin 1. ve 15. ciltleri, Upanişadların bizzat Müller tarafından yapılan tercümelerinden oluşur. (1. ciltte, Chandogya, Kena, Aitareya, Kausitaki, Vajasaneyi (Isa) Upanişadlar, 15. ciltte, Katha, Mundaka, Taittiriya, Brhadaranyaka, Svetas- vatara, Prasña, Maitrayani Upanişadlar tercüme edilmiştir.) Ayrıca 10. ciltte The
Dhammapada (Pali dilinden tercüme edilmiş olan Budist kutsal metinlerinden), 30.
ve Vâta’ya sunulan Veda ilahileri, 49. ciltte Mahayana Budizmine ait metinlerden
Sukhâvatî-vyûha, Vagrakkedikâ ve Pragñâ-pâramitâ-hridaya-sûtra Müller tarafın-
dan tercüme edilmiştir.
5. Selected Essays on the Language, Mythology and Religion
1881 yılında basılmış eser iki cilttir. Bu eser Müller’in o zamana kadar kaleme aldığı çeşitli denemeler ve verdiği konferans notlarından müteşekkildir. Eserde yer alan bazı konular daha önce Chips from German Workshop adlı eserde de yer almıştır.
Eserde yer alan bazı konular şöylece sıralanabilir:
a. On the Stratification on Language. Aslında bu konu aynı adla 1868 yılında bir kitap olarak basılmıştır.
b. On the Value of Comperative Philology as a Branch of Academice Study (1868’de Oxford Üniversitesinde konferans olarak sunulmuştur.) c. On the Results of Comperative Phlilology. (1872 tarihinde Strassburg’ta
sunulmuştur.)
d. On Spelling (Fortnightly Revieve’de 1876’da basılmıştır.)
e. Comperative Mythology (1856’da basılmış, daha sonra da 1867–1875 yılları arasında basılan Chips from German Workshop adlı eserde yer almıştır.)
f. Greek Mythology ( 1867)
g. Migration of Fables ( 1870’de Royal Enstitüde konferans olarak sunulmuştur.)
h. On the Philosophy of Mythology. A Lecture Delivered at the Royal İnstitution. 1871
6. The Science of Thought
Müller’in The Science of Thought (Düşünce Bilimi) adlı eseri 1887’de basılmıştır. Eserin konusu din biliminden veya dinler tarihinden ziyade dil ve düşünce bilimi üzerinedir. Bilindiği gibi Müller, dilbilimi çalışmalarına din ve mitoloji araştırmalarından önce başlamıştır. Hatta 1856’ya kadar yazdığı ilk eserleri dilbilimi konusundadır.
Eserin ana fikri, dil ile düşünce bir ve aynı şeyin iki parçasıdır, dil düşünceden bağımsız, düşünce de dilsiz olamaz fikridir. Eser toplam 663 sayfa ve on bölümden oluşmaktadır.
I. Bölüm “Düşünceyi Oluşturan Temel Unsurlar” başlığını taşımaktadır.