Finansal Yapı ve Mekanizmalar

Bu deklarasyonda tanımlanan hakların sağlanması için, gerekli mali kaynakları bulma konusunda yerel yönetimler yetkili kılınmalıdır. Yerel yönetimlere merkezi yönetim kendi görev alanıyla ilgili yerel gelirler elde etmesi için yetki tanınmalıdır. Merkezi yönetim yetki ve görev bölüşümü çerçevesinde yerel yönetimlere görevlerine uygun bir şekilde kaynak sağlamasında ve merkezden mali yardımların yapılması konusunda objektif kriterlere göre hareket etmelidir. Yönetimler arasındaki ilişkiler ve sınırlar genel olarak mali etkinlik ve adalet düşüncelerine göre değil, aksine büyük ölçüde tarihsel, siyasal ve hizmetlerin sunulduğu yer gibi ekonomik faktörlere göre belirlenmiştir. Bu nedenle kentsel hizmetlerin yürütülmesi etkin olmayan bir biçimde yönetim sınırları ile uygun olmayan biçimde paylaşılmış mali görev ve yetkilerle karşı karşıya kalınması sonucunu doğurmuştur.86 Günümüzde kentsel hizmetlerle ilgili olarak yerel yönetim düzeyinde, hem kamu hem de özel kesim faaliyetlerinden doğan fayda ve maliyet tartışmalarının olması söz konusu olmaktadır.

İdari ve mali açıdan merkeze bağımlı olan mahalli idareler, kendilerine yasalarla verilen ancak yerine getiremedikleri görevlerin gerçekleşmesi için alternatif hizmet arzı yöntemlerine başvurmaktadırlar. Mahalli idareler, her geçen gün çeşitli sebeplerle hizmet yelpazesi genişlemesine rağmen, yeterli mali kaynaklara ve idari özerkliğe sahip değildirler. Yeterli mali kaynaklarla donatılmayan ve merkezin ağır

85 _{Halil Ünlü, Yerel Yönetimler Arası İşbirliği, TOKİ ve IULA EMME Yay., İstanbul 1993, s.5.} 86 _{Metin Meriç ve Mustafa Sakal, Mahalli İdareler Finansmanı, Anadolu Matbaası, İzmir 2001,} s.160.

vesayeti altında olan yerel idareler, daha etkin hizmet sunabilmek için çeşitli özelleştirme modellerinden yararlanmaktadırlar.

Genellikle gelişmekte olan ülkelerde merkezi idareler, yerel yönetimler üzerinde, siyasi, idari ve mali yönden etkili olmanın, baskı kurmanın yollarını aramakta ve eline imkân geçtiğinde, bunu kendi siyasi eğilimleri doğrultusunda değerlendirmeye çalışmakta ve siyasi, iktisadi ve sosyal sebeplerden dolayı oldukça merkezileşme eğilimine girmeyi bir zorunluluk olarak görmektedirler.87 Merkezi idarenin merkeziyetçi yaklaşımı ve yerelle ilgili kaygıları, demokratik değerlerle dengelenmezse, otoriter bir nitelik kazanması her zaman söz konusu olabilir. Bu amaçla, merkezi idare ile yerel yönetimler arasındaki ilişkilerin kanunlarla düzenlenmesinde yerellik ilkesine ve demokratik değerlerin uygulanması ilkelerinin uygulanmasına önem verilmelidir.

Merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasındaki ilişkilerin sağlıklı olabilmesi için, idareler arasındaki idari ve mali paylaşımın objektif esaslara göre adil ve demokratik bir biçimde yapılması gerekmektedir. Kamu hizmetleri ve kamu gelirlerinin ikiye ayrılarak “Merkezi idare hizmet ve gelirleri” ile “yerel yönetim hizmet ve gelirleri” şeklinde bölünmesi devlet ile yerel yönetimler arasında ilişkilerin gereğini zorunlu kılmıştır. Merkezi idare ile yerel yönetimler arasında ilk önce hizmet paylaşımı yapılmış daha sonraki aşamada da hizmetlerin paylaşımına da uygun olarak mali kaynakların paylaşılması gündeme gelmiştir.88 Uygulamada yerel yönetimlere verilen görevlerle orantılı olmayan ve verilen görevlerin tamamı üstesinden gelinmeyecek şekilde kaynak ayrımı ve aktarımı söz konusu olmuştur. Kamu hizmetlerinin devlet ile yerel yönetimler arasında paylaştırılması kamu idareleri arasında sıkı mali ilişkileri de beraberinde getirmiştir.

Kentsel yaşamın zorunlu kıldığı ortak ihtiyaçların bir kısmının tatmini görevi yerel idarelere verilirken, bunlardan doğacak olan kamu yüklerini karşılayacak araçların da kendilerine temin edilmesi gerekmektedir. Kamu hizmetlerinin paylaştırılmasına paralel olarak; kamu kaynaklarında aynı oranda devlet ile yerel

87 _{Bilal Eryılmaz, Kamu Yönetimi, Erkam Matbaası, İstanbul, 2000, S.77.}

88 _{Ramazan Armağan ve Mehmet Aktel, “Küreselleşme Sürecinde Belediyelerin Finansman} Sorunları”, SDÜ-Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.1, Isparta, 2000, s.129.

yönetimler arasında paylaştırılması gerekir.89 Kamu hizmetlerinin bir kısmının yerel idarelere verilmesi, bu hizmetlerin yapılması için gerekli olan mali araçları hangi kaynaklardan karşılayacaklarının da belirlenmesini beraberinde getirir.

Kamu hizmetlerinin ve kentsel hizmetlerin etkin, verimli ve istenen amaca uygun bir şekilde yürütülmesi için merkezi idare ile yerel yönetimler arasında açık bir şekilde paylaşılmış olması gerekmektedir. Aynı tür görevlerin yürütülmesi hem merkezi hem de yerel yönetim birimlerine verilmemelidir. Benzerlik görülen görev ve hizmetlerde yakın bir işbirliğinin sağlanması kentsel hizmetlerin yerine getirilmesindeki önceliklerden olmalıdır. Bir yandan belediye görevlerindeki fazlalık diğer yandan merkezi yönetimin müdahalesi hizmetlerin yerine getirilmesinde bir belirsizlik kazandırırken, kentsel hizmetlerde etkinlin sağlanmasını da zorlaştırmaktadır.90

1.2.20. Eşitlik

Demokratik yönetimlerde eşit oy hakkı gibi siyasal ve anayasal haklar, tıpkı bireylere cinsiyet, yaş, köken, inanç, sosyal, ekonomik ve politik ayrım gözetilmesini yasaklayan, fiziksel veya zihinsel özürlerine bakılmadan herkese eşit olarak hizmet sunulmasını emreden yasalar mevcuttur.91 Merkezi ve yerel yönetimler ve yöneticileri, bulundukları bölgedeki tüm vatandaşlara eşit hizmet götürmek zorundadırlar. Seçilmiş temsilciler, her ne kadar belli bir siyasal partinin eğiliminde olan seçmenler tarafından saptanmış olsalar da, hizmetlerini bir siyasal tercih yapmaksızın yerel halkın tamamına eşit bir biçimde sunmak durumundadırlar. Böyle bir davranış içinde bulunmak, uzun dönemde kendi yararlarına olacaktır. Tarafsızlık ilkesi gözetilerek yapılan personel seçimi de yine yönetimdeki başarıyı sağlayacak bir etkendir.

Bir yerel yönetim biriminde, her türlü ayrımcı hareketlerde bulunmak, vatandaşlar arasında ayırıcı işlemler yapmak, söz konusu kuruluşun itibarını olumsuz yönde etkileyecektir. Bu tür davranışların yansız durumdaki halk tarafından da uygun

89 _{Ali Rıza Özdemir, “Yerel Yönetimlerin Mali Seçenekleri”, Yerel Yönetimler Üzerine Güncel} Yazılar-1, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2005, s.348.

90 _{Zerrin Toprak, Yerel Yönetimler, DEÜ-İİBF Yay. İzmir, 5. Baskı, 2001, s.83.}

91 _{Norman P. Barry, Modern Siyaset Teorisi, Çev. Mustafa Erdoğan ve Yusuf Şahin, Liberte} Yayınları, Ankara 2003, s.192.

görülmesi mümkün değildir. Hatta aynı siyasal eğilimde olan vatandaşlar bile, ayırımcılık içeren işlemleri, karşı siyasal eğilimden olanları dışlayıcı uygulamaları ve onları hor görücü tutumları onaylamamaktadırlar.

1.3. Sağlıklı Kent Planlaması