Finans Boyutu

BSK yöntemini di er birçok performans de erlendirme yöntemlerinden ay ran en önemli özellik, firman n geçmi verilerine dayanan finansal ölçülerin yan s ra finansal olmayan ölçülerin de sistemde kullan lmas r. Bununla birlikte yöntem, finans boyutunu içinde bar nd rmakta ve en önemli unsur olarak kabul etmektedir. Çünkü yöntem üzerine yap lan ele tiriler incelendi inde, belki de sabit kalan tek unsur finans boyutudur. Ba ka bir deyi le her çal man n içerisinde finans boyutu bulunmaktad r. Bu sebeple finans boyutu, di er birçok yöntemde oldu u gibi BSK’n n odak noktas te kil etmektedir.

BSK’n n finans boyutu, firman n ba ar kazanmak için hissedarlar na nas l görünmesi gerekti ini sorgulamaktad r. Finans boyutu, firma stratejilerinin finansal yap daki sonuçlara olan katk ölçmektedir.

BSK’n n finans boyutu, genel olarak firman n stratejisini yönlendiren üç temel amaca hizmet eder. Bunlar; gelir art ve bile imi, maliyetlerin dü ürülmesi ve verimlilik art , varl klar n (aktiflerin) de erlendirilmesi ve yat m stratejisidir. Gelir art ve gelir bile imi; ürün ve servis çe itlerini art rmak, yeni mü teri ve pazarlara ula mak, ürün ve hizmet bile imini daha yüksek katma de er yaratacak

ekilde de tirmek, ürün ve hizmetlerin fiyatlar yeniden belirlemek gibi konular kapsar. Maliyetin dü ürülmesi ve verimlilik art amac ; ürün ve hizmetlerin do rudan maliyetlerini dü ürmek, dolayl maliyetleri azaltmak ve ortak kaynaklar di er birimler ile payla mak için yap lan çal malar içermektedir. Varl klar n (aktiflerin) de erlendirilmesi ve yat m stratejisi amac ise, yöneticilerin belli bir hacim ve i bile imini desteklemek için gerekli olan firma sermayesi seviyesini azaltma çabalar na yöneliktir. Tüm bu i lemler, bir firman n finansal ve fiziksel varl klar ndan elde edece i kâr oran art rmaya (Kaplan ve Norton, 2007: 65-66), ba ka bir deyi le finans boyutuna endekslidir.

Firman n içinde bulundu u sektörün yap , firman n büyüklü ü vb. özellikler dikkate al nd nda farkl finansal amaç ve göstergelerle kar la maktay z. Bunlara örnek olarak; nakit ak ndaki de meler, sat lardaki de im, maliyetlerdeki de im (Hornsby ve Baxendale, 2001: 5), toplam varl klar, toplam varl klar n çal anlar n say na oran , toplam varl klar n getiri oran , toplam varl klar n getirisi, gelirler/toplam varl klar, net kâr, çal an ba na kârl k, gelirler, yeni ürünlerden elde edilen gelirler, çal an ba na gelir, sermayenin getirisi, yat mlar n getirisi, ekonomik katma de er, piyasa katma de eri, çal an ba na katma de er, bile ik büyüme oran , temettüler, pazar de eri, hisse senedi fiyat , pay sahipleri kar , hissedarlar n ba , nakit ak , toplam maliyetler, kredi derecesi, borçlar, borç oran , alacaklar n dönü oran , alacaklar n günlük sat lardaki pay , borç ödeme süresi, stokta kalma süresi, stok devir h (Niven, 2002: 119) ve daha özetle likitide oranlar , aktivite oranlar , finansal kald raç oranlar , sabit yükümlülükleri kar lama oranlar , kârl k oranlar , büyüme oranlar , sat lar n yüzdesi oranlar , pazar de eri oranlar (Okka, 2009: 104) vb. gösterilebilir.

BSK’n n finans boyutu olu turulurken, zikredilen tüm ölçülerin kullan lmas sadece bir karma a olu turur. Dolay yla finansal ölçülerin, firma stratejileriyle ili kilendirilmesi gerekmektedir. Örne in BSK, bir firman n ya am süreci ile do rudan ili kilidir. Büyüme, sürdürme (koruma) ve hasat (sonuçland rma) amalar nda bulunan firmalar n finansal boyuttaki amaçlar da de mektedir. Büyüme a amas ndaki firmalar n genel finansal amac gelirlerde ve hedeflenen pazar, mü teri kesitleri ve bölgelerdeki sat larda yüzdesel olarak ifade edilen art oranlar iken; sürdürme a amas nda olan firmalar n finansal amaçlar genellikle

muhasebe gelirleri (örne in i letme sat lar , brüt kâr, dönem kâr vb.), yat n kârl , sermayenin kârl k oran , ekonomik katma de er vb. ölçülerle ili kilidir. Hasat dönemindeki firmalar ise, geçmi te gerçekle tirilmi olan tüm yat mlarda firmaya en yüksek düzeyde nakit ak sa lamay amaçlamaktad r. Dolay yla ya am dönemi hasat olarak nitelendirilen firmalarda, nakit ak n en yükse e ç kar lmas sa layacak ölçüler ön plana al nmaktad r. Bu a amada yat n kârl , katma de er ve firma gelirleri gibi muhasebe ölçülerine olan ilgi azal r. Çünkü, önemli yat mlar çok önceden gerçekle tirilmi tir ve firman n ekonomik ömrü sona ermek üzere oldu u için ar-ge veya kapasite art gibi unsurlar için genelde harcama yap lmaz (Kaplan ve Norton, 2007: 63-64).

BSK’n n finans boyutunda belirlenecek olan ölçülerin, firman n büyüme stratejileriyle de do rudan bir ili kisi vard r. Örne in geriye do ru dikey büyüme yoluyla iç büyüme alternatifini seçmi bir firma ile pazara nüfuz etme yoluyla yatay büyüme alternatifini seçmi bir firman n finansal amaçlar de mektedir. lk yöntem daha çok uzun vadeli amaçlar kapsarken, ikinci yöntem daha k sa vadeli amaçlar içermektedir. Çünkü geriye do ru dikey büyüme alternatifi genellikle çok maliyetli bir büyüme stratejisiyken; pazara nüfuz etme yoluyla yatay büyümede mevcut kaynaklar kullan larak geli tirildi i için finansal ölçüler de iklik gösterir.

Çok say da farkl firma birimi için tek bir finansal ölçü ve özellikle de tek bir finansal ölçü için tek bir hedef belirlenmesi uygun bir yakla m de ildir. Her bir firma biriminin yöneticileri kendi BSK’lar n finansal boyutunu olu tururken stratejilerine uygun olan finansal ölçüleri belirlemelidir. Finansal amaç ve ölçüler çift yönlü rol oynamal r. Hem uygulanacak stratejiden elde edilmesi amaçlanan finansal performans n ne oldu unu tan mlamal , hem de skor kartta yer alan tüm di er boyutlardaki amaç ve ölçülerin nihai hedefi olmal r (Kaplan ve Norton, 1996a: 47-48).