• Sonuç bulunamadı

5.2. Kelimelerin Sıklık Dereceleri

5.3.4. Fiiller

5.3.4.2. Fiil Unsurları

5.3.4.2.1. İsim-Fiil

Metinlerde geçen isim-fiillerin sayısı 355'tir. Bunlara örnek olarak anlatmak, görüşmek, gitme, ağlama, tanıma, oynamak, ilerleyiş, dökmemek, beklemek, gidiş, geliş, ağarma, giymek, yakılma, avlanmak... verilebilir.

Metinlerde isim-fiil eki alan deyimler de mevcuttur: canını alma, harekete geçme, dile gelme, karşı koymak, yerine getirmek, vakit öldürmek, yer vermek, haber verme, gözünden düşürmek...

Metinlerde isim-fiil eki alan birleşik fiiller de mevcuttur: çıkamama, takip etme, merak etme, avdet etmemek, tesaddük etmek, sahip olmak, haber verme, elde etmek, celbetmek... Metinlerde isim-fiil eki alarak kavram ya da nesne görevli örnekler de vardır: deyiş, içme, okuma yazma, ekmek, yemek, çalışma...

5.3.4.2.2. Sıfat-Fiil

Metinlerde geçen sıfat-fiillerin sayısı 759'dur. Bunlara bulunduğu, görünen, arttıran, işitilmeyen, dayanacak, büyülenmiş, kalan, işlenmiş, geldiğini vb. kelimeler örnek verilebilir.

Metinlerde sıfat-fiil eki alan deyimler de mevcuttur: anlamına gelen, zindana attıkları, adını verdiği, ayağa kaldıran, meydana çıkan, ırzına leke sürülmüş, elime geçirdiklerim, borçlu olduğum, kötüye kullandığımız, başından geçenle..

Metinlerde sıfat-fiil eki alan birleşik fiiller de mevcuttur: muhafaza eden, rahat ettiği, tavsiye ettiği, aşık olduğu, yardım edeceği, bulabileceği, akseden, ahdetmiş, kaybolmuş, kul eden, anlatılamayacak...

Metinlerde sıfat-fiil eki alarak isimleşme örnekleri de mevcuttur: sevdiğim, geçmişi...

5.3.4.2.3. Zarf-Fiil

Metinlerde geçen farklı zarf-fiil sayısı 533'tür. Bunlardan bazıları şunlardır: düzenleyerek, sınayu, kaçırınca, diye, binip, ölünce, sezdirmeden, toplayarak, uçup, geçince, temizleyerek...

Metinlerde zarf-fiil eki alan deyimler de mevcuttur: ah edip, kılığına girip, eline fırsat geçmişken, bayrağını açarak, can verirken, göz açıp, zor kullanarak, ders vererek, kısa keserek, yola revan olup, kendini tutamayarak...

Metinlerde zarf-fiil eki alan ikilemeler de mevcuttur: döve döve, ağlaya ağlaya, girer girmez, basa basa... Görüldüğü gibi ikilemeler "-a" zarf-fiil eki oluşturulmuştur.

Metinlerde zarf-fiil eki alan birleşik fiiller de mevcuttur: sohbet ederek, ta'zim idüp, kabul ederek, feryat edip, mest edüp, bahane ederek, şikayet ederken, ihzar ederek, takip ederek...

Şekil 5. Fiilimsi oranları

5.3.4.3. Ek-Fiil

"İ-" fiili ders kitabındaki metinlerde şu şekillerde geçmektedir:

"Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Destanını Beyan Eder Hanım Hey!" adlı metinde "Benden deli, benden güçlü er var mıdır ki çıksın benimle savaşsın, benim erliğim, bahadırlığım, kahramanlığım, yiğitliğim Rum’a, Şam’a gitsin, ün salsın” der idi.", "Benim köprümün yanında bu gürültü nedir?", "Bre Azrail dediğiniz ne kişidir?" şekillerinde yer almıştır (s. 36). "Bre ne heybetli ihtiyarsın." (s. 37). Karşı yatan kara dağım gerek ise / Söyle gelsin Azrâil’in yaylası olsun." (s. 38). Gözün kimi tutarsa / Gönlün kimi severse / Sen ona var." (s. 39). "Türkü" adlı metinde "Yok imiş dünyada öksüze gülmek" (s. 104). "Gazel" adlı metinde " Bâkî çemende hayli perîşân imiş varak" (s. 113). "İlyada" adlı metinde "Bir Hektor duruyordu olduğu yerde, uğursuz bir kader mıhlamıştı onu." (s. 136). "Battal Gazi Destanı" adlı metinde "Seyyid Battal Gazi hazretleri sağ ve sağlam imiş." (s. 153). "Ateşten Gömlek" adlı metinde "İhsan en aziz bir şey tehlike içinde imiş gibi Ayşe’ye doğru gitti." (s. 200). "Orta Oyunu" adlı metinde "Bir aralık buraya bir fotoğrafçı ufak bir dükkân açmıştı da beni de yanına yardımcı almıştı." (s. 225). Şair Evlenmesi adlı metinde " İşte o boş yere döktüğü gözyaşlarına acıyıp da şimdi ona ağlıyormuş." (s. 234).

Görüldüğü gibi ders kitabındaki metinlerde ek-fiilin çeşitli şekillerde örneklerine rastlamak mümkündür. 22% 46% 32% İsim-fiil Sıfat-fiil Zarf-fiil

5.4. İkilemeler

Ders kitabında yer alan metinlerde 118 ikileme yer almaktadır. İkilemelerden sıklığı en yüksek olanı "yavaş yavaş" ikilemesidir ve 10 kez kullanılmıştır. Kullanılan ikilemeler şu şekildedir:

"Yavaş yavaş", "bir iki", "kendi kendine", "yan yana", "zavallı zavallı", "uzun uzun", "bütün bütün", "melil melil", "ara sıra", "çoluk çocuk", "kolay kolay", "cıvıl cıvıl", "uzaktan uzağa", "evvel be-evvel", "acı acı", "yer yer", "zaman zaman", "tavlı tavlı", "tek tük", "güzel güzel", "türlü türlü", "üç beş", "katar katar", "ad san", "hay hay", "soğuk soğuk", "soluk soluğa", "git gide", "bir bir", "Allah Allah", "birer birer", "başka başka", "iri iri", "irili ufaklı", "sağa sola", "isteye dileye", "baştan başa", "iş güç", "incik boncuk", "yuvarlana yuvarlana", "çıtır pıtır", "dağ taş", "ev bark", "sere serpe", "mini mini", "enine boyuna", "soluya hırıldaya", "bol bol", "boylu boyuna", "çağıl çağıl", "dolu dolu", "döve döve", "kulak kulağa", "tenha tenha", "kurt kuş", "uçsuz bucaksız", "kıvrana kıvrana", "arka arkaya", "sıçraya sıçraya", "dolu dizgin", "küme küme", "tek tek", "bölük bölük", "nice nice", "hayliden hayli", "titreye titreye", "olsa olsa", "okuma yazma", "avuç avuç", "fıldır fıldır", "hissiz hissiz", "renk renk", "ağlaya ağlaya", "yüz yüze", "pul pul", "zehir zıkkım", "yan yan", "iyi kötü", "girintili çıkıntılı", "şöyle böyle", "delik deşik", "çat pat", "kah kah", "kala kala", "dalgın dalgın", "kitle kitle", "indirir indirmez", "yüksek yüksek", "kana kana", "el ele", "derin derin", "sıra sıra", "günden güne", "gizliden gizliye", "görür görmez", "tabaka tabaka", "belli belirsiz", "belli başlı", "takır takır", "karşı karşıya", "takır takır", "bend bend", "arada bir", "çalışa çalışa", "kendi kendini", "çırpa çırpa", "divar divara", "diyar diyar", "ardı sıra", "ayrı ayrı", "yamru yumru", "alev alev", "öte beri", "parça parça", "gece gündüz", "karşı karşıya", "alık alık", "basa basa".

Yukarıdaki örneklerde de görüldüğü gibi "-A...-A" zarf fiil eki basa basa, çalışa çalışa, titreye titreye, yuvarlana yuvarlana, isteye dileye, sere serpe, ağlaya ağlaya, kala kala vb. şekillerinde ikileme yapmıştır.

Benzer Belgeler