Özel İsimler

10. sınıf Türk dili ve edebiyatı ders kitabındaki metinlerde farklı özel isim sayısı 544'tür. Bunlar şahıs; ülke, yer, müessese; gün, tarih, eğlence, tören; nesne, hayvan, eser, film, hastalık; ırk, medeniyet, dil, grup ve dinî özel isimler olarak gruplandırılmıştır.

5.3.1.1.1. Şahıs İsimleri

Metinlerde şahıslara ait farklı özel isim sayısı 259'dur. İslamiyet öncesine ait isimler, İslam sonrasında Türk kültürüne giren kelimeler yanında yabancı isimlere de yer verilmiştir. Bunların örneklerine aşağıda yer verilmiştir:

İslamiyet öncesine ait metinlerde kullanılan özel isimler kullanım sıklığına göre şöyle sıralanır: "Oğuz" 60, "Urum" 5; "Ay", "Çürçet" 4; "Altun", "Uruz", "Gün", "Dağ", "Deniz", "Yıldız", "Gök" 3; "Kıpçak", "Uluğ", "Masar" 2; "Alp Er Tunga", "Saklap", "Karluk", "Kalaç", "Tömürdü Kağul", "Barmaklığ Çosun Bilig" 1 defa geçmektedir. "Oğuz" isminin sıklığının fazla olması Oğuz Kağan Destanı adlı metin dolayısıyladır. Alper Tunga sagusu da İslamiyet öncesina ait olan metinlerdendir. Bu iki metin ve yukarıda geçen özel isimler Türk kültürüne ait olması bakımından, dönemini yansıtması bakımından Milli Eğitim Bakanlığının amaçlarına uygundur, denilebilir.

İslam etkisinde gelişen Türk edebiyatına yani 11. yy. sonrasına ait 10. sınıf Türk dili ve edebiyatı ders kitabındaki metinlerde yer alan kelimeler kullanım sıklığına göre şöyle sıralanabilir: "Karagöz" 123; "Hacivat" 107; "Kavuklu" 81; "Pişekar" 79; "Battal" 54; "Kerem" 45; "Ayşe" 42; "Râkım" 38; "Müştak", "Ali" 35; "Azrail", "Kayser" 31; "Leylâ" 30; "Dumrul" 29: "Mecnun", "Mustafa Kemal" 26; "Salime" 25; "Peyami", "Hikmet" 23; "Ahmet Cemil" 22; "İhsan", "Aslı", "Felâtun" 21; "İsmail" 18; "Ebulaklaka", "Şahmeran" 17; "Kumru" 16; "Mehmet", "Ahmed" 15; "Hasene" 14; "Karac'oğlan", "Cemal" 11; "Anter" 10; "Tarran, "Canan", "Seher" 8; "Haşmet", "Ziba", "Habbe" 7; "Gülter", "Mumlan", "Dudu", "Şirin" 6; "Hatice", "Hüseyin Nazmi", "Ömer", "İkbal" 5; "İbn-i

Selam", "Hüseyin", "Mustafa", "Nedim", "Tariyun", "Vehbi", "Kezban", "Sakine", "Hamdi" 4; "Zeyd", "Lokman", "Adem", "Lamia", "Yaşar", "Mahmut" 3; "Nevfel", "Davut", "Nezir", "Tevfik", "Hüseyin Şakir Ahmet", "İsmet" 2; "Yûnus", "Mustafa Meraki", "Fuzuli", "Fuzulî", "Nef'î", "Numan", "Davud", "Fedayi", "Mukbil", "Âkif", "Yakup Kadri", "Zekiye", "Şaban", "Nigâr", "Murad" 1 kez kullanılmıştır.

"Karagöz", "Hacivat", "Pişekâr", "Kavuklu" kelimelerinin sıklığının yüksek olmasında "Tiyatro" ünitesinde yer alan metinlerde geçmesi etkilidir. Çünkü her diyalogdan önce söyleyenin isminin verilmesi sıklıklarının yüksek olması sonucunu doğurmuştur.

Dünya edebiyatından verilen metin örneklerinde de yabancı özel isimler şu sıklıktadır: "Hektor" 27; "Quasimodo" 26; "Esmeralda" 23; "Frollo" 17; "Akhilleus" 16; "Ziklas" 15; "Gudule" 9; "Eleni", "Paris", "Cook" 6; "Priamos", "Patroklos", "Peleusoğlu" 4; "Agamemnon", "Akha", "Margrit" 3; "Glaude", "Yozefino", "Kolonel" 2; "Argos", "Menelaos", "Mykene", "Phthia", "Louis", "Molyer", "Musset", "Hugo", "Lamartine" 1 defa kullanılmıştır.

Bazı metinlerde günümüzde yaşayan ya da yakın zamanda vefat etmiş kişilerin isimlerine de yer verilir: "Sadri Alışık", "Cahit Irgat", "Ferhan Şensoy", "Münir Özkul", "Adile Naşit", "Aziz Sancar", "Orhan Pamuk", "Recep Tayyip Erdoğan", "Kaya Türkmen", "Gwen Boles Sancar", "Marianna La Rocca", "Jean Anouilh", "Emile Gaborieau", "Xavier De Montepin", "Muhsin Ertuğrul", "Tarık Buğra", "John Steinbeck", "Sadık Şendil", "Şükran Güngör", "İlhan İskender", "Naşit Özcan", "Ertem Eğilmez", "Nevin Akkaya", "John Patrick", "Jean Anouilh", "John Millington Synge", "Paul L. Modrich", "Tomas Lindahl", "Nicola Amoroso", "Muhsin Ertuğrul", "George Axelrod" vb.

Metinlerde şahıslarla ilgili özel isimlerden en fazla olanın İslam etkisine ait olan metinlerde geçenler olduğu görülmektedir. Bunda İslam dininin Türk kültüründe ve edebiyatında meydana getirdiği etkinin ve bu dönemin etkisinin hâlen de devam etmekte olmasının etkili olduğu düşünülmektedir.

5.3.1.1.2. Şehir, Yer, Ülke, Müessese ile İlgili Özel İsimler

10. sınıf Türk dili ve edebiyatı ders kitabında yer alan metinlerde özel isimlerden yer/şehir/müessese ile ilgili 177 farklı isim geçmektedir. Bunlardan Türkiye'de, Asya ve Avrupa'da olan mekânlara yer verilmiştir ve bunlar şu şekildedir:

"Rum", "Şam", "Isfahan", "Teke", "Zengi", "Hayber Kalesi", "Medine", "Marmara", "İstanbul", "Sadâbâd", "Feyzâbâd", "Asafâbâd", "Troya", "Tahyanos Koyu", "Carolina Türk Evi", "İlyon", "İtil Müren", "Buz Dağ", "Hint", "Suriye", "Çanakkale", "İngiltere", "Selanik", "Serez Ovası", "Avrupa", "Anadolu", "Geyve", "Kadıköy Halkevi", "İstanbul Lisesi", "Atatürk Kültür Merkezi", "İsveç Akademisi", "Eski Medrese Camii", "Hindistan", "İngiltere", "Çanakkale", "Bursa", "Avrupa", "Aksaray Hamamı", "Konya", "Geyve", "Bab-ı Ali Caddesi", "Cirid Meydanı", "Çin", "Dallas Teksas Üniversitesi", "ABD", İtalya", "Pazar Başı Değirmeni", "Umudum Köyü", "Gürcü Meydanı Mesireleri", "İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi", "Türkiye", "Mardin", "Stokholm", "Paşa Sarayı Kapusu", Erzincan", "Hınıs", "Bingöl", "Bakırköy", "Florya", "Atatürk Kültür Merkezi", "Kültür Bakanlığı", "Eğitim Bakanlığı", "Beyazıt", "Kemer Palas", "İzmir", "İzmit", "İstanbul Devlet Tiyatrosu", "Ankara Devlet Tiyatosu"...

5.3.1.1.3. Gün, Tarih, Eğlence, Tören ile İlgili Özel İsimler

"Krallar Günü ve Deliler Bayramı", "Altın Portakal Film Festivali", "Azerbaycan Film Festivali", "Nobel Ödül Töreni", "Nevruz-ı Harzemşâhi" olmak üzere 5 tören ismine de metinlerde yer verilir.

5.3.1.1.4. Nesne, Hayvan, Eser, Film, Hastalık ile İlgili Özel İsimler "Alzheimer" ve "Demans" hastalıkları özel isim olarak geçmektedir.

"Zülfikâr", "Tığ-ı Dahhak" "Nobel Kimya Ödülü", "İlhan İskender Armağanı", "Zühre", "Şi'râ" da diğer nesnelerin özel isimlerine örnek verilebilir.

"Aşkardivzâde", "Aşkar", "Düldül", "Şahmeran" gibi hayvanlara verilen özel isimler metinlerde geçmektedir.

Eserler ile ilgili kullanılan özel isimler ise şu şekildedir: "Kutadgu Bilig", "Divânu Lugâti't Türk", "Atabet'ül Hakayık", "Divân-ı Hikmet", "Battal Gazi Destanı", "Geceler", "Temâşâlar", "Tefekkürat", "Felâtun Bey'le Râkım Efendi", "Monte Kristo", "Hasan Mellah", "Hüseyin Fellah", "Hayret", "İkdam", "Akşam"...

Kamyonlara verilen isimler de metinlerde fazlaca bulunmaktadır: "Yolların Bülbülü", "Tapon", "Gangster","Hicran", "Doğan Şafak", "Yol Ver Yeşile, Gitsin İşine", "Açılın Dağlar, Çiçekler", "Yollar Hiç Tükenir mi?" bunlara örnek verilebilir. Mâi ve Siyah adlı metinde Fransız vapurunun ismi "Lloyd" olarak geçmektedir.

Metinlerde filmler ile ilgili kullanılan "Moby Dick", "Vatan ve Namık Kemal", "Edi ile Büdü", "Balıkçı Güzeli", "Kalbimin Şarkısı", "Mavi Boncuk", "Hababam Sınıfı", "Mavi Boncuk", "Gülen Gözler", "Neşeli Günler", "Gırgıriye", "Görgüsüzler", "Sev Kardeşim", "Bizim Aile", "Süt Kardeşler" gibi özel isimler de vardır.

Dizi isimleri ise "İbiş'in Rüyası", "Uzaylı Zekiye", "Ana Kuzusu", "Şaban ile Şirin" şeklinde geçer.

Tiyatro isimleri de bir hayli fazladır: "Kavuk", "Fareler ve İnsanlar", "Babayiğit"," Yaz Bekârı", "Çayhane", "Generalin Aşkı", "İstanbul'u Satıyorum", "Kanlı Nigâr", "Bakkallık", "Şair Evlenmesi", "Aşk Köprüsü" bunlara örnek verilebilir.

5.3.1.1.5. Dinî Özel İsimler

Metinlerde farklı dinî özel isim sayısı 36'dır. Bunlardan bazıları şu şekildedir: "Ali" 35; "Azrail" 31; "Allah" 28; "Tanrı" 24; "Hak" 17; "Peygamber" 7; "Gök Tanrı", "Ruhullah" 4; "Müslüman", "Tûbâ", "Âdem", "İslam" 3; "Muhammed", "Muhammedî", "İsa", "Rabb" 2; "Resûlü Ekrem", "Kâbe", "Ebû Talib", "Müslümanlık", "Me'vâ", "Rıdvân", "Cebrail", "Mesih", "Cenab-ı Hak", "Hudâ" vb. 1 kez kullanılmıştır.

"Hades" (Yunan Yer Altı Tanrısı), "Athena" (Bilgelik, Cesaret, Strateji Tanrıçası), "Zeus" (Yunan Zeka Tanrıçası), "Ares" (Yunan Savaş Tanrısı), "Apollon" (Müzik, Sanat, Kehanet Tanrısı) gibi Yunan mitolojisine ait özel isimler de kullanılmıştır.

Görüldüğü gibi İslam dinine ile ilgili yaratıcı, peygamber, melek, cennetteki unsurlar vs. birçok özel isim çoğunlukla kullanılmıştır. İslamiyet öncesinde yer alan metinlerde din ile ilgili "Gök Tanrı" ismi geçmektedir. Hristiyanlık dininin özel isimlerinden "İsa", "Mesih", "Ruhullah" yanında Eski Yunan mitolojisi ile ilgili "Hades", "Athena", "Zeus", "Ares", "Apollon" gibi isimlerine metinlerde yer verilir. Metinlerde sadece İslam'a ait özel isimlerin kullanılmaması ile öğrencilerin yeryüzünde birden fazla dinin ve inanışın da olabileceğini düşüncesi verilmeye çalışılmış olabilir. Özellikle "İlyada" adlı metinde geçen Eski Yunan mitolojisine ait özel isimler ile kültür seviyelerinin arttırılması amaçlanmış olabilir.

5.3.1.1.6. Irk, Medeniyet, Dil, Grup ile İlgili Özel İsimler

Metinlerde ırk, medeniyet, dil, grup hakkında 29 farklı özel isme yer verilmiştir. "Oğuz" 60; "İngiliz" 23; "Türk" 20; "Çingene" 12; "Yunan" 9; "Fransızca" 7; "İttihatçı" 5;

"Türkmen", "Akha", "Fransız" 3; "Türkçe", "İtalyan", "Ermeni" 2; "Yahudi", "Arap", "Çiğil", "Yağma", "Kırgız", "Uygur", "Djali", "İngiliz İmparatorluğu", "Yörük", "Kürd" 1, "Farsça", "İngilizce", "Kuvayi Milliye", "Osmanlıca", Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti" vb. 1 kez kullanımları ile bunlara örnektir.

Genel olarak çoğunlukta kullanılan özel isimlere bakıldığında Türklere ait "Oğuz", "Kırgız", "Türkmen" gibi boy ismi ve Türklerin tarih boyunca ilişki içerisinde olduğu "İngiliz", "Fransız", "İtalyan", "Yunan", "Arap" gibi milletlerin isimlerinin geçtiği görülmektedir. Bu da gerçek hayatta yaşananların metinlere yansıdığı ve metinlerin de döneminin özelliklerini yansıttığı gerçeğini ortaya çıkarmaktadır.

Notre Dame'ın Kamburu adlı metinde "Çingene" ismine yer verilir. Dünya edebiyatından seçilen metinlerle de bazı topluluk ve grup isimleri ile öğrencilerin karşılaşması sağlanmıştır.