Fatura

tara-fından müşteriye verilen ticari vesikadır.

6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 23 üncü maddesine göre: “Ticari işletmesi icabı bir mal satmış veya imal etmiş veyahut bir iş görmüş yahut bir menfaat te-min etmiş olan tacirden, diğer taraf, kendisine bir fatura verilmesini ve bedeli ödenmiş ise bunun da faturada gösterilmesini isteyebilir. Bir faturayı alan kim-se, aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde münderecatı hakkında bir itirazda bulunmamışsa münderecatını kabul etmiş sayılır.”

86

SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKIFLARINDA VERGİ VE MUHASEBE UYGULAMALARI

TTK’nın bu hükmü nedeniyle, faturanın üzerine, borçlanılan meblağ müşteriden tahsil edilmişse “bedeli alınmıştır” ibaresi yazılır. Ancak, uygulamada emtiayı satan veya işi yapan tarafından, “bedeli alınmıştır” ibaresi yazılmak yerine, faturanın alt kısmı kaşe ve imza edilmektedir. Bu şekilde düzenlenmiş faturaya kapalı (bedeli alınmıştır anlamında) fatura denilmektedir. Fatura bedelinin tah-sil edilmediği durumlarda ise faturanın üst kısmına kaşe ve imza atılmaktadır.

Bu şekilde düzenlenmiş faturaya da açık fatura denilmektedir.

Uygulamada, kullanılan bir fatura şekli de proforma faturadır. Proforma fatura, bir emtianın nitelikleri ve fiyatı hakkında bilgi vermek amacıyla, satıcı tarafın-dan düzenlenen ve teklif mahiyetinde olan faturadır.

Faturada en az aşağıdaki bilgiler bulunur:

1. Faturanın düzenlenme tarihi seri ve sıra numarası,

2. Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası,

3. Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numa-rası,

4. Malın veya işin nev’i, miktarı, fiyatı ve tutarı,

5. Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası bulunur.

Diğer taraftan, 3065 sayılı KDVK’nun 34 üncü maddesindeki, “Yurt içinden sağ-lanan veya ithal olunan mal ve hizmetlere ait Katma Değer Vergisi, alış faturası veya benzeri vesikalar ve gümrük makbuzu üzerinden ayrıca gösterilmek ve bu vesikalar kanunî defterlere kaydedilmek şartıyla indirilebilir” hükmü dolayısıy-la, KDV’nin faturada ayrıca gösterilmesi gerekmektedir.

Faturanın düzenlenmesinde aşağıdaki kaidelere uyulur: (VUK md. 231)

1. Faturalar sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir. Aynı müessesenin muh-telif şube ve kısımlarında her biri aynı numara ile başlamak üzere ayrı ayrı fatura kullanıldığı takdirde bu faturalara şube ve kısımlarına göre şube veya kısmın isimlerinin yazılması veya özel işaretle seri tefriki yapılması mecbu-ridir.

2. Faturalar mürekkeple, makine ile veya kopya kurşun kalemi ile doldurulur.

3. Faturalar en az bir asıl ve bir örnek olarak düzenlenir. Birden fazla örnek düzenlendiği takdirde her birine kaçıncı örnek olduğu işaret edilir.

4. Faturaların baş tarafında iş sahibinin veya namına imzaya mezun olanların imzası bulunur.

87

SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKIFLARINDA VERGİ VE MUHASEBE UYGULAMALARI

5. Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi (5035 sayılı kanunla on gün ibaresi yedi gün olarak değiştirilmiştir) gün için-de düzenlenir. Bu süre içerisiniçin-de düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenme-miş sayılır.

6. Bu Kanunun 232 nci Maddesinin birinci fıkrasına göre fatura düzenlemek zorunda olanlar, müşterinin adı ve soyadı ile bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarasının doğruluğundan sorumludur. (Ancak bu sorumluluk, aynı Maddenin 2 nci fıkrasının uygulandığı halleri kapsamaz.) Fatura düzenle-yenin istemesi halinde müşteri kimliğini ve vergi dairesi hesap numarasını gösterir belgeyi ibraz etmek zorundadır.

Fatura kullanma mecburiyeti: Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler;

1. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara, 2. Serbest meslek erbabına,

3. Kazançları basit usulde tespit olunan tüccarlara, 4. Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere ve 5. Vergiden muaf esnafa

sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura is-temek ve almak mecburiyetindedirler. Yukarıdakiler dışında kalanların, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenlerden ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerden (...) satın aldıkları emtia veya onlara yaptırdıkları iş bedelinin 50,000,000 (411 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2012’den itibaren 770, -TL) lirayı geçmesi veya bedeli 50.000.000 (411 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2012’den itibaren 770, -TL) liradan az olsa dahi istemleri halinde emtiayı satanın veya işi yapanın fatura vermesi mecburidir.

Satılmış olan ya da satış amacıyla, bir malın bir yerden başka bir yere naklinde ya da aynı işletmeye ait iş yerleri arasında taşınması amacıyla düzenlenen, ta-şınan malla birlikte araçta bulundurulması zorunlu olan ve üzerinde gönderilen malın konusu, birimi ve malın kime ait olduğunun yazılı olduğu belgeye sevk irsaliyesi denir.

Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırıl-ması halinde alıcının taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenle-mesi ve taşıtta bulundurulması şarttır. Malın, bir mükellefin birden çok iş yerleri

88

SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKIFLARINDA VERGİ VE MUHASEBE UYGULAMALARI

ile şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncu veya diğer bir aracıya gönderildiği hallerde de, malın gönderen tarafından sevk irsaliyesine bağlanması gereklidir. İrsaliyelerde malın nereye ve kime gönderildiği ayrıca belirtilir. Ancak, nihai tüketicilerin tüketim amacıyla perakende olarak satın aldıkları malları kendilerinin taşıması veya taşıttırması halinde bu mallara ait fatura veya perakende satış fişinin bulunması şartıyla sevk irsaliyesi aranmaz.

(VUK md. 230)

VUK’nun mükerrer 257’nci maddesinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye daya-nılarak hazırlanan 211 sıra no.lu VUK Genel Tebliği ile; fatura ve sevk irsaliye-sinin ayrı belgeler olarak değil, isteyen mükellefler açısından “irsaliyeli fatura”

adı altında tek belge olarak düzenlenmesi ve kullanılması imkanı getirilmiştir.

VUK’nun mükerrer 257'nci maddesinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye dayanılarak hazırlanan 211 sıra no.lu VUK Genel Tebliği ile; fatura ve sevk irsaliyesinin ayrı belgeler olarak değil, isteyen mükellefler açısından "irsaliyeli fatura" adı altında tek belge

89

SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKIFLARINDA VERGİ VE MUHASEBE UYGULAMALARI

Malı satan mükellefler “İrsaliyeli Fatura” yı en az üç örnek olarak düzenleyecek ve iki nüshası mutlaka malı taşıyan araçta bulundurulacak, yoklama ve denetim-lerde “irsaliyeli fatura”nın iki nüshası da ibraz edilecektir.