Fatma Hatun Türbesi İnceleme Tarihi: Mart-

Çizim Numarası: 40

Fotoğraf Numarası: 75-78

Bulunduğu Yer: Kırşehir merkezde Kümbetaltı Mezarlığı içerisinde bir tepe üzerinde yer almaktadır.

Yapım Tarihi: 1288 (ÖNKAL, 1996: 145).

Yaptıran: Hace Aka Muazzam (ÖNKAL, 1996: 145). Ustası: Bilinmiyor.

Mimari Özellikleri:

Yapı kesme taşla inşa edilmiştir. Türbe köşeleri pahlı kare bir kaide üzerine sekizgen gövdeli ve piramidal külahlıdır. Kuzey cephedeki girişe üç basamaklı bir merdivenle çıkılır. Yapının üç küçük penceresi vardır. Türbenin içerisinde sanduka bulunmamaktadır. İçten kubbe ile örtülü olan yapının kubbesine pandantiflerle geçilir (ÖNKAL, 1996: 143-145).

Süsleme:

Türbe genel olarak sade özellikler göstermektedir. Külahın hemen alt kısmında türbenin tüm cephelerini dolaşan bir saçak süslemesi mevcuttur. Süsleme yan yana sıralanmış olan silindirik satıhlı zikzak şekillerinden meydana gelmektedir (Çizim 40; Fotoğraf 76-78). Bu süslemenin alt kısmında yine cepheleri dolanan kaval silme görülmektedir.

Cepheye hareketlilik katan bir başka özellik türbe girişinin etrafındaki silmelerdir. Silmeler dışarıdan içeriye doğru yarım oluk silme, kavisli bir silme, yarım oluk silme, düz silme, yarım oluk silme ve kaval silme olarak sonlanır (Fotoğraf 77). Ayrıca giriş basık kemeri, iki yan taşı ve yapının kitabesi beyaz mermerden yapılmıştır.

2.6. Aşık Paşa Türbesi

İnceleme Tarihi: Mart-2018 Çizim Numarası: 41-44 Fotoğraf Numarası: 79-90

Bulunduğu Yer: Kırşehir merkez Aşık Paşa Mezarlığı içerisinde bulunmaktadır.

Yapım Tarihi: 1332 (EYİCE, 1991: 5).

Yaptıran: Eretnaoğulları veziri ve Aşık Paşa'nın yeğeni Alaeddin Ali Şah tarafından yaptırılmıştır.

Ustası: Bilinmiyor.

Mimari Özellikleri:

Türk şair ve mutasavvıf olan Aşık Paşa’ya (Şeyh Bace) ait türbe, dikdörtgen bir ön mekandan ve kare şeklindeki ana mekandan oluşur. Türbe Eretna Beyliği döneminde mermer ve kesme taş malzemeden inşa edilmiştir. Kırgız çadırlarına benzetilen kubbe, eski bir Asya geleneği olan bindirme tekniği ile yapılmıştır(EYİCE, 1991: 5). Türbede beş adet pencere bulunmaktadır. İçeride oldukça büyük bir sandukası vardır. Yapının kuzeybatı köşesindeki mermer süslemeli taç kapısı dikkat çekicidir.

Süsleme:

Yapı süslemeleri, mermer malzemeden inşa edilmiş olan batı cephede yoğunlaşmaktadır. Cephede taç kapı, pencere ve kitabelik incelenecektir.

Yapının uzun dikdörtgen biçimli mermer taç kapısı batı cephenin kuzeye yakın köşesinde yer almaktadır. Ana cepheden dışa taşıntı yapan taç kapı oldukça derin istiridye nişi biçiminde kavsaraya sahiptir (Çizim 42; Fotoğraf 82).

Taç kapıya genelden bakıldığında yatay olarak iki parça görünümündedir. Üst bölüm daha geniş, alt bölüm daha dar biçimlidir. Dar olan alt bölümün dış

köşelerine sütunçeler yerleştirilmiştir. Sütunçelerin üst kısmı başlıksız olarak tasarlanmış olup kaideleri zar biçimlidir. Zarların ortası baklava dilimi formunda çökertilmiştir. Zar kaidelerin altında ise ters yelpaze dilimli mukarnaslar görülmektedir.

Sütunçelerden sonra karşılıklı “L” formunda silmeler sıralanmıştır. Düz yüzeyli silmeler kademe kademe içe doğru çökertilmiştir (Fotoğraf 83).

Taç kapıda yan niş uygulaması yoktur ve giriş basık kemerlidir. Basık kemere kazıma tekniğinde hatlarla zıvanalı görünümü verilmiştir. Yalancı zıvanalar ters ve düz yerleştirilmiş alem biçiminde motiflere sahiptir. Bu bölümün hemen alt kısmında basık kemer formunda, üstünde ise düz biçimde zencerek motifleri yatay olarak yerleştirilmiştir. Zencerekler taşa zemin oyma tekniğinde işlenmiştir (Çizim 44; Fotoğraf 85).

Taç kapı üzerinde taç görümü vermek için iki yan uçta ve ortada olmak üzere üç adet taş bulunmaktadır. Bu taşlardan ortadaki ucu sivrilen dilimli yarım daire görünümündedir. Yanlardakiler de bu taşın yarıdan kesilmiş halleridir.

Bahsedilen tacın altında taç kapı cephesinden yüksekte olan yarım ters “U” şeklinde bir silme vardır. Bu silme aşağıya doğru fazla uzamadan yanlara doğru yönlenmektedir. Bu şekilde silme yanlardan da çıkıntı yapmaktadır.

Taç kapının üst yarısında, en dıştaki silmede zemin oyma tekniğinde yapılmış büyük boyutlu çapraz düğüm motifi süslemesi görülmektedir. Taç kapının en belirgin süslemesi olan bu süsleme kavsara hizasında başlar ve yukarıya ulaştığında üstteki çıkıntılı silmenin şekline göre kırılmalar yapar. Süsleme silindirik satıhlı iki şeridin birbirlerine geçmeler yaparak ilerlemesinden meydana gelir. Bu şeritler kimi noktalarda zincir, kimi noktalarda da “S” biçimli geçme ve düğümler yaparak ilerlemektedir. Şeritler genelde yuvarlak kıvrılmalar yaparken bazı noktalarda da keskin kırılmalar yapabilmektedir. Süsleme şeritlerinin ilerleyişinden dolayı boşluklarda yarım daire, elips, baklava dilimi, altıgen ve beşgen motifler meydana gelmektedir. Süslemeye genelden bakıldığında dikey ve yatay ilerleyen zincirler ve onlara bağlı olarak dikdörtgenimsi şekiller görülmektedir. Ayrıca taç kapı dikey düzlemde ikiye bölündüğünde motif simetrik bir görünüm arz eder(Çizim 42; Fotoğraf 86).

Sivri kuşatma kemerinin köşelikleri sade olarak bırakılmıştır. Kalınca birer kaval ve oluk silmeden oluşan sivri kemerle istiridye nişli kavsaraya geçilir. Parça parça taşlardan yapıldığı anlaşılan istiridye nişli kavsara on dilimlidir. Dilimlerin birleştiği merkezde yarım daire şeklinde, ortasında yarım tomurcuk olan bir alan oluşmaktadır.

Kavsara altında yatay düzlemde belli aralıklarla sıralanmış dört adet yelpaze dilimli mukarnas görülür.

Bir alt bölümde ana nişin köşelerine gelen noktalara, üstteki iki sıra, alttaki üç sıra olan mukarnaslar işlenmiştir. Üstteki mukarnas dizisinin her iki sırasında da, üsttekiler daha küçük olmak üzere yelpaze dilimleri vardır. Alttaki mukarnas dizisi ise küçük bir kavsarayı andırmaktadır. Küçük kavsara aynalı kemer biçiminde kartuş içerisine alınmıştır. En alt sıra yayvan bademlerden oluşur. İkinci sıra, bademlerin birleşiminden oluşan niş şeklindedir. Son olarak üçüncü mukarnas sırası, izdüşümünde üçgen planlı yelpaze dilimlidir(Fotoğraf 87).

Bahsi geçen mukarnasların ortasında kalan bölümde pano şeklinde zemin oyma tekniğinde bitkisel motifler görülür. Motif belli noktalarda geçme ve düğümlerle birbirine bağlanan dilimli kemerli silmeler oluşturmaktadır. Bu silmeler ikişer oluklu satıhlara sahiptir. Silmenin içerisinde alttan sarmal olarak birbirine dolanan ve ortada birleşen iki taç yaprak bulunur. Taç yaprağın uç kısmında da palmet motifi vardır. Silmelerin arasında kalan üst boşluklar, ters olarak verilmiş iki taç yaprak birleşimi motifi ile doldurulmuştur. Birleşen taç yapraklar nevruz çiçeği motifini andırmaktadır(Çizim 43; Fotoğraf 88).

Motif panosunun alt kısmında büyükçe kaval ve oluk silmelerle çerçevelenmiş ortası boş bırakılmış bir alan vardır. Bu bölümün merkezinde küçük dikdörtgen bir açıklık vardır.

Yapının ön cephe penceresi diğer pencerelerden daha özenli olarak yapılmıştır. Pencere silmesi içbükey silme ile dikdörtgen olarak çökertilmiştir. Daha iç kısımda dikdörtgen pencere sivri kemerli bir kavsaraya sahiptir. Köşelikleri sade olarak bırakılan kavsara kemerde yer alan silmelerin devam ettiği “C” biçimli bir alana oturur. Bu silmeler dıştan içe doğru kaval ve yarım oluk formunda yerleştirilmiştir. Kavsara alınlığını büyük oranda kaplayan elips

şeklinde bir çıkıntı mevcuttur. Bu çıkıntının yüzeyi sade olarak bırakılmıştır(Çizim 41; Fotoğraf 89).

Mermerden yapılan üç satırlık kitabelik taç kapının sağındaki pencerenin üst kısmındadır. Yukarıya doğru dikdörtgen olarak cepheden taşmaktadır. Bu bölümde duvarın üst tarafı -cephe duvarından daha yüksekte kalan- büyükçe silmelerle hareketlendirilmiştir. Silmelerden en dıştaki kaval, diğer ikisi ise yarım oluk şeklindedir (Fotoğraf 90).

Aşık Paşa Türbesi, özellikle taç kapısı olmak üzere bir türbe yapısına göre oldukça süslemeli bir örnektir. Yapı kubbe şekli itibari ile de diğer örneklerden farklıdır.