Faizin İşlemeye Başlayacağı Tarih

Anapara faizinin işlemeye başlayacağı tarihe ilişkin herhangi bir kanun hük- mü bulunmamaktadır. Tarafların faizin başlangıcına ilişkin bir anlaşma yapmaları

354

105

mümkündür355. Ancak, sözleşmede faiz kararlaştırılmasına rağmen, faizin başlangı- cına ilişkin bir anlaşma yoksa, faizin asıl borcun doğumu anından itibaren işlemeye başlaması gerekir356. Bunun yanında her hangi bir kanun hükmü olan konularda, fai- zin başlangıcı belirlenirken o kanun hükmü de dikkate alınmalıdır. Örneğin, TTK. m.20'de tacirin, verdiği avanslar ve yaptığı giderler için, ödeme tarihinden itibaren faize hak kazanacağı hükme bağlanmıştır. Aksine sözleşme yoksa tacir, yaptığı mas- raflar ve verdiği avanslar için ödeme tarihinden itibaren faiz talep edebilir.

Temerrüt faizinin başlangıcı için borçlunun temerrüde düşmüş olması gerekir. Temerrüt faizi, borçlunun temerrüde düştüğü günü takip eden gün işlemeye başlar ve borcun ifasına kadar devam eder357. Borçlunun temerrüdü TBK. m.127'de düzenlen- miştir. İlgili hükme göre, muaccel bir borcun borçlusu, alacaklının ihtarıyla temerrü- de düşer (TBK. m.127/1). Borcun ifa edileceği gün, birlikte belirlenmiş veya sözleş- mede saklı tutulan bir hakka dayanarak taraflardan biri usulüne uygun bir bildirimde bulunmak suretiyle belirlemişse, bu günün geçmesiyle; haksız fiilde, fiilin işlendi- ği358; sebepsiz zenginleşmede ise zenginleşmenin gerçekleştiği tarihte, borçlu temer- rüde düşmüş olur. Ancak sebepsiz zenginleşenin iyiniyetli olduğu hâllerde temerrüt için bildirim şarttır (TBK. m.127/2).

Faizin başlangıcına ilişkin bir hüküm de ticarî işler açısından Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir. TTK. m.10'a göre, aksine sözleşme yoksa, ticarî bir borcun faizi, vadenin bitiminden ve belli bir vade yoksa ihtar gününden itibaren iş-

355

Helvacı / Kaya, N. 294; Ayhan / Özdamar / Çağlar, s. 14. 356

Helvacı / Kaya, N. 294; Ayhan / Özdamar / Çağlar, s. 14. 357

Helvacı / Kaya, N. 290; Tandoğan, s. 487. 358

“Uyuşmazlık haksız eylemden kaynaklanmakta olup, haksız eylem faili, ihtar ve ihbara gerek olmaksızın, zararın doğduğu anda, başka bir anlatımla haksız eylem tarihinden itibaren zararın tamamı için temerrüde düşmüş sayılır. Dolayısıyla, zarar gören, dava dilekçesinde konu ettiği kısma ve ıslaha konu ettiği kısma ilişkin olarak haksız eylem tarihinden itibaren temerrüt faizi isteme hakkına sahiptir.” 11. HD. T. 11.4.2011, E. 2010/8502, K. 2011/4146.

106

lemeye başlar. Taraflar ticarî işlerde de faizin işlemeye başlayacağı tarihi serbestçe kararlaştırabilirler359.

Anapara faizine, temerrüt faizi yürütülmesinde ise faiz, icra takibine girişildi- ği veya dava açıldığı günden itibaren işlemeye başlar (TBK. m.121).

b. Ticarî İşletmeler Arasındaki Bazı İşlemlerde Borçlunun Temerrüdü ve Uygulanacak Temerrüt Faizine İlişkin Düzenleme

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, ticarî işletmeler arasındaki bazı işlemlerde borçlunun temerrüdü ve uygulanacak temerrüt faizine ilişkin yeni düzenlemelere sahiptir. Bu düzenleme ile amaçlanan 2011/7 sayılı “Ticarî İşlerde Para Borçlarının

İfasındaki Gecikmelerle Mücadele” isimli Avrupa Birliği Yönergesi esas alınarak,

küçük ve orta ölçekli işletmelerin, büyük ölçekli işletmeler ile işlemlere girmeleri hâlinde, büyük ölçekli işletmelerin ödeme konusundaki tek taraflı ve keyfi davranış- larının engellenmesidir. Bu şekilde küçük ve orta ölçekli işletmelerin korunması amaçlanmaktadır360.

Bu konudaki ilk yenilik, ticarî işletmeler arasında mal ve hizmet tedariki amacıyla yapılan işlemlerde para borcunun ifa edileceği tarih taraflarca belirlenme- mişse borçlu, kural olarak, faturayı veya eş değer ödeme talebini almasını takip eden otuz günlük sürenin sonunda ihtara gerek olmaksızın temerrüde düşer (TTK. m.1530/4-a). Söz konusu hüküm ile temerrüdün temel koşulu niteliğindeki ihtara, önemli bir istisna getirilmiştir. Ayrıca, tarafların para borcunun ifa edileceği tarihi belirlemeleri konusundaki mutlak özgürlükleri de sınırlandırılmıştır. Buna göre: “Sözleşmede öngörülen ödeme süresi, faturanın veya eşdeğer ödeme talebinin veya

mal veya hizmetin alındığı veya mal veya hizmetin gözden geçirme ve kabul usulünün

359

Mimaroğlu, s. 165; Ayhan / Özdamar / Çağlar, s. 14. 360

107

tamamlandığı tarihten itibaren en fazla altmış gün olabilir”. Alacaklı aleyhine ağır

bir haksız durum yaratmamak koşuluyla ve açıkça anlaşmak suretiyle taraflar daha uzun bir süre öngörebilirler. Ancak alacaklının küçük yahut orta ölçekli işletme (KOBİ) veya tarımsal ya da hayvansal üretici olduğu veya borçlunun büyük ölçekli işletme sıfatını taşıdığı hâllerde, ödeme süresi, altmış günü aşamaz (TTK. m.1530/5).

Temerrüdün sonucuna ilişkin olarak getirilen ikinci yenilik ise, temerrüt fai- zinin oranına ilişkindir. TTK. m.1530 kapsamına giren işlerde temerrüt faiz oranının, 3095 sayılı Faiz Kanunu’nda öngörülen ticarî işlere uygulanacak faiz oranından daha yüksek olması öngörülmüştür. Buna göre, TTK. m.1530 kapsamındaki işlere uygula- nacak temerrüt faiz oranı, 3095 sayılı Faiz Kanunu’nda öngörülen ticarî işlere uygu- lanacak gecikme faizi oranından en az yüzde sekiz (% 8) fazla olmak kaydıyla, Mer- kez Bankası tarafından her yıl ocak ayında yayınlanacak bir tebliğ ile ilan edileceği düzenlenmiştir (TTK. m.1530/7). Hükümde geçen “…oranından en az yüzde sekiz

fazla” ibaresi ile söz konusu faiz oranından en az sekiz puan fazla olması gerektiği

anlaşılmaktadır.

Mal ve Hizmet Tedarikinde Alacaklıya Yapılan Geç Ödemelere İlişkin Te- merrüt Faiz Oranının Belirlenmesi Hakkında Tebliğ ile, TTK. m.1530’da belirtilen faiz oranı belirlenmiştir. Buna göre; TTK. m.1530/7 uyarınca mal ve hizmet tedari- kinde alacaklıya yapılan geç ödemelere ilişkin temerrüt faiz oranının sözleşme- de öngörülmediği veya ilgili hükümlerin geçersiz olduğu hâllerde uygulanacak faiz oranı yıllık % 15’tir. Tebliğ ile belirlenen % 15’lik faiz oranı 6102 sayılı Türk Tica- ret Kanunu’nda geçen “…oranından en az yüzde sekiz fazla” ibaresine aykırıdır. Çünkü, 3095 sayılı Faiz Kanunu’nda öngörülen ticarî işlerde uygulanacak gecikme faizinden asgari oranda (% 8) fazla olarak belirlenecek oran dahi % 17 olacaktır.

108

c. Ticaret Şirketlerinde Sermaye Getirme Borcuna Aykırılık Hâlinde Uygulanacak Temerrüt Faizine İlişkin Düzenleme

Ticaret şirketlerinde zamanında ifa edilmeyen sermaye taahhüdü para ise, esas sözleşmede aksine hüküm olmamak kaydıyla, sermaye koyma borcunu yerine getirmeyen şirket ortağı, şirketin tescili anından itibaren taahhüdünü yerine getirdiği ana kadar hesap edilecek temerrüt faizini de ödemekle yükümlüdür.6762 sayılı ETK.’da geçen “sermayenin ödenmesi gereken günden itibaren…” ifadesi, “şirketin tescilinden itibaren” şeklinde değiştirilmiştir. Bu düzenleme, henüz vadesi gelmemiş bir borç için temerrüt faizi hesaplanması anlamına gelmektedir361.