Giyim

Giyim eşyaları birincisi şahsî diğeri umumî olan iki gayenin gerçekleşmesini sağlamak üzere kullanılır. Şahsî olan gaye, sağlıklı bir hayat sürmesi için insanı dış etkilerden korurken umimi olan gaye ise mahrem yerlerini örter. Buna uyulmadığında kamu hukuku ihlal edilmiş olacağından, İslâm hukuku bu emre

uymayanlara müdahale eder.194 _{Âlimler kadının giyim eşyalarını temin etme}

konusunun kocasının üzerine borç olduğu hususunda ittifak etmişlerdir.195 _Yüce

Allah K.ur’an-ı Kerimde “Onların rızkı ve giyimleri de örfe uygun olarak çocukların

babasına aittir.”196 _{Hz Peygamber (s.a.v) “Kadınların da sizin üzerinizdeki hakkı,}

örfe göre onların rızık ve giyeceklerini temin etmenizdir”197 _{şeklindeki beyanı}

kadınların giyim eşyalarının da erkeğin üzerine borç olduğunun bir delilidir. Giyim eşyalarının tespit edilmesi örfe ve eşlerin durumuna göre takdir edilir. Memleketin

âdeti ve iklim şartlarına göre lazım olan giysiler nafakanın kapsamındadır.198 _Alınan

191 _{Bakara, 2/233.}

192 _{Şirbînî, Muğni’l-Muhtâc, c. 3, s. 561; Mâverdî, Kitâbu’n-Nafakât, s. 61, 63.}

193 _{İbn-i Âbidîn, Reddu’l-Muhtâr, c5, s. 293; Zuhaylî, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, Komisyon (Çev.),} c. 10, s. 103; Şirbînî, Muğni’l-Muhtâc, c. 3, s. 560; Komisyon, Nafaka Kanunu, (Haz.) Orhan Çeker, md.74

194 _{Özcan, İslâm Hukukunda Hısımlık Nafakası, s. 16-17.}

195 _{Serahsî, Mebsût, Dâre’l-Ma’arrefah, Beyrut 1986, c. 5, s. 181; Şirbînî, Muğni’l-Muhtâc, c. 3, s.} 563.

196 _{Bakara, 2/233.}

197 _{Ebu Abdullah Muhammed b. Yazid el-Kazûnî, Sünen-i İbn-i Mâce, Beytul-Efkâr, Riyad ty,} Menâsik, 84 (3074); Abdullah b. Abdurrahman Ed-Dârimî, Sünen-i Dârimi, Dâru’l-Kitabu’l- Arabi, I-II, 1. Baskı, Beyrut ty, Menâsik, c. 2, s. 1172, (1798).

giyim eşyalarının nafaka alacaklısının kullanımına uygun olması esastır. Bununla birlikte giyim eşyalarında İslâm'ın benimsediği prensipler gözetilmelidir. Bir kişi eşine nafaka borcu olarak İslâm'ın haram kıldığ bir kıyafeti almak zorunda değildir. Her meselede olduğu gibi giyim konusunda da lüks ve gösterişe kaçmamak gereklidir. Nafaka maddelerinden olan giyim eşyalarının sağlanmasında örf etkili ise de, nafaka sorumlusu İslâm'ın kurallarını hiçe sayıp dine aykırı olan örfe göre hareket edemez. Zira bilinen bir kaidedir ki, “nassın olduğu yerde örfe itibar

olunmaz.”199

Nafakada aslolan nafaka alacaklısının hizmetine nafakayı sunmaktır. Bunun için harcanması gerekli olan masraflar nafaka kapsamındadır. İslâm hukukçuları giyim eşyalarının altı ayda bir veya yılda bir verileceği hususunda ihtilaf etmişlerdir. Ancak yine burada da örfe göre hareket edilir. Zira en başta belirttiğimiz giyinmenin maksatlarından olan vücudu dış etkenlerden koruma meselesi iklime göre değişiklik arz edebilir. Âdeten yazlık ve kışlık olmak üzere yılda iki sefer elbisenin alınması esastır.200

Fakihler, kadının elbisesini temin etme görevinin kocaya ait olduğu

hususunda icma etmişlerdir.201 _{Çünkü giyimin devamlı olması şarttır. Daha önce}

geçen âyet ve hadislere baktığımızda koca için bu gerekliliği görebiliriz.202 _Elbise

emsali kadınların normalde giydikleri elbisedir.203 _{Giysi, nafaka sorumlusunun}

maddi durumuna ve beldeye göre değişiklik gösterir.204 _{Şâfiîler de içinde olmak}

üzere âlimler arasında; mutlak manada değerlendirilen giysi nafakasının sorumluluğu ortadan kaldırmayacağı konusunda icma vardır. Elbise miktarı şer’an değil, hâkimin içtihadı ile takdir edilir. Hâkim, karı-kocanın maddi durumlarına ve emsallerinin normalde giydiği elbiseye göre yeterli miktarı tayin eder. Giyecekte vâcip olanın en azı kamis denilen bütün bedeni örten elbise, seravil denilen bedenin alt kısmını örten elbise, başörtüsü ile ayağa giyilen şeydir. Ama bir beldede ev içinde kadınların ayağa

199 _{Muhammed Ebu Zehra, İslâm Hukuku Metodolojisi, Fecr Yay. 5. Basım, Ankara 1990, s. 234.} 200 _{Serahsî, Mebsût, c. 5, 181; Abdullah b. Mahmud b. Mevdud Mevsilî, el-İhtiyâr, Pamuk Yay.}

İstanbul ty, s. 530; Zuhaylî, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, Komisyon (Çev.), c. 10, s. 104. 201 _{Şirbînî, Muğni’l-Muhtâc, c. 3, s. 563.}

202 _{Bakara, 2/233.}

203 _{Zuhaylî, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, Komisyon (Çev.), c. 10, s. 104.} 204 _{İbn-i Âbidîn, Reddu’l Muhtâr, c. 5, s. 298.}

bir şey giymemeleri adetse o zaman ayağa giyilecek olan şey vâcip olmaz.205 _Her

yerin örf-âdeti, dini hassasiyeti ve emin belde olup olmaması aynı değildir. Kadının dışarı çıkması haram olan yerlerde kadına çarşaf verilmesi kocaya gerekmez. Ama kadının dışarı çıkması helal olan yerlerde kadına çarşaf verilmesi kocaya gerekli

olur. Çünkü bu durumda kadının mutlaka bir dış elbiseyle örtünmesi icap eder.206 _Bu

dış elbisenin türünü daha çok o yerin o yerin örf-âdeti belirler.

Sıcakta ve soğukta ihtiyaç yenilendiği için, yaz ve kış her sene iki defa örf ve âdete göre yazda yaza, kışta kışa uygun olan elbise verilir. Mâlikîler ve Hanbelîlere göre giyecek her yılın başında verilirken Şâfiîler ve Hanefîlere göre her altı ayda bir verilir. Çünkü örf, elbisenin bu sürede değiştirilmesidir. Bu müddetten önce elbise eskirse, gün bitmeden yemeğin yenilmesi gerekmediği gibi elbisenin de bedelini

vermesi kocaya gerekmez. Çünkü hâkimin takdirde hatası ortaya çıkmamıştır.207

Fakat karı, elbiseyi itinalı kullanmış olduğu halde kendi kusuru dışındaki bir sebeple, elbise vaktinden önce eskiyecek olursa koca yenisini almak zorundadır. Çünkü

hâkimin takdirde hata yaptığı anlaşılır.208 _{Kışın kadına yorgan verilir. Karı-kocanın}

ikisine tek bir yorgan yetmez. Çünkü Allah Rasulü(s.a.v.), şöyle buyurdular: "Yorgan

üç tanedir: Bir yorgan senin için, bir yorgan ailen için ve bir yorgan da komşun içindir." Ayrıca kadın hayız ve hasta olduğunda kocasından ayrı kalmak

isteyebileceğinden dolayı da bir yorgan yeterli değildir.209

"Elbise eskimedikçe vaya giyme zamanı gelmedikçe kocanın giyeceği yenilemesi gerekmez" diyen âlimlerin görüşüne katılamıyoruz. Hatta kadına giysi verilse yeni bir nafakanın zamanı geldiği halde kadın, giysisini kullanmamışsa bile kadına kocası yeni bir elbise verir. Çünkü kocanın eşine nafaka vermesinin sebebi ihtiyaç değildir. Ama mahremlere verilen elbise kullanılmamışsa o mahreme yeni bir elbise verilmez. Çünkü mahremlerin nafakası ihtiyaç sebebiyle, eşin nafakası da

205 _{Şirbînî, Muğni’l-Muhtâc, c. 3, s. 563; Hassâf, Kitabun-Nafakat, s. 44; Gazalî, el-Vecîz, c. 2, s.} 115.

206 _{İbn-i Âbidîn, Reddu’l-Muhtâr, c. 5, s. 298.}

207 _{İbn-i Âbidîn, Reddu’l-Muhtâr, c. 5,s. 292; Halebî, Multekâ-i Ebhûr (Mevkûfât), s. 591;} Zuhaylî, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, Komisyon (Çev.), c. 10, s. 104; Komisyon, Nafaka Kanunu, (Haz.) Orhan Çeker, md.75.

208 _{Serahsî, Mebsût, c. 5, s. 183; İbn-i Âbidîn, Reddu’l-Muhtâr, c. 5, s. 303; Komisyon, Nafaka}

Kanunu, (Haz.) Orhan Çeker, md.75.

temkin sebebiyledir.210 _{Karı için en uygun olan, giyeceğin her altı ayda bir}

verilmesidir. Çünkü mevsimsel değişimler ile içinde yaşanılan toplumun örf ve adetleri dikkate alınır. Kadının ihtiyacı olan şeyleri alması için nafakanın kıymetini para olarak ayırmak sahih olduğu gibi elbise gibi muayyen sınıflardan nafakayı

vermek de sahihtir.211 Techiz ve tekfin masraflarını da koca karşılamak zorundadır

zaten.212